داستان مناقشه عربستان و کویت بر سر میادین نفتی «منطقه بی‌طرف»/ «پول و غرور»؛ مانع اصلی جبران کسری نفت ایران در بازار‌های جهانی

رویداد۲۴ «جان پاول گتی» به لطف یافتن نفت در بیابان‌های بی حاصل در دهه ۱۹۵۰ به اولین میلیاردر آمریکایی تبدیل شد. زمینی بین عربستان و کویت و یادگاری از دورانی که قدرت‌های اروپایی مرزبندی‌ها خاورمیانه را تعیین میکردند و به منطقه بی طرف معروف شد. این زمین‌ها همچنان منابع عظیم نفت اند: از این منطقه سالانه ۱۵ میلیارد دلار از طریق نفت میتوان درآمد داشت. اما بر خلاف گتی که این زمین‌ها را کشف کرده بود؛ عربستانی‌ها و کویتی‌ها تاکنون هیچ نفتی از این منطقه استخراج نکرده اند. این منطقه محل یک مناقشه قدیمی سرزمینی است. مناقشه‌ای بر سر غرور و پول.

در شرایط دیگر، جنگ بر سر منطقه بی طرف یک مناقشه محلی بر سر منافع مقامات انگشت شماری از دو دولت و دیپلمات‌های خارجی و مقامات وحوزه انرژی بود. اما امروز وضعیت بازار نفت عادی نیست. سیاست‌های ترامپ که یک چشمش به ایران است و یک چشمش به دخالت بن سلمان در قتل جمال خاشقجی، این وضعیت را پیچیده کرده است.

تحریم‌های آمریکا علیه نفت ایران قرار است چهارم نوامبر عملیاتی شود. همین سیاست‌ها قیمت نفت را بالا برده  و واشنگتن همه متحدانش را تولید بیشتر نفت تشویق میکند. ۵۰۰ هزار بشکه نفت در روز از میادین موجود در منطقه بی طرف میان عربستان و کویت میتوان استخراج و روانه بازار کرد؛ یعنی دقیقا به اندازه تولید نفت اکوادور. این میزان میتواند جایگزین نفت کسر شده از بازار به واسطه تحریم ایران باشد و علاوه بر آن آینده را تضمین کند.

«جیسون بوردوف» رییس مرکز سیاست‌های انرژی دانشگاه کلمبیای نیویورک و یکی از مقامات نفتی سابق در دولت اوباما در این باره به بلومبرگ گفته: ذخایر جایگزین کمی وجود دارد. همین مساله بازار را متلاطم کرده است.

واشنگتن برای قانع کردن عربستان و کویت به استخراج از منطقه بی طرف، ماه گذشته تلاش‌های زیادی را آغاز کرد، اما دیپلمات‌های آمریکایی دست خالی به خانه برگشتند. محمد بن سلمان نیز با همیت هدف در اواخر ماه سپتامبر به کویت سفر کرد و با شیخ صباح الاحمد آل صباح دیدار کرد. این دیدار که قرار بود یک سفر دو روزه بسیار مهم باشد با خروج ناگهانی محمد بن سلمان تنها چند ساعت بعد از نشستن بر خاک کویت به پایان رسید.

مقاملت نفتی و دیپلمات‌های نزدیک به این دیدار گفته اند که نشست بسیار بد پیش رفته و دو طرف به هم نیش و کنایه زده اند.

در سوم اکتبر، یک روز بعد از ناپدید شدن جمال خاشقجی، محمد بن سلمان در مصاحبه‌ای با بلومبرگ گفته بود مسائل سرزمینی مانع از رسیدن دو طرف به توافق شده است.

او گفت: ما فکر میکنیم یک مساله ۵۰ ساله ظرف چند هفته ممکن نیست حل و فصل شود. در نتیجه تلاش میکنیم که با کویتی‌ها برای ادامه تولید در ۵ تا ۱۰ سال آینده به توافق برسیم و همزمان بر روی مسائل سرزمینی نیز مذاکره خواهیم کرد.

منطقه بی طرف، زمینی به مساحت ۵ هزار و ۷۰۰ کیلومتر مربع است که در پیمان ۱۹۲۲ بین کویت و عربستان قرار گرفته است. در دهه ۱۹۷۰، دو کشور به توافق رسیدند که این منطقه را بین خودشان نصف کنند؛ اگرچه همچنان منابع نفتی آن به طور مشترک اداره میشود.

این منطقه شامل دو میدان نفتی بزرگ است: میدان الوفره و خفجی. میدان خفجی در حال حاضر با یک توافق مشترک توسط شرکت نفت دولتی دو کشور عملیاتی شده است. در مورد میدان الوفره اختلاف نظر وجود دارد.

«شورون کمپانی»، دومین شرکت نفت بزرگ آمریکا این میادین را از سوی عربستان عملیاتی کرده است. این اقدام در سال ۲۰۰۰ یعنی زمانی که شرکت «تکزاکو» که اینت امپراتوری را از کتی در سال ۱۹۸۴ خریده بود انجام داد. در سال ۲۰۰۹ عربستان سعودی توافق ۶۰ ساله «گتی» را توسعه داد و حقوق اجرای عملیات در الوفره را نیز تا سال ۲۰۳۹ به شرکت «شورون» بخشید. کویت از این اعلامیه عربستان به شدت خشمگین شد چرا که ریاض هرگز در باره توسعه حقوق شرکت آمریکایی با آن‌ها مشورت نکرده بود.

روابط بین عربستان و کویت بر سر منطقه بی طرف در سال ۲۰۱۴ یعنی زمانی که ریاض به طور غیر منتظره‌ای میدان ساحلی خفجی را بست تیره‌تر شد. این منطقه در حوزه استحفاظی عربستان قرار دارد.

دلیل رسمی اعلام شده از سوی عربستان برای این اقدام، مشکلات زیست محیطی اعلام شد، اما زمان بندی آن به این دلیل که عربستان نگران بازار نفت بود مناسب و توجیه پذیر بود. کویت چند ماه بعد در سال ۲۰۱۵ پاسخ عربستان را داد و آن‌ها را مجبور به بستن میدان ساحلی الوفره کرد. این بخش در تقسیم بندی‌های دهه ۱۹۷۰ بخش‌هایی از سرزمین کویت به شمار می‌رفت. از آن زمان به بعد میادین ساخته شده توسط «گتی» همچنان سوت و کور باقیمانده است. به گفته برخی مقام‌های آگاه، کویت خواستار اخراج «شورون» از این میادین است.

«آمریتا سن» از شرکت مشاوره انگلیسی انرژی اسپکتز در این باره به بلومبرگ گفته: اختلافات بین عربستان وکویت عمیق‌تر شده است.

در حال حاضر سرنوشت شورون هنوز معلوم نیست و قرار هم نیست در آینده نزدیک این میادین عملیاتی شوند. این کمپانی در بیانیه‌ای اعلام کرده است که تمرکزش بر حمایت از فعالیت‌های عملیاتی است تا برای شروع مجدد استخراج در زمان مقتضی آمادگی لازم را داشته باشد.

علی رغم فشار آمریکا بعید به نظر می‌رسد به این سرعت میادین مشترک میان عربستان و کویت احیا شوند. اخراج شورون از میادین مشترک آن طور که کویت درخواست کرده، برای ریاض هزینه گزافی خواهد داشت: هزینه‌ای مالی و معنوی. غرور عربستان شکسته خواهد شد و کویت خسارت آن را نخواهد پرداخت.

«گتی» یک بار گفته بود: «نفت مانند یک حیوان وحشی است. هرکس که آن را رام کند، آن را به دست خواهد آورد.»

در منطقه مشترک، سعودی‌ها و کویتی‌ها شکارشان را محاصره کرده اند.