معمای امام‌زاده‌ها!

رویداد۲۴  امامزاده‌های ایران در سال ۱۳۵۷، حدود ۱۵۰۰ بقعه برآورد شده بود، اما با گذشت بیش از ۴۰ سال تعداد این امامزاده‌ها به ۱۱ هزار بقعه رسیده و این به آن معنا است که به طور متوسط، سالانه بیش از ۲۷۰ امامزاده در ایران شناسایی می‌شود. بیشتر امام زاده‌های ایران در شمال کشور قرار دارند.

آیا امام زاده‌های جعلی در کشور وجود دارند؟ امام زاده‌هایی که گفته می‌شود توسط سودجویان ساخته شده اند. این ماجرا یک مناقشه چندین ساله در کشور است. عده‌ای از مقامات و مسئولان نسبت به رشد بی رویه امام زاده‌ها هشدار می‌دهند و از سوی دیگر عده‌ای دیگر می‌گویند، این امام زاده‌ها واقعی هستند و جعلی نیستند.

غلامعلی جعفرزاده نماینده رشت در این باره معتقد است: «درصد رشد آماری درباره امامزاده‌ها نسبت به قبل از انقلاب وجود دارد. بعضی از مسوولان سازمان اوقاف گفته‌اند که آمار امامزاده‌ها در اول انقلاب مشخص نبوده است درحالیکه آمار در آن زمان دقیق بوده است و این رشد آماری امامزاده‌ها هیچ جایگاه قانونی ندارد.»

او به خبرآنلاین گفته است که در حال حاضر " ۱۱ هزار امامزاده داریم. " این نماینده مجلس تاکید کرد: «ما انتظار داشتیم که مسوولان مربوطه درباره امامزاده‌های جعلی شفاف سازی کنند. امامزاده‌های دست ساخته، جعلی، خودساخته و ... برداشته شود و با احساسات دینی مردم بازی نشود، اما این اتفاق نیفتاده است. هنوز می‌بینیم که مردم به بعضی از درخت‌ها هم پارچه یا قفل می‌بندنند. درحالیکه بعضی از این امامزاده‌ها و بقعه‌ها هیچ شجره‌نامه‌ای ندارند.»

جعفرزاده می‌گوید این وظیفه اوقاف است که به این مسئله رسیدگی کند. به گفته جعفرزاده برخی از این امام زاده‌ها به دکانی برای درآمد زایی تبدیل شده اند.

در کنار جعفر زاده برخی دیگر از نمایندگان مجلس نیز این دیدگاه را مطرح می‌کنند. محمد علی پورمختار نماینده اصولگرای در این باره گفته است "سازمان اوقاف برای جلوگیری از وهن امامزاده‌ها باید به این موضوع ورود کند. مضاف بر اینکه سازمان اوقاف متولی اصلی این امر است و تکلیف دارد اجازه این سوءاستفاده‌ها را ندهد. ".

اما در نقطه مقابل این روایت از وضعیت امام زاده‌ها سازمان اوقاف قرار دارد که این سخنان را رد می‌کند. حجت‌الاسلام غلامرضا عادل معاون سازمان اوقاف و امور خیریه گفته است که آمار پیش از انقلاب در مورد امام‌زاده‌ها بیش‌تر بر پایه "حدس و گمان" بود در حالی که این آمار اینک "دقیق و به‌روز" شده است.

این در حالی است که حسن ربیعی، سخنگوی وقت سازمان اوقاف و امور خیریه در سال ۹۰ در گفتگو با روزنامه شرق اعلام کرد که تعداد امامزاده‌ها در سال ۱۳۹۰ نسبت به تعداد آن‌ها در سال نخست انقلاب بیش از هفت برابر شده است.

غلامرضا عادل به خبرساز شدن برخی اسامی امام‌زادگان در عالم طنز اشاره می‌کند و می‌گوید، "استفاده نادرست مردم از برخی القاب و اصطلاحات برای امام‌زادگان ... مزید بر علت و عامل انتشار بیشتر خرافات در حوزه بقاع متبرکه شده است". به گفته او، "امام‌زاده بیژن" در اصل امام‌زاده سید محمد، معروف به "بی جن" است که "اشتباها" بیژن تلفظ می‌شود. امام‌زاده سیدجلال‌الدین در کنار مسجد تاریخی نصیرالملک شیراز نیز نزد مردم به "زنجیری" معروف شد، چون در گذشته زنجیری به در آن محل متصل بوده که زائران به آن دخیل می‌بستند. امام‌زاده محمد شهرستان ممسنی نیز به دلیل نصب در آهنی برای آن در گذشته میان مردم به "امام‌زاده آهنی" شهرت یافت.

آمار دقیق و مشخصی از تعداد امامزاده‌های هر استان وجود ندارد، اما می‌توان به آماری رسید که در آن استان‌های با تعداد بالای امامزاده مشخص شده‌اند. آن‌طور که آیت‌الله نورالله طبرسی، نماینده، ولی فقیه در مازندران اعلام کرده استان مازندران بعد از فارس بیشترین امامزاده را در کشور دارد و البته شهر دیگری که از آن به عنوان شهر پرامامزاده نام برده می‌شود، تهران است. شهر تهران با حدود ٣٧ امامزاده بیشترین تعداد امامزاده را در محدوده شهری میان شهر‌های ایران به خود اختصاص داده است و شهر امامزادگان است.

سایت تابناک هم در گزارشی در سال ٩٠ نوشته است: «استان اصفهان به دلیل شرایط آب‌وهوایی و تعدد مناطق روستایی یکی از پرامامزاده‌ترین استان‌های کشور پس از استان‌های شمالی کشور محسوب می‌شود. تنها در یکی از شهرستان‌های این استان به نام خوانسار حدود ۵ امامزاده وجود دارد که دو تن از آن‌ها دو سال پیش یعنی در سال ۸۸ طی اتفاقی نادر کشف شدند.»

غلامعلی جعفرزاده از منتقدان جدی وضعیت امام زاده‌ها در کشور است

ماجرای شجره نامه
دو سال پیش حجت‌الاسلام‌والمسلمین احمد شرفخانی، معاون فرهنگی و اجتماعی وقت سازمان اوقاف و امور خیریه در یک نشست خبری به مناسبت روز تجلیل از امامزادگاه و بقاع متبرکه گفت: «در کشور ۸۱۵۱ امامزاده داریم.»

آماری که با دیگر آمار‌های موجود در کشور همخوانی نداشت.

او همچنین گفته بود: «از این تعداد امامزاده‌ای که در ایران وجود دارد، همه آن‌ها جزو فرزندان امامان نیستند، بلکه برخی از آن‌ها جزو نوادگان و چند نسل بعدتر آن‌ها هستند، حتی برخی از فرزندان ائمه (ع) هیچ گنبد و بارگاهی در ایران ندارند.»

شرفخانی در ادامه با طرح این سوال که برخی می‌گویند این امامزادگان شجره‌نامه ندارند، عنوان کرد: «این مطلب اصلا صحت ندارد. بخش عمده‌ای از امامزادگان کاملا شجره‌نامه دارند و شجره‌نامه آن‌ها برای مردم قابل رویت است. اگر برخی از آن‌ها هم شجره‌نامه نداشته باشند، یک کتاب تاریخی که ثبت شده و کاملا معتبر است، حضور امامزادگان را تایید می‌کند یا شهرت محلی و قدیمی که سینه‌به‌سینه به ما رسیده است، ثابت می‌کند در این مکان امامزاده بوده است.»

گفته‌های شرفخانی در حالی بود که بر اساس تحقیق میدانی سازمان اوقاف در رابطه با مستندات صحت امامزادگان کشور در سال ۸۹، بیش از ۸‌هزار بقعه در کشور موجود است که در برخی از این بقعه‌ها چند امامزاده دفن شده و در نهایت می‌توان گفت: حدود ۱۰‌هزار امامزاده در کشور وجود دارد و از این تعداد حدود ۲‌هزار امامزاده سند و شجره‌نامه دارند.

ماجرای شجره نامه از همین جا جدی شد و بسیاری معتقد بودند که باید شجره نامه همه امام زاده‌ها مشخص شود.

اما سال گذشته مدیر کل اوقاف و امور خیریه استان اصفهان سخنان تازه‌ای در این باره مطرح کرد. او گفت: «به دنبال شجره‌نامه امامزاده‌ها نباشید. باید به همه امامزاده‌ها ارادت داشته باشیم.»

او موضع تازه‌ای را در دسته بندی امام زاده‌ها مطرح کرد که با واکنش‌های فراوانی روبه رو شد. حجت الاسلام رضا صادقی گفت: «برخی از امامزاده‌ها زیارتی و سیاحتی است، برخی از امامزاده‌ها بیشتر سیاحتی است، به همین دلیل است که روی گردشگری برخی از امامزاده‌ها از جمله آقا علی عباس فعالیت می‌شود. برخی امامزاده‌ها نیز همچون امامزاده اسماعیل تاریخی است و برخی برای تاریخی بودن آن و برخی برای زیارت می‌آیند.»