نشست پوتین - اردوغان و حضور کمرنگ ایران در مذاکرات صلح سوریه بعد از تحریم‌های آمریکا

اسرائیل اخیرا احساس آزادی عمل بیشتری برای اجرای عملیات علیه پایگاه‌های ایران در سوریه یا نیرو‌های تحت حمایت ایران داشته است. ترامپ از فعالیت‌های نظامی نتانیاهو به عنوان بخشی از استراتژی مشترکش برای کاهش نفوذ ایران در سوریه حمایت کرده و حتی روسیه نیز پاسخ در خوری به این حملات اسرائیل نداده است. اما هرگونه تحرکی از جانب اسرائیل نه تنها به چرخش روابط اسرائیل و مسکو بلکه موفقیت روسیه در پیشبرد اهداف دیپلماتیکش وابسته است.

روزنامه هاآرتص در گزارشی مدعی شده اسرائیل از نظر نظامی دست بالا را دارد و تا زمانی که روسیه ترمز این عملیات‌های نظامی را نکشد یا از سامانه‌های ضد موشکی‌اش در سوریه نظیر اس-۳۰۰ یا اس-۴۰۰ استفاده نکند به این حملات ادامه خواهد داد.

 

این روزنامه اسرائیلی نوشته ایران در فقدان نیروی هوایی خود در سوریه ناچار است از سامانه‌های سوری برای دفاع استفاده کند. ایران احتمالا از ترس حمله اسرائیل به نهاد‌های سوری و از ترس اینکه روسیه حضور ایران در سوریه را تهدید قلمداد کند نمیخواهد این حضور نظامی را بسط دهد.

همزمان روشن است که حملات هوایی به تنهایی نمی‌تواند نیرو‌های ایرانی را عقب براند. در نتیجه هر گونه عملیات نظامی برای از بین بردن نیرو‌های ایرانی در سوریه به روسیه وابسته است که تا امروز علاقه یا توانایی کمی برای تاثیر گذاری بر اقدامات ایران از خود نشان داده است. مسکو حتی قادر نبوده به وعده خود برای عقب راندن نیرو‌های نظامی ایران از مرز‌های اسرائیل عمل کند.

بر اساس بیانیه‌های رسمی روسیه و سوریه، عقب‌نشینی نیرو‌های خارجی باید با توافقی جامع بر مبنای ساختار دولت جدید سوریه، دفاع از مرز‌های سوریه و ترکیه دربرابر نیرو‌های کرد و بر اساس نقش روسیه، ترکیه و ایران در ایجاد ثبات در دولت جدید دمشق انجام بگیرد.

اگر هر زمانی چنین توافقی حاصل شود، سوریه احتمالا خواستار عقب‌نشینی همه نیرو‌های خارجی از جمله نیرو‌های روس، ترک و ایرانی خواهد شد و از روسیه و ضامن‌های بین المللی می‌خواهد که از حاکمیت سرزمینی‌اش از جمله در برابر حملات اسرائیل دفاع کنند.

این سناریو در حال حاضر بسیار دور از دسترس است. آنکارا و واشنگتن هنوز به هیچ توافقی در مورد مساله کرد‌ها دست پیدا نکرده‌اند. ترکیه از پذیرش درخواست آمریکا مبنی بر توقف حملات به مناطق کرد نشین شمالی سر باز زده است.

 

آمریکا گفته به عنوان پیش شرطی که ترکیه بپذیرد، آماده اعمال فشار به کرد‌ها برای خلع سلاح‌های سنگین است، البته در صورتی که ترکیه قول بدهد از آن‌ها حفاظت کند. این فرمول در آنکارا غیر قابل پذیرش است چرا که معتقدند در شرایط فعلی در صورتی که ترامپ اصرار به خروج نیرو‌های آمریکایی از سوریه داشته باشد، می‌توانند چیز بیشتری از آمریکا بخواهند و دریافت کنند.

روسیه مشتاق ادامه حکومت اسد در سوریه است، اما برای این منظور مشکو دمشق باید مناطقی که در استان ادلب به دست شورشیان افتاده را پس بگیرند. روسیه مهلت آنکارا برای رسیدن به توافق با شورشیان را تمدید کرده، اما بی نتیجه بوده است.

ترکیه از مدت‌ها پیش تلاش کرده تحریرالشام را به خروج از ادلب تشویق کند. به همین سبب با روسیه حامی عمده رژیم بشار اسد به توافقی دست یافت که نیرو‌های شورشی بدون آن که مورد حمله ارتش اسد قرار بگیرند استان ادلب را ترک کنند.

ایران نقش کمرنگ‌تری در سوریه پیدا کرده و بیشترین دلیل آن اعمال مجدد تحریم‌ها علیه ایران است که نقش روسیه را در اقتصاد ایران پررنگ‌تر ساخته است. مسکو بعید است خواستار تداوم دفاع از ایران در سوریه در صورتی که تهدیدی از جانب اسرائیل علیه اسد وجود نداشته باشد باشد.

اسرائیل فکر می‌کند گرم شدن روابط کشور‌های عربی از جمله امارات و بحرین که سفارت‌های خود را در سوریه بازگشایی کرده‌اند و همچنین حمایت مصر از اسد و تمایل روسیه به شناسایی مشروعیت اسد در بین کشور‌های عربی می‌تواند به مسدود شدن راه ایران کمک کند. اما این بیشتر یک امید است تا یک برنامه دیپلماتیک.

سوریه هرگز روابطش را با ایران قطع نکرده حتی زمانی که یکی از اعضای اتحادیه عرب بوده است. به نظر نمی‌رسد سوریه به دنبال بازسازی روابطش با کشور‌های عربی به قیمت از دست دادن روابط با ایران باشد. در واقع ادامه حضور ایران در سوریه قدرت چانه‌‎زنی بشار اسد را بالا خواهد برد. اسرائیل مقابله با حضور ایران در سوریه را تحت این سناریو سخت‌تر خواهد یافت و مجبور است به حملات تاکتیکی محدود رضایت بدهد.