نگاهی به وضعیت جمعیت کشور/ دولت به دنبال حفظ تعادل جمعیتی

رویداد۲۴  آمار‌ها از کاهش میزان تولد در سال جاری خبر می‌دهند. بر اساس آمار‌های کمیته مطالعات جمعیتی شورای عالی انقلاب فرهنگی، میزان تولد در سه ماهه ابتدایی امسال نسبت به همین بازه زمانی در سال گذشته، حدود ۱۳ درصد کاهش یافته است. محمد جواد محمودی، رئیس کمیته مطالعات جمعیتی شورای عالی انقلاب فرهنگی در این رابطه می‌گوید: سال گذشته، ۳۴۴ هزار تولد در سه ماهه ابتدایی داشتیم که این رقم در سه ماهه ابتدایی سال جاری با کاهش ۴۵ هزار تولد مواجه شده و به ۲۹۹ هزار تولد رسیده است.

این در شرایطی است که وزارت بهداشت در جایگاه تولیت سلامت به این موضوع واکنش نشان داده و بخشی از موضوع جمعیت که مربوط به این وزارتخانه می‌شود را پیگیری می‌کند. وزارت بهداشت به این نتیجه رسیده که آهنگ رشد جمعیت کشور در سال‌های آتی می‌تواند تمایل این رشد به سمت منفمی شدن را نشان دهد. موضوعی که هم مورد تاکید مقام معظم رهبری و هم مورد توجه کارشناسان جمعیتی است.

 

 

آمار‌ها نشان می‌دهد که در حال حاضر جمعیت سالمند بالای ۶۰ سال کشورمان به حدود ۸ میلیون و ۲۳۱ هزار نفر رسیده است.

علی اکبر محزون، مدیرکل دفتر جمعیت، نیروی کار و سرشماری مرکز آمار ایران می‌گوید: برآورد‌ها نشان می‌دهد در سال جاری جمعیت کشور به حدود ۸۳ میلیون نفر رسیده و رشد ۱.۲۴ درصدی در فاصله بین ۲ سرشماری اخیر داشتیم. متوسط طول عمر یا همان شاخص امید به زندگی از ۵۹ سال در اوایل انقلاب به ۷۴ سال رسیده که ۷۵.۵ سال برای خانم‌ها و ۷۲.۵ سال برای آقایان است.

محزون ادامه می‌دهد: حدود ۲۴.۶ درصد جمعیت کشور زیر ۱۵ سال، ۲۲ درصد که بالغ بر ۱۸ میلیون و ۲۶۹ هزار نفر می‌شود هم جوانان ۱۵ تا ۲۹ سال و ۴۷ درصد نیز میان سالان ۳۰ تا ۶۴ ساله هستند.

بر اساس آمار‌های مرکز آمار ایران، تا قبل از سال ۱۳۷۵ عمده جمعیت کشور یعنی بیش از ۴۰ درصد زیر ۱۵ سال بودند و از سال ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۰ در فاز جوانی جمعیت قرار گرفته و از سال ۱۳۹۰ به بعد وارد فاز میان سالی شدیم.

عمق فاجعه اینجاست که بر اساس برآورد‌های رسمی مرکز آمار ایران، جمعیت کشور تا افق سال ۱۴۳۰ با کاهش رشد مواجه می‌شود.

مدیرکل دفتر جمعیت، نیروی کار و سرشماری مرکز آمار ایران می‌گوید: آمار ازدواج از ۸۹۱ هزار در سال ۱۳۹۰ به ۵۵۰ هزار در سال ۱۳۹۷ رسیده و میانگین سن ازدواج در دهه اخیر برای آقایان از ۲۴ سال به ۲۷ و برای خانم‌ها از ۱۹ به ۲۳ رسیده است.

محزون ادامه می‌دهد: باید از سال خوردگی و کاهش جمعیت کار جلوگیری کنیم. البته به دنبال افزایش جمعیت نیستیم، اما در پی حفظ تعادل جمعیتی هستیم.

 

 

از هر طرف که به موضوع جمعیت نگاه کنیم، به موارد مختلفی بر می‌خوریم که فقط یک دستگاه دولتی را نشانه نمی‌گیرد. مواردی مانند مشکلات اقتصادی از یک طرف و مشکلات بهداشتی و درمانی از طرف دیگر در این زمینه موثر هستند که فقط دو سر یک خط را در دست گرفته اند. در این بین باید به مباحثی مانند تصادفات و حوادث نیز اشاره کرد که منجر به معلولیت و مرگ و میر می‌شوند.

علی رضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت درباره وظیفه این وزارتخانه در زمینه جمعیت به می‌گوید: در این زمینه سیاست‌های کلی و سیاست‌های مقام معظم رهبری وجود دارد. وزارت بهداشت وظیفه دارد به مواردی مانند تضمین سلامت جمعیت بپردازد. مراقبت از مادران باردار، مراقبت از نوزادان، زایمان ایمن، افزایش امید به زندگی، واکسیناسیون و ... مربوط به حوزه بهداشت می‌شود.

وی ادامه می‌دهد: موارد مختلفی مانند مرگ و میر‌ها و حوادث ترافیکی نیز در زمینه رشد جمعیت تاثیر دارند، اما به صورت مستقیم به وزارت بهداشت مربوط نمی‌شوند. مباحثی مانند مسائل و مشکلات اقتصادی و شغل و ... ارتباطی به وزارت بهداشت ندارد و باید کار بین بخشی در این زمینه انجام شود.

 

 

در همین راستا، دهم مرداد ۹۸ بود که وزیر بهداشت در نامه‌ای به روسای دانشگاه‌های علوم پزشکی، دستور تشکیل کمیته ویژه برای پیشگیری از منفی شدن آهنگ رشد جمعیت در کشور را ابلاغ کرد.

سعید نمکی در آن نامه خطاب به روسای دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور نوشت: گرچه در سال‌های پس از انقلاب اسلامی همکاران ما توانستند با استفاده از زیرساخت شبکه بهداشتی درمانی در کشور، واکسیناسیون، مایع درمانی خوراکی، کاهش بیماری‌های حاد تنفسی، ترویج تغذیه با شیر مادر، ثبت منحنی رشد، کاهش سوء تغذیه و همچنین مراقبت‌های قبل و بعد از زایمان در کاهش مرگ و میر کودکان و گروه‌های آسیب پذیر و افزایش امید به زندگی نقش به سزایی داشته باشند، اما لازم است با تشدید و توسعه مراقبت‌های دوران بارداری در مناطق کمتر توسعه یافته و همچنین ایجاد زیرساخت لازم جهت مراقبت از نوزادان در راستای افزایش و نگهداری مناسب از موالید گام برداریم. ضروری است نیازمندی‌های نقاط کمتر برخوردار را در راستای این هدف سریعاً بررسی و اعلام کنید.

وزیر بهداشت در این نامه به توسعه مراکز درمان ناباروری هم اشاره کرده و نوشته بود: توسعه مراکز درمان ناباروری در خدمت رسانی به زوج‌هایی که به دلیل مشکلات فیزیولوژیک نیازمند درمان هستند در اولویت قرار گیرد. به نحوی که در هر دانشگاه یک مرکز درمان ناباروری سریعاً معرفی و در سطح استان اطلاع رسانی شود. خدمات این مراکز باید رایگان باشد. منابع مورد نیاز توسط ستاد وزارتخانه تأمین خواهد شد.

رئیسی، معاون وزیر بهداشت در این رابطه می‌گوید: در زمینه ناباروری نیز مراکز ناباروری در کشور تجهیز شده و باید کار‌هایی در زمینه پوشش بیمه‌ای دارو‌های ناباروری انجام شود.

سید حامد برکاتی، مدیرکل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت نیز درباره مراکز درمان ناباروری می‌گوید: حدود سه سال پیش، کمتر از ۱۲ مرکز درمان ناباروری در کشور داشتیم، اما اکنون تعداد این مراکز به ۸۴ مورد رسیده است. از این تعداد، ۴۴ مرکز دولتی و ۴۰ مرکز خصوصی هستند.

برکاتی ادامه می‌دهد: زوجینی که از طرف کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی به وزارت بهداشت معرفی شوند، هزینه‌های درمان ناباروری آن‌ها کاملا رایگان است و برای بقیه افراد هم ۸۵ درصد کل هزینه‌ها از محل منابع وزارت بهداشت پرداخت می‌شود.

 

 

موضوع دیگری که در نامه نمکی به آن اشاره شده بود، ترغیب زوج‌ها به فرزندآوری است. وی در آن نامه در این رابطه نوشت: ضروری است با استفاده از تیم کارشناسی در ترغیب زوج‌هایی که سال‌های پس از ازدواج از فرزندآوری امتناع می‌کنند، اقدام و موارد علمی زیان‌های تطویل این دوران و امکان عدم فرزندآوری در سال‌های آتی گوشزد و آموزش داده شود. با استفاده از ظرفیت روان شناسان و کارشناسان مجرب بهداشتی به خصوص در زمینه بهداشت روان، فواید و تاثیرات مثبت روانی حضور فرزند دوم در خانواده‌های تک فرزند تبیین شود.

رئیسی در این رابطه می‌گوید: در قالب کمیته ویژه پیشگیری از منفی شدن آهنگ رشد جمعیت، مباحث آموزش و ترغیب به فرزندآوری، توجه به پیشگیری از طلاق و آسیب‌های اجتماعی مورد نظر است. البته مجموعه گسترده‌ای از فعالیت‌ها در زمینه جمعیت موثر است که این موارد در کمیته ویژه پیگیری می‌شود.

وی ادامه می‌دهد: نرخ باروری و جمعیت در استان‌های مختلف متفاوت است و کمیته‌های استانی باید با توجه به وضعیت استان و زیرساخت ها، نقاط مشکل را شناسایی کرده و در زمینه برطرف کردن آن فعال باشند.

۱۶ مرداد بود که برکاتی در همایش آموزش هنگام ازدواج در زنجان گفت: امروز مهمترین بحث جمعیتی ازدواج و فرزند آوری است که در این ۲ حوزه نتوانستیم به خوبی کار کنیم و با نگاهی به رشد جمعیتی و سیاست‌های فرزند آوری در اوایل انقلاب اسلامی، رشد ۳.۵ درصدی وجود داشت که اکنون این رقم به ۲.۱ درصد رسیده است.

به نظر می‌رسد موضوع جمعیت آن قدر پیچیده شده و گره کوری در کلاف آن افتاده که نمی‌توان فقط از یک زاویه به آن نگاه کرد و باید مسائل مختلف را در این رابطه بررسی و نسبت به حل آن اقدام کرد. زیرا بحث جمعیت قبل از اینکه به موضوع بهداشت و درمان مربوط شود، به مسائل اقتصادی گره می‌خورد و باید راه حل این ماجرا را در بستری گسترده‌تر دید و مشکلات آن را برطرف کرد.