منازعه ایران و روسیه پس از خروج امریکا از سوریه ؟

رویداد۲۴ رحمان قهرمان پور، کارشناس مسائل بین‌الملل می‌گوید: بعید است در چند ماه آینده، پس از خروج آمریکا از سوریه، شاهد منازعه ایران، روسیه و ترکیه باشیم.

قهرمان پور می‌گوید: این سه کشور در سوریه اختلافاتی با یکدیگر دارند؛ از جمله بر سر بشار اسد و مسئله کرد‌ها و قانون اساسی. اما به هر حال پذیرفته اند که با وجود این اختلافات، به همکاری خود ادامه دهند.

مشروح گفت و گوی کوتاه با قهرمان پور را در ادامه بخوانید:

برخی معتقدند خروج آمریکا از سوریه می‌تواند منجر به رقابت و سپس منازعه ایران و روسیه شود؛ نظر شما در این رابطه چیست؟

ایران، روسیه و ترکیه در چهارچوب توافق آستانه فعلا با یکدیگر همکاری می‌کنند و تاکنون علامتی دال بر این که بخواهند از این محور خارج شوند، دیده نشده؛ بنابراین حداقل تا یکی دو ماه آینده بعید می‌دانم چنین اتفاقی رخ دهد. در این که این سه کشور در مورد کردها، ماندن یا نماندن بشاراسد یا قانون اساسی آینده سوریه اختلاف نظر دارند، تردیدی نیست، اما به هر حال پذیرفته اند که با وجود این اختلافات، در چهارچوب محور آستانه با یکدیگر همکاری کنند و این همکاری تا الآن نتایج چشم گیری داشته؛ از جمله حل مسله ادلب و کاهش تنش ها؛ لذا به نظر می‌رسد که فواید ماندن این سه کشور در این توافق بیشتر از فواید خروج از این محور باشد. با ابهامی هم که در مورد نحوه خروج آمریکا از سوریه وجود دارد به نظر می‌رسد که همچنان این محور به فعالیت‌های خودش ادامه بدهد.

تصمیم ناگهانی رئیس جمهور آمریکا باعث حیرت متحدان آمریکا در منطقه شد. آیا ترامپ به واقع اسراییل و کرد‌ها را در سوریه تنها گذاشته؟ تحلیل شما در این رابطه و تعامل اردوغان و ترامپ در این ماجرا چیست؟

حداقل در یک هفته گذشته در این مورد، ابهام وجود داشت، ولی اکنون ابهام‌ها تا حدی برطرف شده است. اولین مسله‌ای که معلوم شده این بوده که در آن صحبت‌های تلفنی که میان اردوغان و ترامپ صورت گرفته؛ آقای ترامپ از اردوغان خواسته که بعد از خروج آمریکا از شرق فرات امنیت آن منطقه را تامین کند و مبارزه با داعش را ادامه دهد که البته در مورد جواب اردوغان روایت‌ها متفاوت است. برخی آمریکایی‌ها می‌گویند اردوغان تعهد داده که علاوه بر مبارزه علیه داعش در مسئله کرد‌ها هم با آمریکا هماهنگ باشد، اما روایت ترک‌ها این است که اردوغان به ترامپ گفته که شما از آن منطقه خارج شوید؛ ما مبارزه با تروریسم را ادامه می‌دهیم و منظورشان از گروه‌های تروریستی هم داعش و هم (پ ک. ک) است.

در اینجا اختلاف نظر است؛ حالا این که آیا آمریکا کرد‌ها و اسراییل را تنها گذاشته با این اتفاقاتی که در یک هفته گذشته افتاد و کاهش یا کندتر شدن روند خروج آمریکا و حرف‌های بولتون و اعلامیه ناتو که خروج کامل آمریکا مشروط به تحقق شرایطی است، به نظر می‌رسد بخشی از آن رویکرد اولیه آمریکا کاسته شده.

 

هرچند اخباری داریم مبنی بر این که خروج نیرو‌های آمریکایی از سوریه آغاز شده، ولی گویا با ملاحظاتی که بولتون داشته، این خروج کندتر از آن وعده اولیه ترامپ است. یعنی وعده اول ترامپ ۶۰ تا ۱۰۰ روز بود، ولی به نظر می‌رسد که این خروج طولانی‌تر شده و آمریکا تلاش می‌کند که در مسئله کرد‌ها هماهنگی‌هایی را با کشور‌های منطقه داشته باشد. حال باید ببنیم در ادامه می‌توانند این کار را انجام دهند یا خیر.

خروج آمریکا از سوریه و همزمان بازگشت اعراب به سوریه را مرتبط می‌دانید؟

بدون تردید. آمریکا در جریان این مسائل بوده و اخباری هم داشتیم که سفر عمر البشیر به سوریه که آغازکننده روند بازگشت اعراب بود، به خاطر فشار آمریکا بوده، ولی هنوز معلوم نیست که این فشار تا چه حد از طرف آمریکا بوده و تا چه حد ناشی از خود کشور‌های عربی. کشور‌های عربی بعد از داستان ادلب به این جمع بندی رسیدند که نیرو‌های اپوزیسیون نمی‌توانند کاری را پیش ببرند.

 

ادلب در واقع آخرین پایگاه گروه‌های اپوزیسیون بود که با بشار اسد می‌جنگیدند و ناتوانی آن‌ها در حفظ ادلب و فشار ترکیه، روسیه و ایران برای خارج شدن و غیرمسلح شدن این گروه‌های معارض نشان داد که اعراب نمی‌توانند امیدی داشته باشند به این که نیرو‌های مورد حمایت آن‌ها در سوریه بتوانند در عرصه عمل، دستی بر صحنه داشته باشند.

در مورد برجام، به نظر شما در هفته‌های آتی چه اتفاقی می‌افتد؟ آیا اروپا زودتر روند spv را اعمال می‌کند؟ ایران چطور؟ ممکن است از برجام خارج شود یا از اساس، قصدی برای خروج با توجه به احتمال بازگشت قطعنامه‌های شورای امنیت ندارد؟

به نظر من ایران فعلا تصمیمی برای خروج از برجام را ندارد. هرچند که ممکن هست در ۴ یا ۵ ماه آینده رفتار‌های اروپا به قدری ناامیدکننده باشد که ایران این گزینه را هم به صورت جدی در دستور کار قرار دهد، ولی فعلا شواهدی دال بر این که ایران بخواهد از برجام خارج بشود وجود ندارد. spv دنبال یک جریان موازی خارج از جریان اصلی مالی در دنیاست و حتما کار بسیار دشوار و سختی است؛ هم از نظر نظارتی، هم از نظر ساز و کار هم از نظر نحوه اجرا. زیرا چیزی است که تا به حال اجرا نشده و نه ایران و نه کشور‌های اروپایی تصویر روشنی از نحوه عملکرد آن ندارند.

از طرفی، تصمیم گیری در اتحادیه اروپا بسیار سخت و پیچیده است. منتقدان همیشه می‌گفتند و می‌گویند که یکی از دلایل ضعف اتحادیه اروپا این روند‌های حقوقی بسیار پیچیده است که در داخل اتحادیه اروپا طراحی شده.

علاوه بر نکته اول یعنی این که spv قرار است در خارج از جریان اصلی معادله جهانی شکل بگیرد، مشکل دیگر پیچیدگی، طولانی و زمان بر بردن روند تصمیم گیری در اتحادیه اروپاست، نه تنها این کندی به spv محدود نمی‌شود، بلکه در مورد سایر موضوعات هم این کندی را می‌بینیم؛ لذا بخشی از این تاخیر قابل قبول است. ایران هنوز به این جمع بندی قطعی نرسیده که قصد اتحادیه اروپا اجرایی نکردن این سازکار ویژه مالی است، ولی اگر به این جمع بندی برسد که اتحادیه اروپا اساسا چنین قصدی ندارد آن وقت ممکن است که تصمیمات دیگری بگیرد.