کدام ژن‌ها را از پدر و کدام را از مادر به ارث می‌بریم؟

رویداد۲۴ اگر تا به حال از کسی شنیده اید که درست مثل مادرتان هستید، باید بدانید که این جمله کاملاً درست نیست. در حقیقت، ما (به ویژه زنان) بیشتر شبیه پدر خود هستیم تا مادر خود. علاوه بر این، تئوری‌ای مطرح شده که بیان می‌کند سبک زندگی پدر پیش از بسته شدن نطفه‌ی جنین، یعنی رژیم غذایی و احوالات او، اساس سلامت آینده‌ی فرزند او را تشکیل می‌دهد. در ادامه می‌خواهیم ببینیم در میان ویژگی‌های ژنتیکی و ژن ها، ما کدام یک را از پدر خود و کدام یک را از ماد خود به ارث می‌بریم.

به خاطر داشته باشید که حتی درصورتی که از ژن‌های خوبی برخوردار باشید، کماکان باید سبک زندگی سالمی داشته باشید. چون در نهایت این سبک زندگی شما است که نقشی کلیدی در ظاهر و احوالات شما دارد.

در اغلب موارد، فرزندان فرم نوک بینی، دور لب ها، اندازه‌ی استخوان گونه، گوشه‌ی چشم‌ها و فرم چانه را از پدر و مادرشان به ارث می‌برند. این قسمت ها، نواحی کلیدی‌ای هستند که هنگام تشخیص چهره بیشتر از بقیه‌ی قسمت‌های صورت به چشم می‌آیند. وقتی با کسانی مواجه می‌شویم که این قسمت‌های صورت شان شبیه به هم است، تصور می‌کنیم تقریبا هم شکل هستند.

ویژگی‌های ژنتیکی
ریز ویتراسپون، بازیگر هالیوودی، دختری دارد که چشم‌های آبی، فرم استخوان گونه، چانه و فرم نوک بینی مادرش را به ارث برده است.

معمولا ۵۰ درصد از دی ان‌ای فرزند را ژن‌های مادر و ۵۰ درصد دیگر را ژن‌های پدر تشکیل می‌دهد. با این حال، ژن‌های مردانه بسیار قوی‌تر از ژن‌های زنانه هستند، به همین دلیل معمولا تأثیر برجسته تری دارند. در نتیجه، به طور معمول ۴۰ درصد از ژن‌های زنانه و ۶۰ درصد از ژن‌های مردانه فعال هستند.

علاوه بر این، بدن زن در دوران بارداری، جنین را یک جسم نسبتا بیگانه تشخیص می‌دهد. به همین دلیل، برای حفظ جنین مجبور به سازش با ژن‌های پدر می‌شود (گاهی به قیمت از دست رفتن ژن‌های زنانه‌ی خودش).

با این وجود، باز هم می‌توان فهمید که فرزند کدام ویژگی‌ها را از پدر و کدام یک را از مادر به ارث می‌برد.

جنسیت
جنسیت فرزند آینده به پدر بستگی دارد، به اینصورت که فرزند همیشه از مادر کروموزوم X. را می‌گیرد و از پدر یا کروموزوم X. را دریافت می‌کند (که در نتیجه دختر خواهد شد) و یا کروموزوم Y. را (که بنابراین پسر خواهد شد).

اگر مردی در خانواده‌ی خود برادران زیادی داشته باشد، بیشتر پسردار خواهد شد و اگر خواهران زیادی داشته باشد، بیشتر دختردار خواهد شد. تنها برخی از مردان هستند که تعداد کروموزوم‌های X. و Y. در اسپرم آن‌ها تقریبا به یک اندازه است و در نتیجه احتمال پسردار و دختردار شدن آن‌ها به یک میزان است.

کروموزوم‌های Y. در مقایسه با کروموزوم‌های X. حامل ژن‌های کمتری هستند و رشد اندام جنسی مردانه مربوط به بعضی از همین ژن‌ها می‌شود. به همین دلیل است که احتمال بیشتری وجود دارد که پسری شبیه به مادرش شود. دختر‌ها کروموزوم X. را هم از پدر و هم از مادر خود دریافت می‌کنند، بنابراین غیر ممکن است که بتوان پیش بینی کرد به کدام یک از والدین شان شباهت پیدا می‌کنند.

وضعیت دندان‌ها
اگر پدری مشکلات دندانی زیادی داشته باشد، به احتمال قوی فرزندان او هم دچار مشکلات دندانی خواهند بود. گرچه فرم و اندازه‌ی دندان‌ها می‌تواند هم از پدر و هم از مادر به فرزندان به ارث برسد، اما ژن‌های پدر غالب هستند؛ بنابراین اگر پدری از مشکلات دندانی رنج می‌برد، احتمال دارد که فرزند او هم همان مشکلات را داشته باشد.

هوش
کروموزوم‌های X. حامل ژن‌هایی هستند که به هوش مرتبط هستند. به همین دلیل است که پسر‌ها هوش شان را از مادرشان به ارث می‌برند. دختر‌ها هوش شان را هم از پدر و هم از مادر به ارث می‌برند. با این حال، تنها تا ۴۰ درصد از هوش مادر به فرزندان به ارث می‌رسد و مابقی آن را فرزندان در طول زندگی شان کسب می‌کنند؛ بنابراین هیچ چیز به اندازه‌ی سختکوشی تأثیر ندارد.

به طور متوسط، ضریب هوشی پسر‌ها اختلافی حدود ۱۵ نمره‌ای با ضریب هوشی مادران شان دارد.

استعداد ابتلا به بیماری‌های روانی
با بالا رفتن سن، کیفیت اسپرم کاهش پیدا می‌کند. به همین دلیل ممکن است از پدر و مادر‌های مسن، ژن‌هایی جهش یافته به فرزندان آن‌ها منتقل شود. این مسأله ریسک ابتلا به بیماری‌های روانی، اوتیسم، بیش فعالی یا اختلال دو قطبی را افزایش می‌دهد. همچنین، مردانی که بعد از ۴۵ سالگی بچه دار می‌شوند، احتمال خودکشی و مشکلات یادگیری در فرزندان آن‌ها بیشتر است.

مردان در هر سنی، در صورت مبتلا بودن به بیماری قلبی کرونری، ممکن است این بیماری را برای پسران خود هم به ارث بگذارند. علاوه بر این، مردانی که نابارور هستند و برای بچه دار شدن آن ها، عمل لقاح به شکل مصنوعی انجام می‌شود، در اغلب موارد پسران آن‌ها هم دچار مشکل ناباروری می‌شوند.

استعداد ابتلا به هموفیلی و اوتیسم
یکی از مشهورترین مبتلایان به بیماری هموفیلی در تاریخ، الکسی نیکلایویچ، تزار روسیه بود. در تصویر بالا، سمت چپ مادر ِ. مادربزرگ او یعنی ویکتوریا، ملکه‌ی بریتانیا را می‌بینید که ژن بیماری هموفیلی را داشت و آن را برای بعضی از فرزندان، نوه‌ها و نتیجه هایش به ارث گذاشت.

بعضی بیماری‌ها هستند که تنها از مادر به ارث می‌رسند، اما فقط در پسران به وجود می‌آیند (در واقع بعید است که دختر‌ها به این بیماری‌ها مبتلا شوند). این مسأله زمانی رخ می‌دهد که زنی کروموزوم حامل این ژن را دارد و این ژن را به پسر خود انتقال می‌دهد. چنین پسری برخلاف مادرش، فقط یک کروموزوم X. دارد و چیزی که با آن بتواند ژن جهش یافته اش را خنثی کند در اختیار ندارد.

هموفیلی، که توانایی بدن در انعقاد خون را مختل می‌کند و همینطور بیماری دیستروفی ماهیچه‌ای دوشن، از جمله بیماری‌هایی هستند که می‌توانند از این طریق به ارث برسند. اوتیسم اغلب از مادر به پسر به ارث می‌رسد.

استعداد چاقی
استعداد چاقی یا تناسب اندام به صورت ژنتیکی به فرزندان به ارث می‌رسد. در ۲۵ درصد از موارد، وزن و سایز بعضی افراد به ژن‌های آن‌ها بستگی دارد. در اغلب موارد، افراد سعی در کم کردن اضافه وزنی دارند که آن را از والدین خود به ارث برده اند. در چنین مواردی، کم کردن این وزن اضافه به شدت دشوار است. اما حتی در چنین شرایطی هم داشتن یک رژیم غذایی معقول و تحرک بدنی مؤثر خواهد بود.

استعداد چاقی یا تناسب اندام می‌تواند به یک از اندازه از پدر و مادر به ارث برسد، اما استعداد چاقی بیشتر از استعداد تناسب اندام به فرزندان به ارث می‌رسد. وزن فرزند تنها به مادر او بستگی دارد و ارتباطی به وزن پدر ندارد. فرزندان در صورتی لاغر خواهند بود که مادر آن‌ها لاغر باشد. اگر مادر چاق باشد، ممکن است که فرزند او هنگام تولد اضافه وزن داشته باشد.

قد
پدر‌ها در مقایسه با مادر‌ها تأثیر بیشتری در قد فرزندشان دارند. مردان بلند قد فرزندان بلند قدتری دارند. به طور متوسط، حدود ۶۰ تا ۸۰ درصد از قد یک شخص به قد پدر و مادر او بستگی دارد و مابقی آن از رژیم غذایی، سبک زندگی و سلامت آن شخص تأثیر می‌گیرد. علاوه بر این، همه‌ی فرزندان یک پدر و مادر، قد یکسانی ندارند. معمولا کوچک‌ترین فرزند کوتاه‌تر از بقیه‌ی فرزندان خانواده است.

دو فرمول برای تعیین قد فرزند آینده‌ی خود وجود دارد:
اگر پسردار شدید، قد مادر را با قد پدر جمع بزنید و سپس ۵ اینچ (۱۲/۷ سانتیمتر) به آن اضافه کنید. مجموع این اعداد را تقسیم بر ۲ کنید. عدد به دست آمده، قد پسرتان خواهد بود. اگر دختردار شدید، قد مادر را با قد پدر جمع بزنید و مجموع آن‌ها را منهای ۱۳ کنید. سپس عدد به دست آمده را تقسیم بر ۲ کنید. رقم نهایی، قد دخترتان خواهد بود.
قد دخترتان در ۱۸ ماهگی و قد پسرتان در ۲ سالگی را ثبت کنید و این اعداد را ضرب در ۲ کنید. عدد به دست آمده (۴ اینچ کمتر یا بیشتر) قد فرزندتان در آینده خواهد بود.

رنگ چشم‌ها
در میان رنگ چشم ها، قهوه‌ای ژن غالب است؛ بنابراین اگر یکی از والدین (به ویژه پدر) چشم‌های تیره و دیگری چشم‌های آبی یا سبز داشته باشد، رنگ چشم‌های فرزند آن‌ها به احتمال زیاد قهوه‌ای خواهد بود. احتمال آبی شدن رنگ چشم‌های فرزندتان صفر نیست، اما این اتفاق تنها در صورتی می‌افتد که پدر یا مادر حامل ژن رنگ چشم آبی باشد.

آبی و سبز ژن‌های مغلوب محسوب می‌شوند و از میان این دو، آبی غالب‌تر از سبز است. اما کماکان ممکن است پدر و مادری که هر دو چشم‌های آبی رنگ دارند، صاحب فرزندی با چشم‌های قهوه‌ای شوند.

چال صورت
چال صورت یک ژن مغلوب است. اگر دست کم یکی از والدین چال صورت داشته باشند، ممکن است که فرزند آن‌ها هم چال صورت داشته باشد.

مو‌های فر
موی فر واقعا زیبا است و بسیاری از مادر‌ها آرزوی داشتن فرزندی با مو‌های فر را دارند. اما بر خلاف آنکه موی فر ژن غالب محسوب می‌شود، حتی اگر یکی از والدین هم این ویژگی را داشته باشد، به این معنی نیست که فرزند آن‌ها هم حتما موی فر خواهد داشت.
اگر پدر و مادر هر دو مو‌های فر داشته باشند، مو‌های فرزندشان هم فر خواهد بود.
اگر هم پدر و هم مادر موی صاف داشته باشند، مو‌های فرزند آن‌ها هم صاف خواهد بود.
اگر یکی از والدین موی فر داشته باشد و دیگری موی صاف، فرزند آن‌ها موی حالت دار خواهد داشت.

علاوه بر این، اگر پدر و مادر هر دو، مو‌های فر داشته باشند و کسی در خانواده‌ی آن‌ها موی صاف داشته باشد، ممکن است مو‌های فرزند آن‌ها هم صاف شود.

چطور می‌توانیم بفهمیم که فرزند آینده مان چه شکلی خواهد داشت؟
به عکس‌های خانواده‌ی خودتان و همسرتان نگاه کنید. به ویژگی‌های ظاهری‌ای دقت کنید که در بیشتر اعضای خانواده وجود دارد (مثل بینی سر بالا، مو‌های فر، رنگ چشم تیره و غیره). این ویژگی‌ها غالب هستند و به احتمال قوی فرزند آینده‌ی شما هم همین ویژگی‌ها را خواهد داشت.