قرار گرفتن نام سپاه در لیست تروریسم اتحادیه اروپا چه تاثیری دارد؟

رویداد۲۴ علیرضا مکی: بعد از پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۰ ایالات متحده آمریکا امید‌ها به حصول توافقی به بازگشت همه طرف‌ها به برجام بالا گرفته بود. این در حالی بود که خبر‌های منتشر شده از روند مذاکرات در دوره روحانی – بایدن، انتظارات احیای برجام را به صورت چشمگیری افزایش داده بود، با این حال شرایط داخلی ایران، اتفاقات دیگر را رقم زد و با انتخابات ریاست جمهوری در ایران و به قدرت رسیدن گروه‌های رادیکال در تهران امید‌ها به حصول توافق بازگشت طرفین به تعهدات برجامی کمرنگ شد و جنگ روسیه و اوکراین از یکسو و اعتراضات داخلی در ایران از سوی دیگر باعث شد ماجرا به کلی تغییر کند و برجام حتی از لیست اولویت‌ها هم خارج شود.

تلاش ناکام اتحادیه اروپا برای ادامه مذاکرات با جمهوری اسلامی

طی ماه‌های گذشته و همگام با ناآرامی‌ها در ایران، رابرت مالی مذاکره‌کننده هسته‌ای ایالات متحده در چند نوبت به وضوح اعلام کرد مذاکرات برجام در لیست اولویت‌های ایالات متحده آمریکا قرار ندارد. به گزارش رویداد۲۴ این در حالی است که سیاست کلی دولت ایالات متحده همواره این بوده که «دیپلماسی» بهترین راه موفقیت برای جلوگیری از دستیابی جمهوری اسلامی ایران به سلاح هسته‌ای بوده است.

طی هفته‌های منتهی به اعتراضات، با وجود دیپلماسی فشرده اروپایی، مذاکرات توفیق چندانی حاصل نکرد. این در حالی بود که در آن بازه زمانی، اروپا سعی می‌کرد با تشدید مذاکرات روند احیای برجام، مذاکرات را به نقطه‌ای امن برساند؛ چنانچه مذاکرات مقامات وزارت امور خارجه با مقامات اروپایی در عمان و سفر‌های منطقه‌ای حسین امیرعبداتللیهان به عمان و نیز سفر مقامات آژانس از جمله گروسی به ایران، نشانه‌هایی از همین تلاش بود.

بیشتر بخوانید: سونامی در روابط ایران و اروپا در راه است

اعتراضات ایران چگونه معادلات را تغییر زد؟

این مسائل در کنار تحولات داخلی ایران از جمله موج ناآرامی‌ها پس از فوت مهسا امینی در تهران، اروپا را در قبال تحولات داخلی ایران و نیز پرونده هسته‌ای در دو راهی قرار داده بود؛ از سویی موج تبلیغات مخالفان جمهوری اسلامی ایران و برخی سازمان‌های حقوق بشری بین‌المللی علیه سپاه پاسداران و نیرو‌های امنیتی در اروپا، دولت‌های اروپایی را وادار به موضع‌گیری‌های علنی علیه سرکوب ناآرامی‌ها در ایران کرده بود.

نگاه اروپا به «برجام»، نگاهی راهبردی بود که به زعم آنها نه‌تنها مشکلات کوتاه‌مدت ناشی از وقوع یک درگیری جدید در خاورمیانه را ممکن است منتفی می‌کرد، بلکه می‌توانست نشان‌دهنده بلوغ دیپلماسی به سبک اروپایی در برابر دیپلماسی شریک آتلانتیکی خود باشد اما شکست مذاکرات برجام برای دیپلماسی اروپایی ضربه سنگینی بود که معادلات را به کلی تغییر داد؛ مخصوصا حال که اتحادیه اروپا در برابر ماجرای جنگ روسیه و اوکراین، عملا از نظر نظامی – امنیتی و نیز اقتصادی و انرژی به شریک آتلانتیکی خود در واشنکتن وابسته شد.

تحولات و اعتراضات صورت‌گرفته در ایران، به گسترده شدن فعالیت مخالفان جمهوری اسلامی ایران در واشنگتن و پایتخت‌های اروپایی انجامید و در نهایت با فشار به دولت‌های اروپایی آن‌ها وادار به موضع‌گیری‌های شفاف در برابر تهران شدند؛ موضع‌گیری‌هایی که از محکومیت اقدامات نیرو‌های امنیتی در ایران شروع شد و با موج تحریم مقامات در ایران ادامه پیدا کرد و به تا این لحظه به قرار گرفتن نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در لیست تروریسم اتحادیه اروپا ختم شد.

این مسئله مخصوصا با اعدام‌های صورت‌گرفته از جمله اعدام علیرضا اکبری معاون سابق وزارت دفاع جمهوری اسلامی ایران که در رسانه‌ها از وی ابر جاسوس بریتانیا یاد می‌شود تشدید شد؛ اعدامی که دولت تازه مستقر شده ریشی سوناک را وادار به موضع‌گیری تند علیه جمهوری اسلامی و تهدید به بازنگری در مورد موضع برجامی بریتانیا کرد.

تاثیر قرار گرفتن نام سپاه در لیست تروریسم اتحادیه اروپا

در همین زمان تحولات صورت‌گرفته در حوزه بازار انرژی و کمک‌های آمریکا و برخی سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته توسط اعراب در بخش انرژی اروپا و البته عدم وقوع زمستان سخت مورد انتظار مقامات جمهوری اسلامی ایران در اروپا وضعیت را برای تهران پیجیده‌تر کرد چرا که با قرار گرفتن سپاه پاسداران در لیست تروریسم اتحادیه اروپا، مهمترین اتفاق این است که ادامه مذاکرات با مقامات اروپایی برای دولت ابراهیم رئیسی مشکل خواهد شد چرا که هزینه‌های سیاسی مذاکرات احتمالی قابل محاسبه نخواهد بود. از سوی دیگر در صورت عدم رفع تحریم‌ها، شرایط اقتصادی شکننده فعلی قطعا بدتر خواهد شد که در نتیجه آن احتمال وقوع شورش‌های اجتماعی بسیار بزرگتر افزایش خواهد یافت. همچنین باید به این نکته توجه کرد که قرار گرفتن نام سپاه در لیست تروریسم اتحادیه اروپا در حالی رخ داده است که مقامات دولت ابراهیم رئیسی ادامه مذاکرات با غرب را مخصوصا بعد از ترور سردار سلیمانی از نقاط ضعف کابینه روحانی می‌دانستند.

با افزایش درگیر شدن مقامات سیاسی اروپایی در اعتراضات مخالفان جمهوری اسلامی ایران که در شهر‌های اروپایی برگزار می‌شود، احتمال تحریم‌های دیگر علاوه بر تحریم سپاه نیز وجود دارد؛ از جمله اینکه در کشور‌های مختلف اروپایی از جمله بریتانیا، آلمان، فرانسه، سوئد، نروژ، ایتالیا و ... تعداد رو به افزاشی از مقامات و نمایندگان سیاسی این دولت‌ها، خواهان برخورد با جمهوری اسلامی ایران با استفاده از ابزار‌های مختلف از جمله تعطیلی سفارتخانه‌ها هستند. 

شرایط کنونی در میان‌مدت امید به حصول هر گونه توافق سیاسی و امنیتی میان جمهوری اسلامی ایران و اروپا را در حوزه‌های مختلف از جمله حوزه هسته‌ای با چشم‌اندازی تیره روبرو خواهد کرد و اثرات آن از هماکنون مشخص است؛ از جمله می‌توان به بیانیه مشترک «دیوید لامی» وزیر امور خارجه و «ایوت کوپر» وزیر کشور دولت سایه بریتانیا از حزب کارگر اشاره کرد که خواهان تحریم‌های بیشتر هستند.

تا این لحظه شرایط به گونه‌ای پیش می‌رود که هر لحظه موضع اروپا علیه جمهوری اسلامی تندتر می‌شود؛ نتایج چنین امری را می‌توان در حوزه‌های مختلف از جمله اقتصادی و سیاسی جست‌وجو کرد که شاید کمترین نتیجه آن کاهش شدید سطح روابط دیپلماتیک میان جمهوری اسلامی ایران و مجموعه دولت‌های اروپایی باشد.