مستند «شرقی» قدردانی از یک دانشمند جستجوگر حقیقت است

رویداد۲۴  آیین رونمایی از فیلم مستند «شرقی» ساخته مسعود طاهری با حضور شخصیت های برجسته و اندیشمندان ژاپنی از طرف سفارت و رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در ژاپن برگزار شد.
در این مراسم حجت الاسلام و المسلمین محمدرضا حشمتی نماینده وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، طاهری نویسنده، تهیه کننده و کارگردان فیلم و مسئولان اداره کل همکاری های فرهنگی و امور ایرانیان خارج از کشور سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی حضور داشتند.
مستند «شرقی» درباره زندگینامه، افکار و اندیشه‌های پروفسور ایزوتسو اسلام شناس و قرآن پژوه ژاپنی ساخته شده که برای تهیه آن در بیش از 12 کشور جهان و با حدود 102 اندیشمند بزرگ مصاحبه و گفت وگو انجام شده است و در آستانه نودمین سال روابط دو کشور ایران و ژاپن و برای اولین بار در ژاپن به نمایش در آمد.
در این مراسم افرادی چون کوبایاشی سفیر ژاپن در ایران، کومانو سفیر سابق ژاپن در ایران و رئیس انجمن دوستی ایران و ژاپن، حجت الاسلام و المسلمین ساوادا معاون پژوهشی المصطفی ژاپن، شخصیت‌های علمی و فرهنگی چون ماتسوموتو آخرین بازمانده از شاگردان ایزوتسو، ساکاگامی، ساوایی، اونو، کامادا، تاکه شیتا، کوبایاشی حضور داشتند.
در ابتدای این مراسم حسین دیوسالار، رایزن فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در ژاپن با اشاره به نزدیکی به نودمین سال روابط دو کشور که با چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی همزمان شده است، گفت: ایران و ژاپن دو کشور بزرگ در شرق و غرب آسیا، همواره دارای سابقه طولانی ارتباطات، تعاملات و دوستی عمیق بوده و این دو ملت بزرگ نسبت به فرهنگ و هنر ایران و ژاپن علاقه مندی های فراوانی داشته و دارند.
وی افزود: در این میان باید به نقش بزرگ و بی نظیر فرهیختگان و نخبگان اسلام شناس و ایران شناس ژاپنی و همچنین ژاپن شناسان ایرانی اشاره کرد که این روابط صمیمانه را مدیون تلاش آنان می دانیم.
دیوسالار با اشاره به جایگاه و شخصیت بزرگ و ماندگار پروفسور ایزوتسو، ادامه داد: رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در ژاپن مفتخر است که امروز مراسم رونمایی از فیلم مستند شرقی در خصوص این شخصیت ارزشمند را برگزار می کند و ضمن ابراز احترام به شخصیت بزرگ پروفسور ایزوتسو، امیدوارم این گونه فعالیت های فرهنگی بتواند نقش بهتر و موثرتری را در توسعه روابط دو ملت بزرگ ایران و ژاپن ایفا کنند.
در ادامه این‌ مراسم حجت الاسلام حشمتی به عنوان نماینده وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: پس از ارائه پیشنهاد ساخت مستند ایزوتسو، موضوع در کمیته ویژه‌ای بررسی و پس از رایزنی با اندیشمندان مقرر شد به دلیل خدمات شایان این دانشمند فقید به ساحت قرآن کریم، اعتبار ساخت این مستند از محل اعتبارات قرآنی تأمین شود و افتخار دارم به عنوان یک مسلمان و خادم قرآن اذعان کنم که اکرام و بزرگداشت دانشمندان همواره مورد تأکید قرآن کریم بوده است.
وی افزود: حضورم در این برنامه دلیل روشنی است بر اینکه مردم ایران و دین اسلام همواره بر دوستی و همزیستی با دیگر فرهنگ ها و تمدن ها تأکید دارند.
حشمتی با اشاره به ابعاد شخصیتی پروفسور ایزوتسو، افزود: این اندیشمند را تنها یک دانشمند زبان شناس نمی شناسیم بلکه او را به عنوان یک مصلح و فیلسوفی که درصدد نزدیک کردن فرهنگ های شرق آسیا، شبه قاره، آسیای میانه و بالاخره غرب آسیا بوده است، می دانیم که متعلق به همه کشورهای دارای سنت‌های اصیل است.
این مدیر فرهنگی خاطرنشان کرد: برای ما مهم بود که چگونه یک دانشمند می تواند با تحمل سختی ها و سفرهای پی در پی به نقاط مختلف، بخش‌های مشترک فرهنگ ها را شناسایی و در ارائه مقالات خود در کنفرانس ها و سمینارها تلاش کند تا این نقاط مشترک را به هم نزدیک کنند و تردید ندارم مستند زندگی او می تواند الهام بخش همه جوانان و دانش‌پروژهان جوان باشد.
حشمتی افزود: ایزوتسو از منظر و دیدگاه زبان شناسی، آیات قرآن را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می دهد، بر وحیانی بودن این آیات و وجود پیامبر مهربانی و رحمت تأکید دارد، حکمت و عرفان اسلامی را متعالی و ممتاز می داند، پس از سفرهای متعدد، به ایران می‌رسد و با حکمای بزرگ ایرانی روبرو می شود و برخورد او و حکمای ایرانی مانند برخورد دو ابر با بارهای متفاوت است که حاصلش باران رحمت برای همه می شود و پیامدهای این باران رحمت برای هر دو جامعه علمی ایران و ژاپن هنوز پابرجاست.
در ادامه بخش اول این برنامه، از پوستر فیلم مستند شرقی با حضور شخصیت های برجسته شرکت کننده در این برنامه رونمایی شد و فیلم برای بیش از دو ساعت و برای اولین بار در ژاپن به نمایش در آمد.
نویسنده، تهیه کننده و کارگردان این فیلم نیز گفت: مستند «شرقی»، داستان فراز و نشیب های زندگی یک شرقی و یک ژاپنی علاقه مند به یادگیری زبان است که این فراز و نشیب‌ها کم‌کم فلسفه او را شکل داده و توانست در سرانجام زندگی خود این فلسفه را با عنوان فلسفه شرقی به طور مدون به جهانیان و دنیای فکر و اندیشه ارائه کند.
طاهری ادامه داد: اما فلسفه او مانند فلسفه برخی تئوری‌پردازان و گاه فیلسوفان عصر حاضر نه زندگی و سرنوشت جمعی را به جبر و قهر و البته به اختیار زیر و رو کرد، نه باعث بردگی جمعی شد، نه ایده جنگ در پس خود داشت که باعث جنگ میان گروهی با گروهی یا ملتی با ملتی دیگر شود.
وی تاکید کرد: پیشنهاد این فیلسوف، جمع شدن عده‌ای پراکنده با عنوان آسیایی‌ها بود که بتوانند بر اساس سنت‌ها‌ و ارزش‌های متکثر خود زیر لوای فلسفه‌‌، عرفان و در نهایت اندیشه‌ای شرقی گرد هم آیند تا غم و رنجی که در سالهای نه چندان دور برخی متحمل آن شدند و برخی هنوز در حال تحمل آن هستند و برخی دیگر در منظومه نظم جهانی در نوبت تحمل آن هستند فائق آیند و بتوانند با تشکیل یک تمدن آسیایی واحد براساس وحدت وجودی که در همه این سنت‌ها و فرهنگ‌ها موجود است به یک جامعه آرمانی براساس سنت و هویت خود برسند.
طاهری با بیان اینکه ایده ایزوتسو با تفکر و اندیشه دنیای سلطه‌گر بر همه جهان نه تنها منافاتی عمیق دارد بلکه در جدال با آن قرار می‌گیرد، گفت: بنابراین برای تفکر سلطه‌گر و غالب بر دنیای حاضر بهتر آن است صدایی از تفکر و ایده توشیهیکو ایزوتسو به کوش کسی نرسد و به صورت جدی و عملی بایکوت شود، مگر اینکه قرار باشد در برخی کرسی‌های ایزوله فلسفی و اسلام‌شناسی در مراکزی شبیه آزمایشگاه‌ها بحث‌هایی در مورد این آرا و افکار انجام شود.
کارگردان فیلم مستند شرقی با تشریح دلایل و اقدامات مرتبط با ساخت این فیلم افزود: با وجود اینکه کشور من امروز زیر بار هجمه هایی جدی از طرف دنیای سلطه قرار دارد و چهره ای جنگ طلب از ایران ارائه می شود و اینکه ممکن است مردم کشورم با مشکلات مختلفی دست و پنجه نرم کنند اما فیلمی در مدح ایزوتسو در همین کشور ساخته شده است، فیلمی با معیارهای ساخت و تراز جهانی و نه محلی، فیلمی که نمی‌توان محتوای آن را چه خوب و چه بد منکر شد و به صورت سلبی یا ایجابی باید به آنان پاسخ داد.
وی در ارتباط با جایگاه پروفسور ایزوتسو افزود: وی در ایران و همچنین برخی دیگر از کشورهای خاورمیانه در میان قشر نخبه و روشنفکر بسیار محبوب است، از این رو شاید بتوانم بگویم که ایزوتسو در منصفانه ترین حالت می‌تواند بزرگترین سرمایه و در بدبینانه ترین حالت می‌تواند بزرگترین سرمایه فرهنگی ژاپن در این کشورها به شمار آید، اما این فرد هنوز در میان مردم؛ چه خاورمیانه و چه حتی ژاپن همچنان ناشناخته است.
این مستندساز از حاضران در این مراسم درخواست کرد تا برای شناساندن ایزوتسو در جهان معاصر تلاش کنند و گفت: این فیلم بخشی از این رسالت را بر دوش گرفته هر چند به جز حمایت در حد وسع وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران، حمایت درخور توجهی از طرف نهاد و یا سازمان ژاپنی یا بین المللی انجام نگرفت.
پایان بخش این برنامه سخنرانی پروفسور ماتسوموتو از اساتید برجسته دانشگاه و آخرین بازمانده از شاگردان ایزوتسو، ضمن تشکر از کارگردان مجموعه به دلیل ساخت این مستند ارزشمند در خصوص جایگاه و شخصیت ایزوتسو مطالبی ارائه کرد.
توشیهیکو ایزوتسو، اندیشمند، فیلسوف، اسلام شناس و قرآن پژوه ژاپنی است که توجه ویژه‌ای به سنت‌های شرقی اعم از عرفانی، فلسفی و آیین‌های شرقی مانند اسلام، تائوئیسم و بودیسم داشت که در نهایت به مطرح کردن فلسفه اصلیش یعنی فلسفه شرقی شد که بخش بزرگی از فیلم «شرقی» به شکل‌گیری پایه‌ها و نقد همین فلسفه اختصاص دارد.
در این فیلم بیش از 60 تن از افراد و شخصیت‌های برجسته در مورد زندگی، آثار و افکار این شخصیت علمی ژاپنی به اظهار نظر پرداخته‌اند که از جمله آنها می‌توان به سیدحسین نصر، هرمان لندولت، مهدی محقق، مرحوم توشیو کورودا، آکیرا ماتسوموتو، راهب بزرگ کوسی موری موتو، پیر لوری، ویسنوسکی، خوان خوزه لوپز و داریوش شایگان اشاره کرد.