محمد مومن؛ فقیه منتقد جمهوریت، استاد حسن روحانی و نزدیکترین همراه جنتی
رویداد۲۴ میثم سعادت: وفات آیت الله محمد مومن، بازتاب چندانی در فضای مجازی نداشته است. در حالی که به لطف فضای مجازی، این روز‌ها بستری شدن یک نماینده مجلس هم خبری می‌شود، اما آیت الله مومن که در سال‌های گذشته، موثرتر از هر شخصیت سیاسی دیگری در ترکیب نمایندگان مجلس اثرگذار بوده است، چهره آشنایی برای نسل جوان نیست.
محمد مؤمن که بیش از سه دهه عضو فقهای شورای نگهبان بود، دیدگاهی خاص به رای مردم داشت. او در کتاب «الولایة الالهیة الاسلامیة» می‌نویسد: مردم در حکومت هیچ نقشی ندارند، جز اطاعت.
آیت‌الله مؤمن‌قمی معتقد است: همه فقهای جامع‌الشرائط در عصر غیبت، بالقوه بر همه کشور‌های اسلامی حاکم هستند؛ یعنی اگر چهار، پنج فقیه و مجتهد یا بیشتر در حوزه باشند، همه این‌ها بالقوه حاکمند؛ اما چه کسی از میان این فقها حاکمیت بالفعل پیدا می‌کند؟ به نظر ایشان، کسی که زودتر از دیگران اعلام کند که بنده ولایت و رهبری مردم را می‌پذیرم.
نظرات محمد مومن در سال ۹۲ یا ۹۳ [در کتاب الولایة الالهیة الاسلامیة او الحکومة الاسلامیة؛ زمن حضور المعصوم و زمن الغیبة] چاپ و منتشر شده است؛ نقش مردم در این میان، چیزی جز اطاعت و پیروی نیست.
آیت‌الله مؤمن در ادامه به صراحت، انتخابات را رد و نفی کرده و گفته است: وقتی دلیلی برای نقش و حضور موثر مردم نداریم، مردم در این زمینه، هیچ کاره‌اند؛ انتخاب و گزینش آن‌ها نیز بی‌اثر خواهد بود و چاره‌ای جز پذیرش همان ولایت شرعی نیست.
محمد مؤمن در مرحله بعد، فرضی را مطرح کرده که خیلی جالب است؛ فرض این است که اگر دو فقیه که حائز همه شرائط رهبری از مدیریت و مدبریت و ... بودند، همزمان مثلاً در دو کانال تلویزیونی اعلام آمادگی کردند، چه کار باید بکنیم؟ (چون بنابر نظر ایشان، هر دو حاکم بالفعل می‌شوند.) در فرض تعارض و با وجود همه شرایط در دو فقیه مذکور، پیشنهاد ایشان، قرعه‌کشی میان آن‌دو برای گزینش رهبر جهان اسلام است.
مرحوم مومن یا محمد دانش‌زادهٔ قمی مسئولیت‌های حساس دیگری جز عضویت در شورای نگهبان داشت: عضو شورای عالی قضائی، مدیریت حوزه علمیه قم، نماینده مجلس خبرگان رهبری، عضو هیات رئیسه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، در سال ۱۳۵۳ش در دوره حکومت محمدرضا پهلوی در ایران سه سال در شهداد از توابع کرمان و تویسرکان در تبعید زندگی کرد.
پس از پیروزی انقلاب در شکل‌گیری قوه قضائیه نقش مؤثری داشت. او عضو شورای عالی قضایی، عضو شورای عالی حوزه، عضو شورای بازنگری قانون اساسی، و مدیر حوزه علمیه قم بوده است. امام خمینی، محمدحسین طباطبایی، علی مشکینی از اساتید وی در حوزه علمیه قم بودند.
در سال ۱۳۷۱ش آیت الله خامنه‌ای، محمد مؤمن و تنی چند از علما را به عنوان عضو هیات بررسی مسائل جدید فقهی منصوب کرد. حسن روحانی مشهورترین شاگرد مرحوم مومن است که رویه‌ای خلاف جهت استاد در پیش گرفته است.
در انتخابات خبرگان ۹۴، مومن از شهر استراتژیک قم وارد مجلس خبرگان شد. همزمان برادر و فرزند او نیز نامزد انتخابات شدند. برادر او از تهران قصد ورود به مجلس خبرگان را داشت که رای کافی به دست نیاورد. او یکی از روحانیونی بود که هقت دوره در شورای نگهبان و پنج دوره در خبرگان رهبری حضور داشته است.
محمد مومن یکی از چهره‌هایی بود که از رد صلاحیت سید حسن خمینی برای انتخابات مجلس خبرگان حمایت کرده بود. او در پاسخ به منتقدان گفته بود هیچکدام از مراجع، صلاحیت سیدحسن خمینی را تایید نکرده‌اند.
در پی این اتفاق، سراج الدین موسوی جمله‌ای به نقل از محمد مومن را اینگونه افشا کرده بود: «آیا شما به آیت الله امینى نفرمودید یادگار امام حتماً به حکم اولیه شوراى نگهبان اعتراض کند چون من مسئول امتحانات هستم و در مرحله بازنگرى تأیید مى‌کنم؟»
