یک تهدید برای بزرگترین استان کشور

رویداد۲۴-سال گذشته بود که رئیس مجمع نمایندگان استان کرمان در مجلس شورای اسلامی هشدار داد که در صورت عدم تأمین آب استان کرمان به‌زودی این استان با مشکل تأمین آب شرب برای ساکنانش مواجه خواهد شد این هشدار در حالی مطرح شد که پس از اتمام زمان بارش‌ها در استان کرمان حالا کارشناسان این هشدار را با صدای بلند تر تکرار می کنند.

باوجود بارش‌های مطلوب در سایر استان‌های کشور اما کرمان هنوز با متوسط بارندگی سالانه فاصله دارد و تنها ۴۲ درصد سدهای انگشت‌شمار در استان آبگیری شده‌اند در حال حاضر نیز این جابجایی‌های جمعیتی را می‌توان در روستاهای استان کرمان نیز مشاهده کرد. خالی شدن روستاها از سکنه و مهاجرت به روستاهای مجاور به دلیل بی‌آبی مشکلاتی؛ ازجمله کمبود زیرساخت‌ها نامتناسب با جمعیت در مناطق مهاجر پذیر و در مقابل بلااستفاده مانده زیرساخت‌های احداث‌شده در روستای خالی از سکنه را در پی داشته است.

مهاجرت گسترده به شهرهای بزرگ استان کرمان نیز در سال‌های اخیر نشان دیگری از به هم خوردن معادله‌های جمعیتی در استان کرمان دارد و این روند در صورت عدم تأمین آب موردنیاز در استان کرمان به‌زودی به مشکل بزرگ استان کرمان تبدیل می‌شود.

این در حالی است که در استان کرمان هم‌اکنون ۳۰ هزار حلقه چاه وجود دارد که بخش قابل‌توجهی از آن‌ها به‌صورت غیرمجاز کار برداشت آب از منابع زیرزمینی را انجام می‌دهد و برداشت منفی ۱.۱ میلیارد مترمکعبی آب در استان منجر به افت سطح آب‌های زیرزمینی و نشست گسترده زمین در اکثر دشت‌های استان کرمان شده است.

زمین در حالی از تشنگی در خود فرو می‌رود که ۹۵ در صد آب موجود در استان کرمان در بخش کشاورزی استفاده می‌شود که بیش از ۷۰ درصد به دلیل آبیاری سنتی هدر می‌رود و تنها ۳.۳۴ درصد در بخش شرب مورداستفاده قرار می‌گیرد.

این به این معنی است که مردم استان کرمان هرقدر هم که در مصرف آب شرب صرفه‌جویی کنند تنها می‌توان بخش اندکی از آب در حال هدر رفت در استان را کنترل کنند و بخش عمده همچنان در بخش کشاورزی هدر می‌رود و سهم اندک بخش صنعت نیز در این زمینه چاره‌ساز نیست.

به نظر می‌رسد سیاست‌های کلی و حمایت از کشاورزان در راستای انتقال بهینه آب از منابع آبی به مزارع کشاورزی، تغییر الگوی کشت و آبیاری مکانیزه تنها راه، جلوگیری از هدر رفت آب در استانی است که در سال جاری تنها ۴۲ درصد از ظرفیت چند سد محدود موجود در آن آبگیری شده است.

در حالی تابستان پر از چالش در انتظار مردم کرمان است که امسال ۱۰ درصد از سال گذشته کمتر در استان کرمان باران باریده است و تابستان خشک و کم آب در انتظار مردم بزرگ‌ترین استان کشور است

در حالی تابستان پر از چالش در انتظار مردم کرمان است که امسال ۱۰ درصد از سال گذشته کمتر در استان کرمان باران باریده است و تابستان خشک و کم آب در انتظار مردم بزرگ‌ترین استان کشور است.

محمد برشان، کارشناس و محقق آب در استان کرمان در گفتگو با مهر از چالش‌های عمده بی‌آبی در استان می‌گوید و خواستار چاره‌اندیشی برای حل مشکل است و اعتقاد دارد باید فرهنگ مردم و دیدگاه مسئولان درزمینهٔ مصرف آب تغییر کلی یابد و دولت هم با جدیدت بیشتر در این خصوص حضور یابد.

وی کاهش سطح آب در اکثر دشت‌های کرمان را مثالی بر بی‌آبی شدید در کرمان می‌داند و از بحرانی شدن مخازن آب در برخی از دشت‌های کرمان سخن می‌گوید و از تالاب خشکیده جازموریان به‌عنوان بزرگ‌ترین حوزه آبریز استان کرمان یاد می‌کند.

برشان اعتقاد دارد که اگر مشکل بی آبی در استان کرمان رفع نشود در آینده نزدیک مهاجرت‌ها از استان کرمان به استان‌های مجاور شروع خواهد شد.

وی از کشاورزی گسترده و وجود قنوات کهن در کرمان می‌گوید و تأسف می‌خورد که بسیاری از موقعیت‌های کشاورزی کرمان ازجمله وجود باغ‌های گسترده پسته در استان در حال به چالش کشیده شدن است و صدها قنات هم خشک‌شده و یا معرض خشکیدگی قرار دارند.

وی اما عقیده دارد که این باور غلط است که باصرفه جویی می‌توان بحران خشک‌سالی را پشت سر گذاشت و می‌گوید: در این مسیر به استراتژی و خط‌مشی و برنامه‌ریزی منسجم ملی نیاز داریم.

وی محاسبات تئوریک را برای رسیدن به نقشه راه برون‌رفت از این مشکل بسیار مهم می‌داند و اصرار دارد که این امر تنها راه‌حل مشکل نیست، بلکه باید همه همراه یکدیگر برای حل مشکل گام برداریم و در کنار این باهم بودن باید آموزش استفاده از آب‌های موجود نیز در دستور کار باشد.

مدیرکل مدیریت بحران استان کرمان نیز در گفتگو با مهر خشک‌سالی را واقعیت انکار نشدنی در استان کرمان می‌داند و می‌گوید: امسال ۹۲ میلی‌متر بارش در استان کرمان روی‌داده است این در حالی است که سال گذشته میزان بارش ۱۰۴ میلی‌متر بود و این ۱۰ درصد کاهش در حالی روی‌داده که سال قبل هم در اوج خشک‌سالی بودیم.

محسن صالحی گفت: وضعیت بارندگی در همه جای استان یکسان نیست مثلاً در جنوب استان بارندگی افزایش داشته است و پیش‌بینی می‌کنیم با بروز پدیده مونسون بر میزان بارش در ماه‌های آینده در این منطقه افزوده می‌شود اما در شمال استان بارش‌ها به‌شدت کاهش داشته است بطوریکه مثلاً در شهداد در طول یک سال تنها ۱۶.۹ میلی‌متر باران باریده است.

وی شایعات در خصوص پدیده ال نینو را هم بی‌اثر دانست و افزود: امسال بسیار کم آب‌تر از سال گذشته بود و این رویه در ماه‌های پیش رو مشکل‌ساز می‌شود.

وی اجرای برنامه‌های مدیریت آب در استان را برای پشت سر گذاشتن تابستان پیش رو را بسیار مهم دانست و ابزار امیدواری کرد با همراهی مردم و تدبیر مسئولان کم تنش‌ترین سال را پشت سر بگذاریم اما حقیقت این است که منابع آبی دچار تنش عمده شده‌اند.

وی به اقدامات استانداری کرمان درزمینهٔ طرح‌های انتقال آب به‌عنوان راه نجات استان برای برون‌رفت از وضعیت فعلی یادکرد و افزود: تا زمان به بهره‌برداری رسیدن این طرح‌ها باید صرفه‌جویی کنیم و راه‌های کوتاه‌مدت را با جدیدت اجرا کنیم.

آخرین وضعیت سدهای کرمان

معاون بهره‌برداری و حفاظت از منابع آب شرکت آب منطقهٔ کرمان نیز در خصوص وضعیت منابع آبی در استان کرمان به خبرنگار مهر گفت: که تنها ۴۲ درصد ظرفیت سدها آبگیری شده است و به نظر نمی‌رسد در باقی‌مانده ماه‌های سال آبی جاری بارانی داشته باشیم.

علی عرب سدهای جیرفت، تنگوئیه، بافت را ازجمله مهم‌ترین سدهای استان دانست و گفت: هیچ‌کدام از این سدها به‌صورت کامل آبگیری نشده‌اند هرچند حجم آبگیری نسبت به سال گذشته بیشتر است اما ایده آل نیست.

وی مجموع آبگیری چهار سد بزرگ استان کرمان را ۲۰۶ میلیون و پنج هزار مترمکعب دانست و گفت: تنها سد نساء در بم است که کامل آبگیری شده است و بقیه سدها در اثر خشک‌سالی و کاهش بارندگی در استان همچنان با تنش مواجه هستند.

به نظر می‌رسد با تداوم وضعیت فعلی استان کرمان در تابستان سال جاری نیز شاهد ادامه حضور در خط قرمز تأمین آب شرب خواهد بود و تمام این‌ها در حالی است که ۷۰ درصد آب استان در بخش کشاورزی یا تبخیر می‌شود و یا به زمین فرو می‌رود.