مهلت جدید فرانسه برای وساطت میان ایران و آمریکا

رویداد۲۴ رئیس دستگاه دیپلماسی فرانسه می‌گوید ابتکار کشورش برای تنش‌زدایی میان ایران و آمریکا، تا به حال به نتیجه نرسیده، اما هنوز ادامه دارد. ژان ایو لودریان گفته است تهران و واشنگتن کمی بیش از یک ماه فرصت دارند گفتگو‌ها را آغاز کنند.

در جریان هفتاد و چهارمین نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک، ایمانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، تلاش‌های زیادی برای ترتیب دیداری میان روسای جمهور ایران و آمریکا انجام داد. اما تلاش‌های او به جایی نرسید. وقتی معلوم شد که امکان دیدار وجود ندارد، ماکرون سعی کرد حسن روحانی و دونالد ترامپ را به برقراری تماس تلفنی ترغیب کند. کارشناسان فنی فرانسوی، در هتل محل اقامت روحانی در نیویورک، خط تلفن امنی ایجاد کردند. همه چیز برای گفتگوی تلفنی روحانی و ترامپ آماده شد. ترامپ پشت خط تلفن منتظر تماس روحانی بود. اما باز هم تلاش ماکرون شکست خورد. چون روحانی خواستار موضع‌گیری علنی ترامپ در زمینه رفع تحریم‌ها بود. امری که ترامپ با آن موافقت نکرد.

بعد از شکست تلاش‌های ماکرون، معلوم شد که با وساطت فرانسه، روحانی و ترامپ در نیویورک بر سر یک طرح چهار ماده‌ای به توافق رسیده بودند که شامل مواردی همچون تعهد همیشگی ایران به عدم دستیابی به تسلیحات هسته‌ای، پایبندی کامل به تعهدات هسته‌ای و پذیرش مذاکرات بر سر چارچوب بلندمدت درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران و پیگیری صلح و احترام در منطقه از طریق مذاکرات می‌شود. آمریکا نیز در مقابل، موافقت خواهد کرد که همه تحریم‌های اعمال شده پس از سال ۲۰۱۷ را بردارد. ظاهرا قرار بود این طرح یکی از نتایج دیدار روحانی و ترامپ باشد. اما با لغو دیدار، این طرح هم به جایی نرسید.

به نظر می‌رسد مهمترین دلیل شکست تلاش‌های ماکرون در سازمان ملل، فقدان اعتماد میان ایران و آمریکاست. طبق طرح چهار ماده‌ای، ترامپ تحریم‌ها را رفع خواهد کرد. اما در حالی که فرانسوی‌ها به سختی مشغول رفت و آمد میان هیئت‌های ایرانی و آمریکایی در نیویورک بودند، ترامپ در توئیتر اعلام کرد که قصد ندارد تحریم‌ها را رفع کند. همین امر، برای تلاش‌های فرانسه دردسرساز شد.

محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه، که در نیویورک مذاکرات فشرده‌ای با اروپایی‌ها داشت، در جلسه روز چهارشنبه هیئت دولت، گفت: «هم‌زمان با این تلاش‌ها، ترامپ در مجمع عمومی سازمن ملل اعلام کرد قصد ندارد تحریم‌ها را کم کند. این موضع ترامپ ۱۸۰ درجه مخالف آن بود که اروپایی‌ها از قول ترامپ به ما می‌گفتند.» ظریف افزود: «به همین دلیل نیاز بود بررسی شود آیا ترامپ به آنچه به اروپایی‌ها گفته است تعهد دارد. این بحث ما با اروپایی‌ها ادامه دارد.»

طرح چهار ماده‌ای فرانسه به دلیل عدم اطمینان طرف ایرانی از رفع تحریم‌ها توسط ترامپ، به جایی نرسید. اما فرانسوی‌ها می‌گویند تا قبل از برداشته شدن گام بعدی کاهش تعهدات هسته‌ای در اوایل نوامبر، هنوز برای گفتگو درباره تنش‌زدایی میان ایران و آمریکا فرصت وجود دارد.

استمرار کاهش تعهدات و آینده طرح فرانسوی

فرانسوی‌ها هم معتقدند بحث هنوز ادامه دارد. اما فرصت زیادی باقی نمانده است. ژان ایو لودریان، روز چهارشنبه در دیدار با قانونگذاران در پاریس، گفت: «ما معتقدیم این ابتکارها، که تا به حال ناموفق بوده‌اند، هنوز روی میز هستند.» او ایران و آمریکا را ترغیب کرد که پیش از ششم نوامبر اقدامی در راستای تنش‌زدایی انجام دهند. گام بعدی کاهش تعهدات هسته‌ای ایران، در ششم نوامبر برداشته می‌شود.

دیپلمات ارشد فرانسه افزود: «اکنون به عهده ایران و آمریکاست که این مهلت نسبتا مختصر را غنیمت بشمارند. چون ایران اعلام کرده است که اوایل نوامبر گام‌های جدیدی در زمینه کاهش تعهداتش ذیل توافق وین بردارد و این اقدامات، ریسک بوجود آوردن تنش‌های جدیدی را به همراه دارند.»

روز چهارشنبه، ایران در عین استقبال از طرح فرانسوی، هشدار داد که روند کاهش تعهدات هسته‌ای تا زمان حصول نتایج مطلوب، ادامه خواهد داشت. رهبری انقلاب، در دیدار با فرماندهان سپاه، اعلام کرد: «کاهش تعهدات هسته‌ای که مسئولیت آن بر عهده سازمان انرژی اتمی است، باید همانگونه که دولت اعلام کرده با جدیت کامل و به صورت دقیق و جامع ادامه یابد تا به نتیجه مطلوب برسد و قطعاً هم به نتیجه خواهد رسید.» در همین روز، روحانی در جلسه هیئت دولت، درباره طرح فرانسه گفت: «کلیت این طرح از نظر ما قابل قبول است، اما عبارت‌های این طرح را اصلاً قبول نداشتم چرا که عبارت‌هایش نادرست بود و رئیس جمهور فرانسه گفت که بسیار خوب، عبارت‌هایی که خودتان می‌گویید و وزرای خارجه با هم یک نتیجه برسند و آن عبارت به عنوان مبنای مذاکره ما باشد.»

در یک ماه آینده، یعنی تا قبل از گام بعدی کاهش تعهدات هسته‌ای، بحث‌ها و گفتگو‌ها میان ایران و اروپا ادامه خواهد داشت. طرح چهار ماده‌ای فرانسه، احتمالا در کانون این گفتگو‌ها خواهد بود. واضح بود که عبارت‌های این طرح، طوری طراحی شده که همه طرف بتوانند با رسمی شدن آن اعلام پیروزی کنند. اما صرفنظر از اختلاف‌نظر‌ها پیرامون عبارت‌ها و واژه‌های طرح اولیه فرانسه، فعلا مانع اصلی آغاز گفتگوها، بحث اعتماد به حرف و قول طرف مقابل است. روحانی صریحا به این مانع اشاره کرد وی با اشاره به اینکه در همان ۲۴ ساعتی که اوج تحولات سیاسی و مذاکرات دیپلماتیک بود، رئیس جمهور آمریکا در دو نوبت یکبار در سخنرانی در سازمان ملل و در سطح جهانی و یکبار دیگر صریحاً اعلام کرد که می‌خواهیم تحریم‌ها را تشدید کنیم، افزود: «به دوستان اروپایی گفتم که کدام بخش را را قبول کنیم؟ سخن شما را قبول کنیم که می‌گویید آمریکا آماده است یا حرف رئیس جمهور آمریکا را قبول کنیم که در ۲۴ ساعت ۲ بار به صراحت اعلام کرده که به دنبال تشدید تحریم‌ها است.»

حسن روحانی با اشاره به اینکه آمریکا در پیغام خصوصی به اروپایی‌ها می‌گفت: من آماده‌ام، اما بعد در مصاحبه اعلام می‌کرد که تحریم را تشدید می‌کنم، تاکید کرد: «چطور می‌توان باور کرد و ذکاوت و هوشیاری ایرانی از ما می‌خواست که گول پیام خصوصی را نخوریم و همانطور که خود او گفت، ایران در هیچ مذاکره‌ای شکست نخورده است و ما می‌خواستیم همین شود تا مذاکره‌ای شود که در آن موفقیت باشد.»

بنابراین، موفقیت طرح فرانسه، تا حدودی به برقراری حداقلی از اعتماد میان ایران و آمریکا بستگی دارد. اکنون پرسش اصلی این است که آیا فرانسوی‌ها در فرصت یک ماه آینده می‌توانند با بوجود آوردن حداقلی از اعتماد میان تهران و واشنگتن، به موفق شدن طرح‌شان کمک کنند یا اینکه بار دیگر در تنش‌زدایی میان ایران و آمریکا شکست خواهند خورد؟