ظریف در بازار شام به دنبال چه بود؟/ تاسیس پایگاه دریایی ایران در سواحل سوریه، روس ها را آشفته کرده‌است

رویداد۲۴ سفر ظریف همچنین چند روز پیش از برگزاری دور مذاکرات جدید آستانه انجام شد؛ که پیش بینی می‌شود این دور از مذاکرات با توافق روسیه و ترکیه در مورد اسامی اعضای کمیته قانونی که دربردارنده نمایندگانی از معارضان، نظام و جامعه مدنی سوریه است، همراه شود؛ با اینکه اغلب تحلیلگران به این کمیته قانونی اهمیت زیادی نمی‌دهند؛ چرا که می‌دانند نظام سوریه آمادگی مذاکره یا دادن هیچگونه امتیازی را ندارد، به این دلیل که اطمینان دارد در صورت آغاز یک روند اصلاحی به دور از گزینه امنیتی، رشته امور از دستش خارج می‌شود.

علاوه بر این، سرنوشت استان ادلب و بازگشایی راه‌های بین المللی در شمال غربی سوریه که حلب را به ساحل و مرکز سوریه وصل می‌کند، به اضافه پرونده بازداشتی ها، از جمله مهمترین پروند‌هایی است که در میز مذاکره آستانه مطرح خواهد شد.

سفر ظریف به دمشق، اولین سفر وی به سوریه پس از ماجرای استعفایش محسوب می‌شود؛ از این رو، خبرگزاری‌های داخلی ایران این سفر دو روزه که به دعوت اسد انجام شد را بخشی از عملیات جلب رضایت وزیر خارجه ایران به شمار می‌آورند.

چه بسا پرونده کمیته قانونی در رأس اولویت‌های این سفر باشد؛ چرا که تهران و نظام سوریه را به سمت اجرای تعدیل‌هایی در قانونی که در سال ۲۰۱۲ توسط نظام وضع شد، سوق می‌دهد؛ تا بار دیگر زمینه‌ای برای نامزدی بشار اسد در انتخابات آینده فراهم شود؛ بویژه آنکه تهران اسد را ضمانتی برای منافع سیاسی، نظامی، اقتصادی و فرهنگی خود در سوریه می‌داند که نباید از ریاست کنار رود.

ایران یک قدرت مهم در جغرافیای سوریه محسوب می‌شود و نیرو‌های طایفه‌ای و محلی مورد حمایت تهران در نقاط مختلف سوریه مستقر شده اند؛ و اکنون ایران قصد دارد میوه‌های حمایت نامحدود خود از نظام بشار اسد را در شرایط دشوار فعلی خود بچیند.

اما تلاش‌های تهران برای تعمیق نفوذ خود در سوریه، با تلاش‌های متقابلی برای مهار آن مواجه شده است؛ بویژه از سوی ایالات متحده و اسرائیل و حتی روسیه. در تازه‌ترین هشدار آمریکا به ایران، فرستاده ویژه آمریکا به سوریه، جیمز جفری در صحبت‌های خود، ترک سوریه از سوی تهران را ضروری دانسته و تصریح کرده که ایرانی‌ها باید به خانه‌های خود بازگردند.

علاوه بر این، ادامه حملات اسرائیل به پایگاه‌های نظامی در سوریه این ادعا را تقویت می‌کند که هنوز ایرانی‌هایی در این پایگاه‌ها حضور دارند. روسیه هم تمایل زیادی به محدود کردن نفوذ ایران دارد و رقابت روس‌ها با ایرانی‌ها در دو زمینه نظامی و امنیتی در میدان سوریه و بین افسران بارز ارتش دو کشور، مؤیّد این امر است.

به نظر می‌رسد تلاش‌های ایرانی برای ایجاد پایگاه دریایی در سواحل سوریه از طریق اجاره کردن بندر لاذقیه، که بزرگترین بندر در سوریه است، باعث نگرانی روس‌ها شده است؛ به این دلیل که اقدام مذکور ایران بدون هماهنگی با مسکو صورت گرفته است.

مسکو به دنبال آن است تا قدرتمندترین طرف حاضر در مفاصل تصمیم گیری‌ها در مورد سوریه باشد و نگرانی ایرانی‌ها از همین موضوع سرچشمه می‌گیرد. به این ترتیب می‌توانیم اقدامات سریع تهران برای بازگشایی راه زمینی را نشات گرفته از مسئله مذکور، تفسیر کنیم؛ راهی که از طریق عراق، ایران را به ساحل سوریه ارتباط می‌دهد. همانطور که ایران طرحی را زنده کرده است که با شروع بحران در سوریه متوقف شده بود و قرار بود از طریق راه آهنی که از عراق عبور می‌کند، سوریه و ایران را به یکدیگر پیوند دهد، تا راه‌های تجاری جدیدی بین دو کشور راه اندازی شده و به این ترتیب، هیمنه ایران بر عراق، سوریه و لبنان گسترش یابد.

از این رو، تهران حضور نظامی خود در دروازه شرقی جغرافیای سوریه، در دیر الزور، واقع در جنوب فرات را تقویت می‌کند؛ این در حالی است که در ماه گذشته سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد مشترک نیرو‌های مسلح ایران با هدف تاکید بر سیطره این کشور بر منطقه، به این دروازه سفر کرد.