تغییر در روابط ایران و عربستان/ آیا پایان جنگ یمن و از سرگیری روابط تهران - ریاض نزدیک است؟
رویداد۲۴ محمد بن سلمان ولیعهد عربستان، روز یک‌شنبه در مصاحبه‌ای با برنامه «۶۰ دقیقه» شبکه سی‌بی‌اس گفته بود در ارتباط با ایران، چاره‌یابی سیاسی را به رویکرد نظامی ترجیح می‌دهد. مقامات ایران از این پیشنهاد استقبال کردند. یک روز بعد، علی ربیعی سخنگوی دولت گفت «پیغام‌هایی از سوی برخی سران کشور‌ها از طرف سعودی‌ها به حسن روحانی ارائه شد، ولی ایران باید نشانه‌هایی از این موضوع را ببیند. عربستان اگر واقعاً به دنبال تغییر رفتار باشد، ایران از آن استقبال می‌کند زیرا بخشی از طرح صلح هرمز نیز کار با همسایگانی نظیر عربستان است.»
فردای اظهارات ربیعی، ظریف وزیر خارجه ایران از آغاز مذاکرات ایران با عربستان سعودی در مسائل مشترک منطقه‌ای و ایجاد یک ائتلاف برای امنیت منطقه خبر داد. همان روز سید عباس موسوی سخنگوی وزارت خارجه ایران، در نشست خبری خود در پاسخ به پرسشی در مورد سفر عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر عراق، به عربستان و تلاش عراق برای کاهش تنش بین تهران و ریاض گفته بود: «ما ازهرگونه تلاشی برای کاهش تنش در منطقه استقبال می‌کنیم و بار‌ها اعلام کرده‌ایم آمادگی داریم که اگر اختلافی وجود دارد آن را رفع کنیم، ولی به نظرمی‌رسد که طرف مقابل براساس برخی از محاسبات یا توهمات این آمادگی را ندارد.»
علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی نیز از آمادگی ولیعهد عربستان برای حل‌وفصل تنش‌ها با ایران خبر داد و گفت تهران از این پیشنهاد استقبال می‌کند. روز بعد بیژن زنگنه در جریان کنفرانس مسکو وزیر جدید عربستان را دوست چندین ساله خود خطاب کرد. وزیر نفت ایران در این نشست با اشاره به عبدالعزیز بن سلمان همتای عربستانی خود گفت: عبدالعزیز دوست ۲۳ ساله من است.
اگرچه عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان ادعای ایران در مورد اراسال پیام از سوی رهبران عربستان سعودی به ایران را در توییتر خود تکذیب کرده، اما تلوبحا بر آمادگی عربستان برای مذاکره با ایران صحه گذاشته است. الجبیر ضمن محکوم کردن ایران به حمایت از تروریسم در توییتر خود نوشت: اتفاقی که افتاده این است که کشور‌های دوست به دنبال آرام کردن فضا بودند و ما هم همیشه به دنبال صلح و ثبات در منطقه‌ایم. او در ادامه تاکید کرد: عربستان قرار نیست هیچ مذاکره‌ای درباره یمن با ایران داشته باشد.
روز سه شنبه عباس الحسنوی یکی از مقامات دفتر نخست وزیری عادل عبدالمهدی از میانجیگری عراق میان ریاض و تهران برای ایجاد زمینه‌های گفتگو خبر داده است.
به گزارش رویداد۲۴ تحولات اخیر در حالی آغاز شده که ماه‌های گذشته منطقه خلیج فارس آبستن حوادث خطرناکی بوده است. ۲۳ شهریور حوثی‌های یمن با ده‌ها پهپاد به آرامکو بزرگترین پالایشگاه عربستان سعودی حمله کردند. این حمله به ادعای عربستان نیمی از تولید نفت این کشور را تحت تاثیر قرار داده مختل کرد. ساعاتی بعد از حادثه مقامات آمریکایی انگشت اتهام را به سمت ایران نشانه رفتند.
روز‌های بعد عربستان نیز صراحتا این تئوری را تایید کرد و گفت موشک‌های شلیک شده به سمت آرامکو از جایی در شمال عربستان شلیک شده که یا عراق خواهد بود یا ایران. در پی تکذیب رسمی دولت عراق، عربستان بدون توجه به تکذیب‌های ایران، تهران را مقصر اصلی حمله به تاسیسات نفتی خود خواند.
این تحولات احتمال حمله متقابل به ایران را تقویت کرد، اما روز‌های گذشته خبر دیگری از حوثی‌های یمن منتشر شد. حمله این گروه شیعه به مرز‌های مشترک یمن و عربستان به اسارت سه تیپ حاوی هزارات سرباز عربستانی انجامید.
این حمله بزرگترین حمله حوثی‌ها در سال‌های جنگ عربستان و یمن بود و بسیاری از احتمال پایان درگیری یمن در پی این شبیخون بزرگ خبر دادند. به نظر می‌رسد این اتفاق در حال وقوع است، اما موانع بر سر بهبود روابط ایران و عربستان کجاست؟
ایران و عربستان سعودی از بهمن ۹۴، پس از واقعه حمله به سفارت عربستان در تهران هیچگونه روابط دیپلماتیک ندارند. تفسیر‌های متفاوت از اسلام، تمایل برای رهبری جهان اسلام، سیاست‌های نفتی متضاد، و رابطه با ایالات متحده و دیگر کشور‌های غربی همواره موجب منازعات در روابط دو کشور بوده است.
از زمان حمله به سفارت عربستان و قطع روابط دیپلماتیک دو کشور، وزارت خارجه و دولت همواره محافظه کارانه درباره روابط با ریاض اظهار نظر کرده و از تشدید درگیری‌ها با پادشاهی عربستان خودداری کرده اند.
سخنگو‌های وزارت خارجه از زمان قاسمی تا موسوی بار‌ها بر تمایل ایران به بهبود روابط تاکید کرده اند به طوری که سال گذشته وزارت خارجه جمهوری اسلامی به هیاتی از عربستان ویزای بازدید از اماکن دیپلماتیک این کشور در ایران را اعطا کرد.
با این حال رهبر ایران از زمان قطع روابط دیپلماتیک تهران-ریاض بار‌ها از حکام عربستان سعودی به عنوان حکامی دست نشانده یاد کرده است. به گزارش رویداد۲۴ رهبر ایران در دی ماه سال ۹۷ در پی امضای توافق تسلیحاتی چند میلیون دلاری آمریکا با عربستان در سخنرانی خود گفت: چطور می‌شود یک دولتی که بر یک ملّت مسلمان، بر یک کشور اسلامی حکومت می‌کند، بشود عامل دست دشمنان اسلام، عامل دست آمریکا، گاو شیرده آمریکا؟
رهبری تیر ماه ۹۶ نیز حکام عربستان را «یک عدّه انسان‌های بی‌ارزش و نالایق و پست» خواند که «سرنوشت برخی از جوامع اسلامی را در دست گرفته‌اند».
در سالگرد حادثه منا و کشته شدن تعداد زیادی از حجاج ایرانی، آیت الله خامنه‌ای در جمع خانواده شهدای این حادثه اعلام کرد: کسانی که این بی‌کفایتی را نشان دادند، این ناامنی را بر حجّاج دنیای اسلام تحمیل کردند، این‌ها انصافاً لایق نیستند برای اداره‌ی حرمین شریفین و خدمت حرمین شریفین.
رهبر ایران حکّام سعودی را «گمراهانی روسیاه» خوانده که بقای خود بر اریکه‌ی قدرت ظالمانه را در دفاع از مستکبران جهانی و هم‌پیمانی با صهیونیسم و آمریکا و تلاش برای برآوردن خواسته‌ی آنان می‌دانند و در این راه از هیچ خیانتی رویگردان نیستند.
اگر قبول کنیم که مساله جنگ یمن نقطه عطف درگیری ایران و عربستان است و به واقع دو کشور در یمن درگیر یک حنگ نیابتی‌اند، از طرفی پایان جنگ یمن واقعا پیش شرط ایران برای از سر گیری روابط دیپلماتیک با عربستان است، اظهارات رهبر ایران درباره اقدامات عربستان در یمن حائز اهمیت خواهد بود.
رهبری در تیرماه سال ۹۴ درباره این جنگ گفته بود: از لجِ این نفوذ [ایران در منطقه]، صد روز است دارند یمن را می‌کوبند؛ چون می‌گویند شما در یمن نفوذ دارید. خب ما در یمن چه کار کردیم؟ اسلحه بردیم یمن؟ لشکرکشی کردیم به یمن؟ آن‌ها از کشور‌های دیگر مزدور انتخاب میکنند، دلار نفتی بهشان می‌دهند، لباس ارتشیِ سعودی را بهشان میپوشانند، می‌آورند می‌دهند دمِ چَکِ انصارالله [یمن]! آن‌ها دارند دخالت میکنند، ما چه دخالتی در [یمن داریم]یت‌الله خامنه‌ای با اشاره به درگیری‌های یمن تاکید کرد: سعودی‌ها مرتکب خطای بزرگی در یمن شده‌اند و قطعاً آثار جنایتی که مرتکب شده‌اند، گریبان خود آن‌ها را خواهد گرفت.
