بحران مدیریت در سازمان‌های مدیریت بحران!/ چرا هلال احمر نمی‌تواند تصمیم تخصصی بگیرد؟

رویداد۲۴ «مدیریت بحران» مجموعه‌ای از تصمیم‌های مدیریتی است که در مواقع پرچالش و به اصطلاح اضطراری اتخاذ می‌شود؛ تصمیماتی که اجرای آن در شرایط بحرانی معمولا از عهده افراد عادی بر نمی‌آید. به عنوان یک مثال ساده می‌توان گفت اگر فردی از کشتی به دریا بیفتد، همراهان او، اگرچه شنا بلد نباشند، از روی احساس خود را به دریا می‌اندازند تا جان فرد را نجات دهند، اما شخصی که بتواند در لحظه به جای تصمیم احساسی، تصمیمی عقلانی بگیرد، ابتدا به دنبال حلقه نجات می‌گردد تا ضریب اطمینان نجات فرد را مغروق را بالا ببرد.

یکی از دلایلی که نهاد مدیریت بحران در کشورهای مختلف ایجاد شد، همین موضوع بود که آن سازمان یا نهاد توان این را داشته باشد که در مواقع اضطراری تصمیمی احساسی نگیرد و بهترین روش را برای اجرا پیاده کند.

در ماجرای سیل امسال کشور، یکی از انتقادهایی که به مدیریت بحران کشور و همچنین سازمان هلال احمر وارد بود، این بود که نتوانسته‌اند در موقع بحران، تصمیمی درست بگیرند. علی لاریجانی که شانزده روز بعد از بروز سیل در کشور به استان لرستان رفته بود، از توزیع اقلام بین مردم گلایه داشت و می‌گفت: «باید توزیع لباس، غذا و چادر نظم پیدا کند؛ چرا که در تأمین آن‌ها مشکل نداریم، اما توزیع چندان منسجم نیست.» نکته مهم اینکه سخنان لاریجانی روز بعد از سیل نبود، بلکه دو هفته از پس از بروز سیل در کشور مطرح شده بود. این بدان معناست که سازمان‌های مدیریت بحران هفته‌ها پس از بحران هنوز در شرایط تصمیم‌گیری منطقی قرار ندارند!

قرجه طیار نماینده گنبد در مجلس نیز در تشریح مدیریت توزیع اقلام به سیل زدگان گفته بود: «توزیع اقلام ضروری نیز توزیع مناسبی صورت نگرفت تا جایی که در برخی محلات دو الی سه بار اقلام ضروری توزیع شد و در برخی مناطق اصلا اقلام توزیع نشده بود.»

این اتفاقات در حالی است که سازمان هلال احمر و سازمان مدیریت بحران کشور حداقل در سال گذشته تجربه زلزله کرمانشاه را نیز از سر گذرانده‌اند. در زلزله کرمانشاه، علی اصغر پیوندی رئیس هلال احمر گفته بود: «در دو روز اول پس از وقوع زمین‌لرزه به دلیل اینکه نظم خاصی حاکم نبود، اقلام امدادی دقیق و کامل به دست مردم نرسید.» نکته‌ای که رئیس هلال احمر به آن توجه نداشته و در سیل اخیر نیز گریبانگیر شده، این بوده که سازمان هلال دقیقا در جایگاهی است که باید بتواند در میان هرگونه بی‌نظمی، نظم و دیسیپلین خود را حفظ کند نه آنکه بی‌نظمی را بهانه کند.

در جریان سیل اخیر (والبته زلزله کرمانشاه) فیلم‌های متعددی از نحوه توزیع اقلام به آسیب دیدگان منتشر شد، فیلم‌هایی که در آن اقلام غذایی توسط کارکنان هلال احمر از بالای کامیون به سمت افراد پرتاب می‌شد. در برخی از فیلم‌ها سیل زدگان گلایه داشتند که چرا با آنها مانند گدا برخورد می‌شود! بدین ترتیب سوال اینجاست که چرا مدیریت بحران توسط سازمان‌های تخصصی تا این حد غیر تخصصی است؟

از آموزش‎های به روز دنیا عقب هستیم/ به همه عالم مشکوکیم

امیرمحمود حریرچی کارشناس مسائل اجتماعی و از اعضای سابق هلال احمر به رویداد۲۴ می‌گوید: متاسفانه نیروهای هلال احمر، آموزش‌های لازم را ندارند و ما انگار به همه عالم و روابط مشکوکیم. زمانی نیرو‌های امدادی در کنگره‌های تخصصی در خارج از کشور حضور پیدا می‌کردند و آموزش‌های نوین و به روز را می‌دیدند و می‌توانستند از تجربیات و علم به روز سایر کشور‌ها استفاده کنند. ما باهم تعارف نداریم و باید بگوییم که در این بخش عملکرد ضعیفی داریم.

او می‌گوید: تجربه زلزله بم تجربه بسیار بدی بود و بسیاری از کمک‌هایی که می‌رسید سر از جای دیگری درمی‌آورد. برخی اعضا آنقدر آموزش ندیده‌اند که وقتی می‌گوییم در این مواقع برای زنان نوار بهداشتی نیاز است به شوخی و خنده می‌گیرند و فکر می‌کنند امدادرسانی صرفا فقط آب و پتو و چادر است که وقتی همان‌ها را هم توزیع می‌کنند، توسط عده‌ای سودجو به فروش می‌رسد.

حریرچی تاکید می‌کند که نیروهای هلال احمر هیچ آموزشی نمی‌بینند و مسئولین مربوطه نه تنها اردوی بین‌المللی در کشور برگزار نمی‌کنند، بلکه نیروها را هم به اردوی خارجی جهت کسب تجارت جدید اعزام نمی‌کنند.

هلال احمر به جای تصمیم تخصصی، غیرکارشناسی عمل می‌‌کند

این کارشناس اجتماعی با بیان اینکه سوءمدیریت بسیاری در هلال احمر وجود دارد، تصریح کرد: کشور‌های توسعه‌یافته که بلاخیز هم هستند، ۲ درصد از بودجه عمومی را صرف نهاد‌های امدادرسانی خود می‌کنند که اگر اتفاقی افتاد بتوانند سریعا اوضاع را سروسامان دهند اما این بودجه در کشور ما زیر ۱ یک درصد است که آن هم در اختیار ستاد بحران است و اخیرا هم اعلام کرده کمک‌های نقدی باید به حساب ما واریز شود، خب زمانی که مردم اعتماد ندارند طبیعی است که به سمت سلبریتی‌ها می‌روند نه ستاد بحران و هلال احمر.

در امدادرسانی‌هایمان هم ضعف اخلاقی داریم

حریرچی ادامه داد: هلال احمر باید در مواقع بحرانی بتواند تخصصی‌ترین تصمیم را بگیرد نه اینکه احساسی و غیرکارشناسی عمل کند. در زمان بحران باید بدانند که نباید با آسیب‌دیده به صورت تحقیرآمیز و دور از شأن صحبت کرد، آن فرد همه چیز خود را از دست داده است و این رفتار‌های غیرکارشناسی نه تنها کمک نمی‌کند بلکه بیشتر آسیب می‌زند ما حتی در امدادرسانی‌هایمان هم ضعف اخلاقی داریم.

عضو سابق هلال احمر با بیان اینکه نیرو‌های هلال احمر باید در شرایط بحرانی همانند شهروندان عمومی رفتار کنند، خاطرنشان کرد: آن‌ها با ما فرق دارند و باید در بحرانی‌ترین شرایط درست‌ترین تصمیم را بگیرند که متاسفانه اینگونه نیست. ما فکر می‌کنیم که این نیرو‌ها تخصصی و آموزش دیده‌اند که در واقع اینگونه نیست. بودجه دریافت می‌کنند، آموزش مناسب و با متد روز جهانی نمی‌بینند و پاسخگو هم نیستند و کنترلی هم بر آن‌ها وجود ندارد. در کشور‌های دیگر اگر اینچنین ناکارآمدی وجود داشته باشد سریعا یا استعفا می‌دهند یا از کار برکنار می‌شوند، اما در اینجا رئیس ستاد بحران در روزهای نخست در تهران نشسته بود و درباره شرایط مناطق سیل زده صحبت می‌کرد.

نماینده استان خوزستان: به هلال احمر می‌گوییم چادر بدهید، می‌گویند نداریم!

این روند اما صدای اعتراض نمایندگان مردم را هم درآورده است. علی ساری نماینده مردم حمیدیه، باوی، اهواز و کارون در مجلس شورای اسلامی به شدت از نحوه عملکرد هلال احمر انتقاد می‌کند و می‌گوید: طی جلساتی که برگزار شده بود، قرار شد همه کمک‌ها در اختیار هلال احمر قرار بگیرد و هلال احمر اقدام به توزیع اقلام کمکی کند، اما متاسفانه این نهاد ضعف بسیار بزرگی را از خود نشان داد و نتوانست آنطور که باید و شاید هماهنگی لازم را انجام دهد و همین ضعف باعث شده تا مشکلات بسیار زیادی ایجاد شود.

او می‌گوید: چادر و سایر اقلام آنقدر بد توزیع شده که ما شاهد بودیم سه خانواده در یک چادر بودند و برخی از خانواده‌ها نیز اصلا چادری نداشتند و زمانی که از هلال احمر خواهان پاسخگویی بودیم، می‌گفتند ما نداریم! خب این که پاسخ مناسبی از سوی یک نهاد مسئول در این شرایط نیست.

هلال احمر اگر توانایی مدیریت ندارد، از جوامع بین المللی درخواست کمک کند

ساری ادامه داد: واقعا اگر هلال احمر کشور توانایی انجام این امور را ندارد از مجامع بین المللی درخواست کمک کنید. شبکه خبر مدام با مسئولان صحبت می‌کند و مسئولان از موجود بودن اقلام و تحت کنترل بودن شرایط سخن می‌گویند، اما در همان موقع زیرنویس شبکه خبر از کمبود اقلام ضروری سخن می‌گوید. تناقض در همه جای خبر‌ها وجود دارد. صداوسیما اصلا اجازه نمی‌دهد که نمایندگان مردم از مشکلات موجود سخن بگویند و به نوعی خط بطلان روی همه مشکلات موجود کشیده است.

نماینده استان خوزستان می‌گوید: مسئولان به جای اینکه مدام بگویند همه چیز نرمال و تحت کنترل است، از مقامات بالادستی و حتی مجامع بین المللی درخواست کمک کنند. ما در شرایط بسیار بدی به سر می‌بریم و هیچ دلیلی ندارد که تاکنون درخواست کمک نکرده‌ایم.