سریال‌های تلویزیون در سال ۹۷؛ انبوه سازی بی‌کیفیت!

رویداد۲۴ شاید یادتان باشد یک زمانی همه دور آن تلویزیون رنگی خانه جمع می‌شدیم و برای شکست‌نخوردن پهلوان نصرت در «پهلوانان نمی‌میرند» نذر می‌کردیم. نگران حال اسدالله‌خان در سریال «پدر سالار» می‌شدیم و اگر بخواهیم می‌توانیم مثال‌های زیادی از سریال‌های دهه 70 بگوییم که چطور حال مخاطب را خوب می‌کرد و با اینکه هفتگی پخش می‌شد، مخاطب را پیگیری کرد که پای تلویزیون بنشیند تا ببیند چه اتفاقی برای قهرمان داستان می‌افتد و انتهای ماجرا چه می‌شود.
حالا دیگر تلویزیون از آن شب‌های کم سریال ولی ماندگار گذشته است و چندسالی است که برای هر شب خود در شبکه‌های مختلف سریال آماده می‌کند. اما اینکه در ذهن مخاطب ماندگار می‌شوند یا نه، مساله دیگری است. به این بهانه به سراغ سریال‌های امسال در تلویزیون رفتیم تا ببینیم کدام‌شان ظرفیت ماندگاری در فضای مخاطبان تلویزیون را داشته‌اند و در فضای رسانه‌ای کشور با اقبال مواجه شده‌اند.
پایتخت 5
مطمئنا یکی از اتفاقاتی که باعث دیده‌شدن یک سریال می‌شود، این است که زمان پخش آن در موقعیتی باشد که بتواند مخاطب را فارغ از کار و مشکلات روزمره پای تلویزیون نگه دارد. تعطیلات نوروز یکی از آن زمان‌هاست که سریال‌ها می‌توانند نام خود را بر سر زبان بیندازند و مخاطب را درگیر کنند.

سریال پایتخت از آن دسته سریال‌هایی است که هربار پخش شده، مخاطب خود را داشته است، چه در ایام نوروز و چه در ماه رمضان همیشه مخاطب را پای تلویزیون نگه می‌دارد. این سریال برای فصل پنجم خود در نوروز 97، موضوعی جنجالی را انتخاب کرده بود.

این‌بار قهرمانان سریال پایتخت به سوریه رفته و در مواجهه با داعشی‌ها قرار گرفته بودند. شکل‌گیری چنین فضایی در قسمت‌های قبلی پایتخت دیده نشده بود و قرار گرفتن بازیگران «پایتخت» در دل حادثه‌ای امروزی، ریسک بزرگی برای سازندگانش بود که البته با اقبال مخاطبان تلویزیون مواجه شد.
این سریال در نوروز امسال توانست گوی‌سبقت را از دیگر سریال‌ها و برنامه‌های سرگرمی تلویزیون برباید و در صدر جذب مخاطبان قرار گیرد.

«پایتخت‌۵» حتی توانسته برنامه عروسکی پربیننده کلاه‌قرمزی ویژه نوروز را هم پشت‌سر بگذارد. اغراق نیست اگر بگوییم «پایتخت5» موفق‌ترین سریال سال 97 تلویزیون بود. مساله‌ای که باعث شد مدیران سازمان برای شب نوروز 98، ساخت یک فیلم سینمایی 120 دقیقه‌ای جدید را در برنامه کاری سازندگان «پایتخت» قرار دهند. خشایار الوند نویسنده «پایتخت» درباره موقعیت‌های داستانی تک قسمت نوروزی این مجموعه گفته است: «موقعیت این افراد حدود یک‌و‌نیم‌سال بعد از سفر و اتفاقات سوریه است که در فصل قبل شاهد آن بودیم و حالا در شب آخر سال جدید اتفاقاتی رخ می‌دهد.»
دیوار به دیوار 2

سریال سامان مقدم که فصل دوم آن در ایام نوروز پخش شد، نتوانست موفقیت قسمت اول این مجموعه را به دست بیاورد. نوروز 96 بود که اولین فصل این سریال پخش شد و عنوان بهترین سریال نوروزی تلویزیون را کسب کرد. سامان مقدم با همراهی خشایار الوند دست روی بازیگران قابل‌قبولی گذاشت و قصه جذابی از زندگی چند خانواده کنار هم در یک خانه ویلایی بزرگ را تعریف کرد. جذابیت سریال به اندازه‌ای بود که شبکه سه از آنها خواست تا فصل دوم سریال را هم بسازند.

در نوروز 97 دو سریال دیگر هم پخش شد، سریال تعطیلات رویایی به کارگردانی علیرضا امینی که از شبکه دو سیما پخش شد و روایتگر قصه دو خانواده بود که از شیراز با کشتی به سمت یک بندر می‌روند و به کیش می‌رسند و در طول این سفر اتفاقاتی رخ می‌دهد، سریالی که 10 درصد مخاطب هم نداشت و نتوانست رضایت بینندگان شبکه دو را با وجود بازیگران زیادش کسب کند.

سریال هیات‌مدیره، سریال دیگری بود که از شبکه پنج سیما پخش شد، سریالی به کارگردانی مازیار میری، این سریال هم نتوانست رضایت مخاطب را به‌دست آورد. این سریال داستان زندگی زوج جوانی را به تصویر کشید که با نقل مکان به ساختمانی جدید درگیر اتفاقات تازه‌ای شدند و داستان‌هایی که در این مجتمع می‌افتاد دستمایه اصلی این سریال بود. مازیار میری، کارگردان این سریال درباره اینکه چرا این سریال کمتر توسط مخاطب دیده شد، گفت: «این سریال در ایام نوروز زمان پخش خوبی نداشت و از روزهای ۱۵ و حتی ۲۰ فروردین به بعد مردم خیلی بیشتر آن را دیدند و من بازخوردها را دریافت کردم. سریال‌های «پایتخت» و «دیوار‌ به ‌‌دیوار» پیش از این پخش شده بودند و مردم آنها را می‌شناختند و از طرف دیگر شبکه پنج محدودتر دیده می‌شود.

برای سریال محمدحسین لطیفی، تبلیغات زیادی کردند، این مجموعه هم با حمایت سازمان رسانه‌ای اوج ساخته شد، اما تبلیغاتش به اندازه خود سریال نبود.

سریال بچه مهندس اثر لطیفی در نگه‌داشتن مخاطب پای تلویزیون قوی‌تر بود. اثری به کارگردانی علی غفاری و تهیه‌کنندگی سعید سعدی. داستان این سریال به نویسندگی سجاد ابوالحسنی درمورد کودکی، نوجوانی و جوانی شخصیت اصلی این سریال بود.
یکی از نقاط قوت این فصل سریال، بازیگران کودک «بچه مهندس» بود. بچه‌ها آنقدر خوب از پس نقش برآمدند که مخاطب با گریه‌های‌شان گریه می‌کرد و با خنده‌های‌شان می‌خندید. دو بازیگر کودک این سریال در فیلم «قصرشیرین»، ساخته تازه میرکریمی هم بازی کرده‌اند و یکی از آنها نامزد سیمرغ بازیگر نقش مکمل جشنواره فیلم فجر هم شد.

رسول تولایی به‌عنوان بزرگ‌تر، محبوب و مورد اعتماد چند خانواده است. این اعتماد به‌واسطه بازخوانی گذشته خدشه‌دار می‌شود. خانواده‌هایی که هرکدام با مشکلاتی دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند و در پی یافتن مقصر اصلی هستند.» سریال جدید عسگرپور نمونه دست‌چندمی از سریال‌هایی بود که با این مضمون ساخته می‌شوند و در ماه رمضان به سراغ مخاطب می‌آیند. در فضای سریال‌های تلویزیونی ماه رمضان، هیچ کمدی‌ای پخش نشده و تجربه سال‌های قبل نشان داده بود که مخاطب هم نسبت به مدل سریال‌های «رهایم نکن» اقبال کمتری نشان می‌دهد. اینها تنها عواملی بود که «رهایم نکن» زیاد به چشم مخاطبان نیاید. «رهایم نکن» و بقیه سریال‌های پخش شده در ماه رمضان حتی نتوانستند مخاطب‌های همیشگی تلویزیون را راضی نگه دارند.
پدر

حامد عنقا، «تنهایی لیلا» را که ساخت نشان داد می‌تواند با موضوعی تکراری، جوری سریال بسازد که مخاطب را راضی نگه دارد و اولین همکاری توفیقی و عنقا توانست مخاطب را راضی کند. سریال «پدر» در سال 97 پخش شد. سریالی که حواشی کم نداشت. «لیلا که در گروه تبهکاران(!) دانشگاه قرار دارد، به همراه دوستانش دور استاد را شلوغ می‌کنند تا او بتواند گوشی موبایل استاد را از روی میز بردارد و سوالات امتحان را به سرعت از گوشی استاد بدزدد، اما بعدها استاد متوجه این کار می‌شود و سوالات امتحان را تغییر می‌دهد. بچه‌ها «حامد» را مقصر این کار می‌دانند، او دانشجویی مذهبی است و از این ماجرا خبری ندارد. با این وجود دخترها در یک کلاس خلوت دور او را می‌گیرند و قصد آزار و اذیتش را دارند که درنهایت او مجبور می‌شود به شیوه شیخ‌رجبعلی خیاط خود را از پنجره به بیرون پرتاب کند.»

عده‌ای سرسخت معتقدند سریال منوچهر هادی جذاب بود و عده‌ای سرسخت‌تر می‌گویند، اصلا سریال خوبی نبود! این سریال در سه فصل تهیه شد، «داستان در فصل اول از زمان حال آغاز می‌شود، به معرفی شخصیت‌ها می‌پردازد و با فراز و نشیب‌های زیادی همراه می‌شود. در فصل اول با یک عشق نامتعارف دو جوان از دو طبقه‌ اجتماعی متفاوت روبه‌رو هستیم. رابطه‌ای که طبق برنامه‌ریزی قبلی و کاملا عمدی شروع شده و سررشته‌اش به انتقامی می‌رسد که ریشه در گذشته‌های دور دارد. در فصل دوم با یک برش زمانی، داستان با فلش‌بک به گذشته می‌رود.

همیشه یک انتقاد به سازندگان سریال‌های تلویزیونی این است که چرا به حوادث واقعی نمی‌پردازند، سریال «حوالی پاییز» که از شبکه سوم سیما پخش شد، به موضوع حادثه منا پرداخت. اتفاق تلخی که از یاد هیچ ایرانی نخواهد رفت. محمدتقی فهیم با مثبت خواندن این سریال می‌گوید: «تلویزیون برای آنکه از وضعیت رکود و سکون سریال‌های صرفا تهرانی و موضوعات محدود خارج شود باید به سمت موضوعات کلان‌ و محتوای با اهمیت حرکت کند.

سریال که شروع شد، خیلی‌ها گفتند از شهرزاد تقلید شده، اما نویسنده گفت: «خیلی قبل از شروع شهرزاد، داستانش را نوشتم اما بعد از اینکه شهرزاد ساخته شد برای اینکه نگویند از این سریال تقلید کرده خیلی از متنش را تغییر دادم.» بسیاری معتقدند سریال‌های تاریخی و سریال‌های عاشقانه جزء پربیننده‌ترین کارهای تلویزیونی محسوب می‌شوند. به‌خصوص داستان‌های عاشقانه‌ای که در بستر تاریخ روایت می‌شوند و از این دست نمونه‌ها بسیار می‌توان نام برد.

باز هم یک ساخته دیگر از سازمان فرهنگی رسانه‌ای اوج. سریال «مینو» به کارگردانی امیر پوروزیری؛ کارگردانی که پیش از این هم مجموعه مستند داستانی «در محاصره» را به تهیه‌کنندگی مهدی همایونفر ساخته بود. این کارگردان در مجموعه مستند داستانی «در محاصره» نیز بیش از اینکه روی جنگ و التهابات کشور مانور دهد، به روابط انسانی و زندگی آدم‌ها پرداخته بود. اتفاقی که برای سریال مینو هم افتاد و بیشتر از اینکه بخواهد سریالی با حال و هوای جنگ و دفاع‌مقدس و التهابات پس از انقلاب را بسازد، تمرکزش را در نگارش و اجرا، روی روابط انسانی گذاشته بود.

جواد شمقدری در سریال جدیدش می‌خواهد فضای زمان انقلاب و قبل و بعد آن را به تصویر بکشد اما بیشتر از اینکه خوش‌ساخت و روان باشد، مضحک از کار درآمده است.
تصویربرداری سریال30 قسمتی «نفوذ» همان پروژه ضدآمریکایی تلویزیون در 20 بهمن سال گذشته همزمان با دهه فجر انقلاب اسلامی کار خودش را آغاز کرد. این سریال دخالت‌های آمریکا در ایران را نشان می‌دهد و قانون کاپیتولاسیون را زیر سوال می‌برد که این چه قانونی بود که به‌نفع آمریکایی‌ها تصویب شده بود و هر‌کاری می‌خواستند در کشور ما انجام می‌دادند. تمام مباحث مطرح‌شده در سریال بر‌اساس مستندات تهیه شده است.

سریال جدید همایون اسعدیان هنوز روی آنتن است، سریالی که شاید توانسته مخاطبان زیادی به دست آورد اما نقد زیادی به آن وارد است. شروع سریال مخاطب را درگیر می‌کرد اما به یک‌باره در وادی دیگری افتاد و سریال را از آن شور و نشاط اول انداخت. حسین سلطان‌محمدی، منتقد سینما و تلویزیون درباره این سریال می‌گوید: «در آن دوره از تاریخ، دختر و پسر به این راحتی با یکدیگر ارتباط نداشتند.