واکنش ایران به حمله تروریستی اهواز چیست؟/ گروه‌های نیابتی یا حمله مستقیم؟

رویداد۲۴ سارا ریاضی: حمله تروریستی به رژه نیروهای مسلح در اهواز نه تنها برای ایران که برای سایر کشورهای جهان اتفاق مهمی به شمار می‌رفت و رسانه‌های جهان از زوایای مختلف به بررسی این موضوع پرداختند. تحلیلگران درباره هراس ایران از کشیده شدن جنگ به داخل کشور، احتمال سوءقصد آمریکا به ایران و کاستی‌های نظامی و خلاءهای امنیتی نوشتند. رسانه‌های دیگر پاسخ احتمالی ایران به عوامل حمله را تحلیل کردند. دویچه وله نیز در گزارشی با اشاره به حمله وحشیانه به رژه نیرو‌های مسلح ایران مدعی شده این حمله نشانگر آسیب‌پذیر بودن ایران است. البته این رسانه به این سوال پاسخ نداده چگونه در اتفاقی مشابه در آمریکا، سوءقصد موفق به جان رئیس جمهور آن کشور در امنیتی‌ترین حالت ممکن نشانه آسیب‌پذیر بودن نبوده است!

 

تحلیلگران در یادداشت این رسانه آلمانی به احتمال پاسخ سخت ایران به این حمله با سرکوب بیشتر در منطقه و داخل ایران اشاره کرده‌اند و نوشته‌اند واکنش جدی ایران بسیار محتمل است.

تحلیلگران نوشته‌اند حمله مرگبار به رژه نیرو‌های مسلح در ایران، تندرو‌ها را در داخل کشور تقویت کرده و تنش‌ها را در خاورمیانه افزایش خواهد داد. تهران انگشت اتهام را هم اکنون به سمت آمریکا و متحدان عربی‌اش در منطقه نشانه رفته است.

دویچه‌وله در روایت ماجرا آورده است: استان خوزستان شیعه‌نشین است و اهل تسنن در این استان اقلیت‌اند. این اولین حمله مرگبار در این سطح پس از نزدیک به یک دهه بود.

رهبر ایران تروریست‌ها را مزدور خوانده و گفته این کار توسط رژیم‌های مورد حمایت آمریکا در منطقه انجام شده است. سپاه در بیانیه خود قول داده انتقامی فراموش نشدنی از گروه‌های مسبب این حادثه بگیرد.

در اظهارات رسمی مقام‌های بلندپایه ایران، نام هیچ کشور عربی را به طور خاص ذکر نشده، اما به نظر می‌رسد هدف آن‌ها عربستان سعودی، امارات و بحرین است. روحانی پیش از عزیمت به نیویورک برای شرکت در نشست سازمان ملل گفت: کشور‌های کوچک منطقه که عروسک خیمه‌شب بازی‌اند، توسط آمریکا حمایت می‌شوند و آمریکا آن‌ها را تحریک کرده و به آن‌ها ظرفیت‌های لازم را داده است.

دویچه له در تحلیل خود از شرایط داخلی ایران می‌نویسد: روحانی که به میانه‌رو بودن معروف است سعی کرده نقش سپاه را در دوران ریاست جمهوری خود در سیاست و اقتصاد پس از برجام کم کند. با این حال با توجه به درگیری قدرت در داخل کشور او مجبور شد از زمان خروج آمریکا از برجام و تحریم‌های مجدد علیه ایران مواضع سخت‌تری اتخاذ کند. حرکت ترامپ به اقتصاد ایران فشار آورده و همزمان این فشار به دولت وارد شده است.

 

برخی تحلیلگران البته نگاه انتقادی به حاکمیت داشته‌اند و می‌گویند حاکمیت ایران از این حمله استفاده خواهد کرد و با تاکید بر طیفی از تهدید‌های داخلی و خارجی، توجه‌ها را از وضعیت داخلی و مسائل مهم اقتصادی و اجتماعی منحرف می‌کند.

علی واعظ رییس پروژه ایران در گروه بحران بین المللی می‌گوید: ترویج وضعیت حکومت نظامی ممکن است از نظر ذهنی به تغییر موضوع از مسائل داخلی و اعتراضات به وضعیت اقتصادی پرت کرده و به سمت مسائل میهن‌پرستانه منجر شود، اما این نیازمند یک دولت مرکزی قوی است.

 

گروه‌های نیابتی چگونه می‌توانند از طرف ایران واکنش نشان بدهند

تحلیلگران معتقدند بعید به نظر می‌رسد که ایران به طور مستقیم انتقام بگیرد. آن‌ها در عوض از گروه‌های نیابتی در منطقه از جمله حوثی ها در یمن برای یک حمله در زمان و مکان مناسب استفاده خواهند کرد.

تریتا پارسی رییس سابق شورای ایرانیان آمریکا (نایاک) گفته اگر ایران بداند که این یک تله است، بعید است پاسخ مستقیم نظامی بدهد. آن‌ها می‌توانند با حمایت از حوثی‌ها به این اقدام پاسخ بدهند، اما به عربستان و امارات حمله مستقیم نخواهند کرد.

او گفته اگر واکنش تهران کنترل شده باشد، آن‌ها جدال را پیروز خواهند شد. البته ممکن است ایران اقدامات مستقیم بیشتری علیه ریاض و ابوظبی کلید بزند. این می‌تواند شامل اختلال کشتیرانی در خلیج فارس باشد، اما تحریک حوثی‌ها به حمله موشکی به اهدافی در امارات نیز در برنامه آن‌ها خواهد بود. اقدام دوم ممکن است بحران یمن را تشدید کرده و به سمت یک جنگ بزرگتر هدایت کند.

حمله به اهواز این تصور را ایجاد کرده که ایران در برابر اقدامات فرقه‌گرایانه و قوم گرایانه‌ای که به دلیل سوءمدیریت اقتصادی و سرکوب سیاسی ایجاد شده، آسیب‌پذیر است.

گروه ملی مقاومت اهواز که یک گروه اهل تسنن جدایی‌طلب خواستار استقلال استان خوزستان است مسئولیت حمله روز شنبه را بر عهده گرفت. این گروه در گذشته حملاتی را علیه زیرساخت‌های نفتی انجام داده بود.

 

شدت گرفتن فعالیت علیه دولت ایران

نادر اسکویی یکی از اعضای ارشد تینک تنک شورای آتلانتیک گفته این گروه‌های شبه نظامی قومی با فشار‌های سیاسی و اقتصادی‌ای که بعد از خروج آمریکا از برجام ایجاد شده تقویت شده‌اند. آن‌ها می‌بیند که دولت ایران تضعیف شده بنابراین سعی می‌کنند فعالیت‌هایشان را علیه دولت تقویت کنند.

علی واعظ معتقد است اقدام تروریستی در اهواز می‌تواند دست سپاه را برای اقدامات داخلی و منطقه‌ای باز کند. سپاه پول و حمایت بیشتری خواهد داشت تا با گروه‌های جدایی‌طلب برخورد تندتری کند. آن‌ها در منطقه نیز دستشان برای مانور باز‌تر خواهد شد تا به طور غیر مستقیم آمریکا و متحدانش را در منطقه هدف قرار دهند.

 

اسکویی هشدار داده اگر حکومت در سرکوب زیاده‌روی کند، خطر تشدید درگیری با گروه‌های قومی بالاتر خواهد رفت. این چیزی است که حاکمیت در زمانی که با مشکلات سیاسی و اقتصادی جدی روبه روست، باید جلویش را بگیرد.

این که ارتباطی بین آمریکا، کشور‌های عرب خلیج فارس و اسرائیل با گروه‌های جدایی طلب عرب در ایران وجود داشته باشد روشن نیست. سندی دال بر چنین ارتباطی وجود ندارد. با این حال دلایل زیادی وجود دارد که تهران به این باور رسیده باشد که قدرت‌های خارجی به دنبال تقویت گروه‌های اپوزیسیون داخلی و تضعیف و بی ثبات کردن کشور باشند.

سال گذشته محمد بن سلمان در مصاحبه‌ای گفته بود جنگ را به د اخل ایران خواهند کشاند. او گفته بود اجازه نمی‌دهیم جبهه جنگ به عربستان منتقل شود. در عوض این جبهه را به ایران منتقل می‌کنیم.

جان بولتون نیز سال گذشته در یادداشتی گفته بود واشنگتن باید از گروه‌های مقاومت در خوزستان، بلوچ‌ها، کرد‌ها و دیگر گروه‌ها حمایت کند.

همزمان با حمله اهواز، رودی جیولانی در جمع گروه اپوزیسیون جمهوری اسلامی، مجاهدین خلق، در نیویورک سخنرانی کرده و گفته سیاست‌های آمریکا ایران را تضعیف کرده و به زودی به تغییر نظام منجر خواهد کرد. جیولانی و بولتون و دیگر مقامات سابق و کنونی آمریکا با مجاهدین خلق حشر و نشر دارند و این گروه را در سال ۲۰۱۲ از فهرست گروه‌های تروریستی خارج کرده‌اند. این در حالی است که در مواضع کلامی، دولت ترامپ گفته به دنبال تغییر نظام در ایران نیست.

این حمله در حالی انجام شده که روابط دیپلماتیک ایران و آمریکا وخیم بود و در هفته‌ای که نشست مجمع عمومی سازمان ملل برگزار می‌شود و ترامپ قرار است ریاست نشستی در شورای امنیت را با محوریت ایران بر عهده دارد.