استیو هانکه در گفت‌وگو با رویداد۲۴ بررسی کرد؛
تنها «راه فرار بزرگ» ایران از تحریم‌های آمریکا و سوءمدیریت اقتصادی داخلی چیست؟
استاد دانشگاه جانز هاپکینز راه فرار ایران از سوء مدیریت داخلی و تحریم‌های مالی آمریکا را شرح داده و گفته ایران باید از سیستم چند نرخی فاصله بگیرد و به سمت هیات مدیره ارزی با استاندارد طلا پیش برود.
رویداد۲۴ سارا ریاضی: تحریم‌های آمریکا علیه ایران روز به روز در حال شدت یافتن است. در ایران برنامه‌های مختلفی برای جلوگیری از بحران‌های اقتصادی انجام شده است؛ با این حال هیچکدام نتوانسته مشکل را رفع کند. استیو هانکه استاد اقتصاد دانشگاه جانز هاپکینر در گفت‌وگوی خود با رویداد۲۴ پیشنهادهایی برای خروج از بحران اقتصادی مطرح کرده و معتقد است این راهکارها تنها گزینه پیش روی ایران برای دستیابی به ثبات اقتصادی است.
رژیم‌های چند نرخی برای فساد دعوتنامه می‌فرستند
استیو هانکه نظام چند نرخی ارزی ایران را زیر سوال برده و گفته در شرایط فعلی ایران چاره‌ای ندارد جز اینکه به استاندارد طلا روی بیاورد. به اعتقاد او ایران دارای رژیم اقتصادی چند نرخی است و این رژیم‌ها همیشه با نرخ یکسان درگیری دارند. مشکل اصلی رژیم‌های چند نرخی این است که به نوعی برای فساد دعوتنامه می‌فرستند.
او با بیان اینکه فساد در این نظام سبب می‌شود کسانی که ارتباط خوبی با دولت دارند همیشه به نرخ‌های بهتر و ارزان‌تر دسترسی داشته باشند، گفت: در نتیجه در این نظام همیشه ایده یکسان سازی نرخ ارز وجود دارد.
او با بیان اینکه فساد در این نظام سبب می‌شود کسانی که ارتباط خوبی با دولت دارند همیشه به نرخ‌های بهتر و ارزان‌تر دسترسی داشته باشند، گفت: در نتیجه در این نظام همیشه ایده یکسان سازی نرخ ارز وجود دارد.
ارز دیجیتال و بیت کوین هم مشکل ایران را حل نمی‌کند
استاد دانشگاه جانز هاپکینز در پاسخ به اینکه آیا یکسان سازی نرخ ارز کمکی به وضعیت کنونی ایران می‌کند؟ گفت: یک سیستم تک نرخی هم در شرایط فعلی مشکلات ایران را حل نمی‌کند و می‌توان برای این ادعا چندین دلیل ذکر کرد؛ اول اینکه ریال ضعیف شده قدرت خرید مردم سال به سال کم شده است. دوم تورم. در این شرایط استفاده از ارز دیجیتال و بیت کوین هم مشکل را حل نمی‌کند بنابراین تنها پیشنهاد برای اقتصاد ایران برگشت به سیستم ارز با پشتوانه طلاست.
استاد دانشگاه جانز هاپکینز در پاسخ به اینکه آیا یکسان سازی نرخ ارز کمکی به وضعیت کنونی ایران می‌کند؟ گفت: یک سیستم تک نرخی هم در شرایط فعلی مشکلات ایران را حل نمی‌کند و می‌توان برای این ادعا چندین دلیل ذکر کرد؛ اول اینکه ریال ضعیف شده قدرت خرید مردم سال به سال کم شده است. دوم تورم. در این شرایط استفاده از ارز دیجیتال و بیت کوین هم مشکل را حل نمی‌کند بنابراین تنها پیشنهاد برای اقتصاد ایران برگشت به سیستم ارز با پشتوانه طلاست.
تنها راه ایران، ایجاد «هیات ارزی با پشتوانه طلا» است
هانکه معتقد است تنها راه «فرار بزرگ» ایران از تحریم‌های مالی آمریکا و سوءمدیریت داخلی ایجاد «هیات ارزی با پشتوانه طلا» است. با این کار ریال به معنای واقعی به اندازه طلا ارزشمند خواهد شد.
استاد دانشگاه جانز هاپکینز در توضیح این ایده به دوران استاندارد طلا در تاریخ معاصر اشاره کرده و گفته: در دوران استاندارد طلا، که از نیمه دوم قرن ۱۹ شروع شد و تا جنگ جهانی اول ادامه داشت، بیشتر جهان سیستم استاندارد طلا را پیاده می‌کردند. در استاندارد طلا پول صادر شده توسط همه کشور‌ها قابل تبدیل به طلا با نرخ ثابت بود. یکی از معدود استثنا‌ءها در آن زمان، چین بود که از استاندارد نقره استفاده می‌کرد.
استاندارد طلا چیست؟
به گزارش رویداد۲۴ استاندارد طلا یک سیستم پولی است که در آن واحد محاسبه اقتصادی استاندارد وزن ثابتی از طلا است. تحت (شرایط) استاندارد طلا، پول رایج یا به صورت مسکوک براساس مقدار مشخصی از طلا محاسبه شده یا صادرکننده آن به صورت اسکناس (اوراق بهادار) بازپرداخت آن را به صورت طلا، و به‌طور متعارف بر مبنای یک مقدار ثابت از پیش تعیین شده، تضمین می‌کند.
واحد‌های پولی استاندارد طلا می‌تواند داخلی باشند و این به آن معنی است که دارندگان این اوراق بهادار می‌توانند در عوض آن پول دریافت کنند یا تنها به صورت بین‌المللی است که در این‌صورت تنها شمار معدودی از اشخاص (حقوقی)، همچون بانک‌های مرکزی، حق دارند درخواست تبدیل آن به طلا را اجرا کنند.
پول‌های رایجی که در عوض مقادیر ثابتی از طلا برگردانده می‌شود، دارای نرخ ثابت مبادله‌ای میان یکدیگر هستند. هدف استاندارد طلا جلوگیری از گسترش تورمی منبع پولی است تا بتوان ارزش ثابت آن را در برابر دیگر قیمت‌ها (نرخها) سنجید و اجازه یافت گردش پولی گسترده‌تری، از جمله پایاپای تراکنش‌ها و با درجه بالاتری از اعتماد میان هردو مورد ثبات کمی و کیفی پول، برقرار کرد.
استاندارد‌های طلا از انواع مختلف در دو شکل ملی و بین‌المللی به‌کاررفته‌است، و واحد‌های پولی استاندارد طلا اغلب به عنوان یک واحد پولی در برابر واحد‌هایی با ارزش ثابت پایین‌تر استفاده می‌شود که مورد سنجش قرار گرفته‌اند.
به گزارش رویداد۲۴ استاندارد طلا یک سیستم پولی است که در آن واحد محاسبه اقتصادی استاندارد وزن ثابتی از طلا است. تحت (شرایط) استاندارد طلا، پول رایج یا به صورت مسکوک براساس مقدار مشخصی از طلا محاسبه شده یا صادرکننده آن به صورت اسکناس (اوراق بهادار) بازپرداخت آن را به صورت طلا، و به‌طور متعارف بر مبنای یک مقدار ثابت از پیش تعیین شده، تضمین می‌کند.
واحد‌های پولی استاندارد طلا می‌تواند داخلی باشند و این به آن معنی است که دارندگان این اوراق بهادار می‌توانند در عوض آن پول دریافت کنند یا تنها به صورت بین‌المللی است که در این‌صورت تنها شمار معدودی از اشخاص (حقوقی)، همچون بانک‌های مرکزی، حق دارند درخواست تبدیل آن به طلا را اجرا کنند.
پول‌های رایجی که در عوض مقادیر ثابتی از طلا برگردانده می‌شود، دارای نرخ ثابت مبادله‌ای میان یکدیگر هستند. هدف استاندارد طلا جلوگیری از گسترش تورمی منبع پولی است تا بتوان ارزش ثابت آن را در برابر دیگر قیمت‌ها (نرخها) سنجید و اجازه یافت گردش پولی گسترده‌تری، از جمله پایاپای تراکنش‌ها و با درجه بالاتری از اعتماد میان هردو مورد ثبات کمی و کیفی پول، برقرار کرد.
استاندارد‌های طلا از انواع مختلف در دو شکل ملی و بین‌المللی به‌کاررفته‌است، و واحد‌های پولی استاندارد طلا اغلب به عنوان یک واحد پولی در برابر واحد‌هایی با ارزش ثابت پایین‌تر استفاده می‌شود که مورد سنجش قرار گرفته‌اند.
تجربه مشابه ایران و بلغارستان
هانکه در ادامه گفت‌وگو بخشی از سفرنامه خود به بلغارستان را برای خبرنگار رویداد۲۴ ارسال کرده و گفت: تجربه بلغارستان نزدیک‌ترین تجربه به ایران است و با خواندن این سفرنامه، متوجه خواهید شد که چطور بلغارستان موفق شده با استفاده از «هیات مدیره ارزی با پشتوانه مارک آلمان» ابر تورم خود را مهار کند. [در آن زمان مارک واحد پولی آلمان بود]
به گفته هانکه در سیستم «هیات مدیره ارزی»، نرخ ارز با نرخ برابری که درقانون مشخص شده به یک پول خارجی میخکوب می‌شود. در قانون حداقل میزان ذخایر ارزی مشخص می‌شود. این میزان از ذخایر که توسط بانک مرکزی حفظ می‌شود، پشتوانه درصد مشخصی از حجم پولی است که قبلاً مقرر شده صادر شود.
هانکه در سفرنامه خود به بلغارستان که در جولای سال ۱۹۹۷ اتفاق افتاده گفته به عنوان مشاور رییس جمهور بلغارستان در امور بانکی بین سال‌های ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۱ مشغول به کار بوده است. او می‌گوید: «تجربه من از بلغارستان، تجسمی از فضیلت صبر است. در ۱۹۹۰ من و همسرم به صوفیا سفر کردیم. هدف من رسیدن به یک راه حل ریشه‌ای در مشکلات بانکی برای مقامات، نخبگان و افکار عمومی بلغارستان بود. بعد از سفر اولیه، ما به این نتیجه رسیده بودیم که اقتصاددان‌های بلغارستان تاکنون چیزی درباره واژه «هیات مدیره ارزی» نشنیده‌اند و هیچ ایده‌ای درباره این نظام پولی ندارند.»
هانکه می‌گوید من و همسرم، مسلح به سلاح کتاب چندین بار به بلغارستان سفر کردیم. با اینکه پیشنهادهای من به عنوان راهکار بانکی در حلقه‌های خاصی مورد قبول واقع شد، اما پاسخ مقامات این کشور منفی بود. اجتناب مکرر پروفسور تودور والچف رییس وقت بانک ملی بلغارستان مشابه همه مقامات دولتی بود: «از علاقه شما به بلغارستان و از پیشنهادهایتان متشکریم، اما ما خودمان بهتر واقعیت‌ها و وضعیت کشور را می‌دانیم و همه چیز تحت کنترل است.»
زمانی که سال ۱۹۹۶ ابر تورم کشور را از پا در آورده بود و این خودداری رنگ باخت و همه چیز به سرعت تغییر کرد. در دسامبر ۱۹۹۷ سفیر بلغارستان در آمریکا از من خواست تا پیشنهادهای بانکی ام را در واشنگتن ارائه کنم. در همین ماه یکی از کتاب‌های مشترک من و دکتر شولر از انگلیسی به زبان بلغاری ترجمه شد و به یکی از پر خواننده‌ترین کتاب‌های سوفیا تبدیل شد. در اواخر ماه فوریه من و همسرم بار دیگر به سوفیا سفر کردیم و پتر استویانف رییس جمهور وقت بلغارستان از من به عنوان مشاور دعوت به عمل آورد.
هانکه می‌گوید: من طرح‌ها و پیشنهادها بانکی‌ام را برای سیاستمداران بلغاری و مردم توضیح دادم و گفتم چطور باید ابر تورم را متوقف کنند. این راه کار‌ها در جولای ۱۹۹۷ به کار بسته شد. تورم و نرخ بهره به سرعت پایین آمد.
استیو هانکه پیش از این در یادداشتی که در مجله فوربس منتشر شده، شباهت ایران و بلغارستان را شرح داده و ایجاد هیات مدیره ارزی را به عنوان راهکار برون رفت از وضعیت کنونی مطرح کرده بود.
او در این یادداشت نوشته: در خیابان فردوسی تهران، ریال ایران در روز شنبه از ۹۸۰۰ تومان در برابر هر دلار به ۱۱۲۰۰ تومان در برابر دلار در یکشنبه سقوط کرد. این سقوط خیره‌کننده یک‌روزه ۱۲.۵ درصدی، ریال را وارد یک چرخه مرگ کلاسیک کرده است. آخرین باری که ریال در چنگ چنین چرخه‌ای بود، در سپتامبر ۲۰۱۲ بود.
به گزارش رویداد۲۴ هانکه درباره سفر بلغارستان گفته در فوریه ۱۹۹۷، بلغارستان دچار ابرتورم بود. تورم ماهانه آن ۲۴۲ درصد بود. هانکه برای مهار ابرتورم بلغارستان در ظرف چند ساعت، نهادی به نام هیات ارزی در یکم ژوئیه ۱۹۹۷ تاسیس کرد. این هیات، اسکناس و سکه‌هایی صادر می‌کرد که موقع تقاضا با نرخ تبادل ثابت، قابلیت تبدیل به ارز ذخیره خارجی داشت.
«در بلغارستان، اسکناس‌ها و سکه‌ها به پول محلی بلغارستان، یعنی لو (lev)، صادر می‌شد و ذخیره ارزی هم مارک آلمانی بود. این هیات، اوراق قرضه کم ریسک و سوددار به عنوان ذخیره داشت که با دخیره ارزی خارجی و معمولا طلا صادر می‌شد. سطوح ذخیره، (کف و سقف)، توسط قانون تعیین‌شده و نسبت به بدهی‌های پولی، معادل ۱۰۰ درصد یا اندکی بیشتر بوده است. الزامات پوشش ذخیره خارجی و قابلیت تبدیل هیات ارزی، شامل سپرده‌های بانک‌های تجاری یا هر دارایی مالی دیگری نمی‌شد. هیئت ارزی، از تفاوت میان سودی که از طریق دارایی‌های دخیره‌اش بدست می‌آورد (سینیورژ یا درآمد حاصل از چاپ پول) و هزینه‌های بدهی‌هایش، سود ایجاد می‌کند.»
هانکه در توضیح هیات ارزی گفته هیات ارزی، بر اساس طراحی‌اش، هیچ قدرت پولی احتیاطی ندارد و نمی‌تواند با هدف امانت دادن، پول چاپ کند. این هیات، یک سیاست نرخ تبادلی ثابت دارد، اما هیچ سیاست پولی ندارد.
به گفته استاد دانشگاه جانز هاپکینز، عملیات هیات ارزی، انفعالی و خودکار است. تنها کارکرد آن، مبادله ارز محلی که آن صادر می‌کند با یک ارز ذخیره‌ای خارجی با نرخ ثابت است. در نتیجه، کمیته ارز محلی در حال گردش، فقط توسط نیرو‌های بازار، مشخصا تقاضا برای ارز محلی، تعیین می‌شود. از آنجا که ارز محلی صادره از هئیت ارزی نسخه‌ای از ذخیره ارزی خارجی آن است، هیات ارزی یک کشور، بخشی از منطقه واحد ارزی آن ذخیره ارزی خارجی خواهد بود.
هانکه در ادامه گفت‌وگو بخشی از سفرنامه خود به بلغارستان را برای خبرنگار رویداد۲۴ ارسال کرده و گفت: تجربه بلغارستان نزدیک‌ترین تجربه به ایران است و با خواندن این سفرنامه، متوجه خواهید شد که چطور بلغارستان موفق شده با استفاده از «هیات مدیره ارزی با پشتوانه مارک آلمان» ابر تورم خود را مهار کند. [در آن زمان مارک واحد پولی آلمان بود]
به گفته هانکه در سیستم «هیات مدیره ارزی»، نرخ ارز با نرخ برابری که درقانون مشخص شده به یک پول خارجی میخکوب می‌شود. در قانون حداقل میزان ذخایر ارزی مشخص می‌شود. این میزان از ذخایر که توسط بانک مرکزی حفظ می‌شود، پشتوانه درصد مشخصی از حجم پولی است که قبلاً مقرر شده صادر شود.
هانکه در سفرنامه خود به بلغارستان که در جولای سال ۱۹۹۷ اتفاق افتاده گفته به عنوان مشاور رییس جمهور بلغارستان در امور بانکی بین سال‌های ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۱ مشغول به کار بوده است. او می‌گوید: «تجربه من از بلغارستان، تجسمی از فضیلت صبر است. در ۱۹۹۰ من و همسرم به صوفیا سفر کردیم. هدف من رسیدن به یک راه حل ریشه‌ای در مشکلات بانکی برای مقامات، نخبگان و افکار عمومی بلغارستان بود. بعد از سفر اولیه، ما به این نتیجه رسیده بودیم که اقتصاددان‌های بلغارستان تاکنون چیزی درباره واژه «هیات مدیره ارزی» نشنیده‌اند و هیچ ایده‌ای درباره این نظام پولی ندارند.»
هانکه می‌گوید من و همسرم، مسلح به سلاح کتاب چندین بار به بلغارستان سفر کردیم. با اینکه پیشنهادهای من به عنوان راهکار بانکی در حلقه‌های خاصی مورد قبول واقع شد، اما پاسخ مقامات این کشور منفی بود. اجتناب مکرر پروفسور تودور والچف رییس وقت بانک ملی بلغارستان مشابه همه مقامات دولتی بود: «از علاقه شما به بلغارستان و از پیشنهادهایتان متشکریم، اما ما خودمان بهتر واقعیت‌ها و وضعیت کشور را می‌دانیم و همه چیز تحت کنترل است.»
زمانی که سال ۱۹۹۶ ابر تورم کشور را از پا در آورده بود و این خودداری رنگ باخت و همه چیز به سرعت تغییر کرد. در دسامبر ۱۹۹۷ سفیر بلغارستان در آمریکا از من خواست تا پیشنهادهای بانکی ام را در واشنگتن ارائه کنم. در همین ماه یکی از کتاب‌های مشترک من و دکتر شولر از انگلیسی به زبان بلغاری ترجمه شد و به یکی از پر خواننده‌ترین کتاب‌های سوفیا تبدیل شد. در اواخر ماه فوریه من و همسرم بار دیگر به سوفیا سفر کردیم و پتر استویانف رییس جمهور وقت بلغارستان از من به عنوان مشاور دعوت به عمل آورد.
هانکه می‌گوید: من طرح‌ها و پیشنهادها بانکی‌ام را برای سیاستمداران بلغاری و مردم توضیح دادم و گفتم چطور باید ابر تورم را متوقف کنند. این راه کار‌ها در جولای ۱۹۹۷ به کار بسته شد. تورم و نرخ بهره به سرعت پایین آمد.
استیو هانکه پیش از این در یادداشتی که در مجله فوربس منتشر شده، شباهت ایران و بلغارستان را شرح داده و ایجاد هیات مدیره ارزی را به عنوان راهکار برون رفت از وضعیت کنونی مطرح کرده بود.
او در این یادداشت نوشته: در خیابان فردوسی تهران، ریال ایران در روز شنبه از ۹۸۰۰ تومان در برابر هر دلار به ۱۱۲۰۰ تومان در برابر دلار در یکشنبه سقوط کرد. این سقوط خیره‌کننده یک‌روزه ۱۲.۵ درصدی، ریال را وارد یک چرخه مرگ کلاسیک کرده است. آخرین باری که ریال در چنگ چنین چرخه‌ای بود، در سپتامبر ۲۰۱۲ بود.
به گزارش رویداد۲۴ هانکه درباره سفر بلغارستان گفته در فوریه ۱۹۹۷، بلغارستان دچار ابرتورم بود. تورم ماهانه آن ۲۴۲ درصد بود. هانکه برای مهار ابرتورم بلغارستان در ظرف چند ساعت، نهادی به نام هیات ارزی در یکم ژوئیه ۱۹۹۷ تاسیس کرد. این هیات، اسکناس و سکه‌هایی صادر می‌کرد که موقع تقاضا با نرخ تبادل ثابت، قابلیت تبدیل به ارز ذخیره خارجی داشت.
«در بلغارستان، اسکناس‌ها و سکه‌ها به پول محلی بلغارستان، یعنی لو (lev)، صادر می‌شد و ذخیره ارزی هم مارک آلمانی بود. این هیات، اوراق قرضه کم ریسک و سوددار به عنوان ذخیره داشت که با دخیره ارزی خارجی و معمولا طلا صادر می‌شد. سطوح ذخیره، (کف و سقف)، توسط قانون تعیین‌شده و نسبت به بدهی‌های پولی، معادل ۱۰۰ درصد یا اندکی بیشتر بوده است. الزامات پوشش ذخیره خارجی و قابلیت تبدیل هیات ارزی، شامل سپرده‌های بانک‌های تجاری یا هر دارایی مالی دیگری نمی‌شد. هیئت ارزی، از تفاوت میان سودی که از طریق دارایی‌های دخیره‌اش بدست می‌آورد (سینیورژ یا درآمد حاصل از چاپ پول) و هزینه‌های بدهی‌هایش، سود ایجاد می‌کند.»
هانکه در توضیح هیات ارزی گفته هیات ارزی، بر اساس طراحی‌اش، هیچ قدرت پولی احتیاطی ندارد و نمی‌تواند با هدف امانت دادن، پول چاپ کند. این هیات، یک سیاست نرخ تبادلی ثابت دارد، اما هیچ سیاست پولی ندارد.
به گفته استاد دانشگاه جانز هاپکینز، عملیات هیات ارزی، انفعالی و خودکار است. تنها کارکرد آن، مبادله ارز محلی که آن صادر می‌کند با یک ارز ذخیره‌ای خارجی با نرخ ثابت است. در نتیجه، کمیته ارز محلی در حال گردش، فقط توسط نیرو‌های بازار، مشخصا تقاضا برای ارز محلی، تعیین می‌شود. از آنجا که ارز محلی صادره از هئیت ارزی نسخه‌ای از ذخیره ارزی خارجی آن است، هیات ارزی یک کشور، بخشی از منطقه واحد ارزی آن ذخیره ارزی خارجی خواهد بود.
به گفته هانکه این اقدام، به بلغارستان کمک کرد که در سال ۱۹۹۷ ابر تورم را متوقف کند. هانکه ادعا کرد که ایران برای متوقف کردن سریع چرخه مرگ ریال، باید آنچه او در بلغارستان انجام داده را انجام دهد و یک هیات ارزی تاسیس کند.
استیو هانکه استاد اقتصاد دانشگاه جانز هاپکینز در بالتیمور آمریکاست. او یکی از متخصصان در امور ابر تورم ها در جهان و هیات‌های ارزی است. اصلاحات ارزی‌ای که او طراحی کرده هرگز در مهار تورم در کشورهای مختلف با شکست مواجه نشده است.
خبر های مرتبط
