رویداد۲۴| مهسا زرگری: موزه عبرت یکی از مشهورترین مراکز دیدنی در ایران است. این موزه به بازنمایی وقایع تاریک و تلخ تاریخ قبل از انقلاب می‌پردازد. در واقع، این موزه پنجره‌ای است که به بی‌انصافی‌ها، بی‌عدالتی‌ها و رفتار‌های ظالمانه تعدادی از افراد انسان‌نما در آن دوران می‌نگرد. بازدید از این موزه تجربه‌ای دردناک، اما آموزنده است که به افراد کمک می‌کند تا نسبت به گذشتهٔ پرتلاطم آگاهی بیشتری پیدا کنند و درس‌های مهمی از آن بیاموزند.
موزه عبرت یکی از جا‌های دیدنی تهران در حوالی میدان امام خمینی (ره) است. این موزه به بازتاب تاریخ مبارزات آزادی‌خواهانه در دوران پهلوی می‌پردازد و بازدیدکنندگان را به سفری بازخوانی تاریخ کشور می‌برد. علاوه بر نمایش مجسمه‌ها و آثار هنری با موضوع مبارزات سیاسی، شرایط زندگی زندانیان سیاسی و چگونگی مقاومت آنان در برابر ستم و شکنجه به نمایش گذاشته شده است.
رضا شاه پهلوی در سال ۱۳۱۱ دستور ساخت این بنای چهار طبقه را داد که در نتیجه آن، معماران آلمانی موفق به ساخت سازه‌ای در قلب تهران در مجموعه نظمیه شدند. این ساختمان در ابتدا به عنوان زندان مدرن ایران مورد استفاده قرار گرفت و در دوره پهلوی دوم، به کمیته مشترک ضدخرابکاری محول شد که برای بازداشت و شکنجه زندانیان سیاسی استفاده می‌کرد.
بیشتر بخوانید: همه آنچه باید درباره باغ موزه مینیاتور تهران بدانید
از چهره‌های سرشناس و معروف که تجربه زندانی شدن در این محل را داشته‌اند، می‌توان به رهبر معظم انقلاب حضرت آیت الله خامنه‌ای، آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، شهید بهشتی، شهید رجایی و دیگر مبارزان آزادی اشاره کرد.
این زندان بود توسط معماران آلمانی طراحی و ساخته شده بود. ساختمان موزه عبرت دارای معماری بسیار پیچیده‌ای با چندین لایه حفاظتی بود، به نحوی که هیچ راه فراری برای زندانیان وجود نداشت. کسانی که قصد فرار داشتند، در یکی از مسیر‌ها گیر می‌افتادند و نمی‌توانستند راه ورود و خروج را تشخیص دهند. جالب اینکه در ساخت این سازه دقت شده بود که هیچ صدایی به آن وارد یا از آن خارج نشود. به‌دلیل همین ویژگی، مدت‌ها از وجود این زندان در دل شهر خبری نبود. با اینکه صدایی از زندان به بیرون راه نمی‌یافت، پژواک فریاد‌های دردناک زندانیان همچنان در درون آن می‌پیچید - امری که باعث شکنجه روحی و تضعیف روحیه زندانیان می‌شد.
امروزه این ساختمان به موزه‌ای برای گرامی‌داشت قربانیان آن زمان تبدیل شده است.
بخش‌های مختلفی داخل موزه عبرت وجود دارد. این بخش‌های شامل موارد زیر است:
• اتاق افسرنگهبان
• محل نگهداری لباس‌های زندانیان
• سلول‌ها
• عکاس‌خانه
• اتاق پانسمان
• شکنجه‌گاه
• اتاق ملاقات
• اتاق معرفی اسلحه‌ها
• اتاق یادبود
• اتاق رئیس
شرایط زندان سخت و دشوار بود. زندانیان در سلول‌های تاریک و بدون آرامش نگهداری می‌شدند و تحت شکنجه‌های روحی و جسمی قرار داشتند. برخی از آن‌ها حتی در انفرادی بسر می‌بردند.
سیستم شکنجه و بازجویی در این زندان بسیار وحشتناک و بی‌رحمانه بود. زندانیان مجبور می‌شدند تا ساعت‌ها در وضعیت‌های دردناک نگاه داشته شوند و تحت انواع شکنجه‌های روحی و جسمی قرار گیرند. این شکنجه‌ها گاه به حد مرگ نیز می‌رسید.
به این ترتیب، چکیده ماجرا آن است که موزه عبرت محل شکنجه و بازجویی زندانیان سیاسی در دوره پهلوی است که از وحشتناکی‌های آن دوران شاهدی است. این موزه، بازتابی از آن دوران تاریک تاریخ است که نباید فراموش شود.
موزه عبرت، که پیشتر زندانی مخوفی بوده، بخشی به نام "اتاق آپولو" داشته است. این اتاق که به الهام از سفینه‌های فضایی ساخته شده بود، برای شکنجه زندانیان استفاده می‌شد. در این اتاق، متهمان با کلاه فلزی بر سر و ضربات شدید شلاق بر کف پاهایشان، به شدت آزار داده می‌شدند. هدف از گذاشتن این کلاه فلزی، ایجاد طنین‌انداز شدن صدای ضربات و افزایش آزار زندانی بود.
همچنین در بخشی به نام "زیر هشت" موزه عبرت، زندانیان را با شوک برقی مورد آزار قرار می‌دادند. این، در کنار سایر اتاق‌های شکنجه مانند "اتاق قفس داغ" که در آن زندانیان را در فضایی با دیواره‌های فلزی داغ شده می‌انداختند، نشان‌دهنده ابعاد وحشیانه و ظالمانه رفتار با زندانیان در این محیط است.
موزه عبرت که پیشتر زندان مخوفی بوده است، چهاربند با ۸۶ سلول را در خود جای داده است. این زندان ظرفیت ۲۰۰ زندانی را داشت و در بند‌های عمومی آن، چنان تراکم جمعیت وجود داشت که نفس کشیدن برای زندانیان دشوار می‌شد.
سلول‌های انفرادی و عمومی در این موزه از قرنیز‌های بلندی برخوردار هستند. این قرنیز‌ها به گونه‌ای طراحی شده بودند که زندانیان با چشمان بسته، هنگام ورود به سلول با آن‌ها برخورد می‌کردند و به زمین می‌افتادند. گویی سازندگان این زندان هیچ جزئیاتی را برای آزار و اذیت زندانیان نادیده نگرفته بودند.
موزه عبرت در ضلع شمالی میدان امام خمینی قرار گرفته است. برای رسیدن به این موزه راه‌های مختلفی در دسترس است:
ماشین شخصی:
به میدان امام خمینی بروید
از میدان به ضلع شمالی و خیابان یارجانی بروید
توجه داشته باشید که موزه در محدوده طرح ترافیک قرار دارد
مترو:
به ایستگاه امام خمینی در تقاطع خطوط ۱ و ۲ مترو بروید
از ایستگاه تا موزه پیاده روی کنید
اتوبوس:
از هر نقطه شهر، سوار بر اتوبوس‌هایی شوید که به مقصد میدان امام یا پایانه‌های اطراف آن مثل فیاض‌بخش و قورخانه می‌روند
تاکسی:
از پایانه‌های تاکسیرانی مثل آزادی به میدان امام خمینی بروید