عادل و تابو‌هایی که شکست

رویداد۲۴  ماموریت و نقش رسانه‌ها روشنگری، بیان واقعیات، پرداختن به موارد پنهان از انظار عموم و تلاش برای رسیدن به نتیجه یی مطلوب در این مسیر است. در واقع رسانه به طرح موضوع و پرداختن به اطلاعات درست می‌پردازد و مسیر را برای حل موضوع هموارتر کرده و با پرسشگری سعی بر برطرف ساختن آن مشکل می‌کند؛ ماموریتی که هر فردی که در این مسیر قدم می‌گذارد باید با آن آشنا باشد و تا آخر هم به آن پایبند بماند. عادل فردوسی پور یکی از همین افراد بود که بر چنین سبک و سیاقی وفادار ماند و بزرگ‌ترین سرمایه یی که در هیاهوی دنیای پر تنش و شلوغ فوتبال و رسانه به آن دست یافت، برند غیر قابل خدشه عادل بودنش بود. آنهم در جامعه یی که بی اعتمادی وجود دارد و جا افتادن تلقی عادل و درستکار بودن یکی از دشوارترین فرآیند‌های پیش روی افراد مشهور شده است، اما عادل از زمانی که در ۱۳۷۸ خورشیدی نخستین برنامه ۹۰ را بر روی آنتن برد تا ۱۳۹۸ خورشیدی که با حاشیه‌های فراوان سوت پایان نود برای او صدا درآمد، به عنوان چهره یی محبوب در میان مردم جای گرفت تا آنجا که در خرداد ۱۳۸۸ خورشیدی مجله آمریکایی نیوزویک او را به عنوان یکی از ۲۰ چهره پرنفوذ ایران انتخاب می‌کند.

اما ۲۰ سال برنامه ۹۰ اجرا کردن برای فردوسی پور بی حاشیه هم نبوده است، ارتباط پر فراز و نشیبی را با افراد مختلف فوتبالی و غیر فوتبالی تجربه کرد، اما راز موفقیتش دست گذاشتن روی تابو‌هایی بود که تا پیش از آن هرگز فردی به سراغ آن‌ها نمی‌رفت؛ یعنی عادل مباحثی را در فوتبال کشور مطرح کرد که نه تنها به هوش و نکته سنجی نیاز داشت بلکه جسارت هم نیاز بود تا بتوان بعضی از مسایل را بی پرده در رسانه ملی مطرح کرد. از این رو پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز تولد عادل فردوسی پور به برخی از مسایلی که او در برنامه ۹۰ برای نخستین بار آن‌ها را مطرح کرد، پرداخته است.

فوتبال به دلیل اینکه عمیق‌ترین تاثیر را در میان توده مردم دارد و با بُعد عظیم تبلیغاتی همراه است، باعث شده تا سیاستمداران برای پیشبرد اهداف سیاسی خود به آن هم چشم طمع دوخته باشند که این اتفاق مربوط به یک یا چند کشور نمی‌شود و گاهی حکومت‌ها برای اهداف تبلیغاتی خود دست به دامن فوتبال می‌شوند برای نمونه در جام جهانی ۱۹۶۶ میلادی انگلیس، کشور کره شمالی که پس از جنگ ۲ کره تاسیس شده بود، توانست با درخشش تیم ملی فوتبالش که در آن سال به طوفان زرد مشهور شده بود به عنوان سمبل یک کشور قدرتمند کمونیستی مطرح شود و تبلیغات دولت‌های غربی را که علیه کره شمالی موضع گیری می‌کردند و تصویری منزوی و منفی را از این کشور ارایه کرده بودند، خنثی کند؛ بنابراین سیاست همیشه هم برای فوتبال بد و خطرناک نیست، اما گاهی فوتبال را سیاسی می‌کنند که این اتفاق می‌تواند خطرناک باشد که در ایران هم شاهد آن بوده ایم و برای نخستین بار فردوسی پور در برنامه نود به آن پرداخت و بدون پرده اعلام کرد که آقاجون دست از سر فوتبال بردارید. فردوسی پور در برنامه ۹۰ با اشاره یی تلویحی به استفاده ابزاری دولت محمود احمدی نژاد از مفهوم عدالت در مورد انتقال تیم‌ها به شهر‌های مختلف گفت: به خدا که این عدالت نیست، کجاش عدالته؟ اگر قرار است عدالت اجرا شود چرا تیم به اراک منتقل شود چرا به ساری نرود چرا به زاهدان نرود…؟ امیدوارم تصمیم‌سازان مملکت که خیلی‌هاشون ورزشی نیستند و ربطی به فدراسیون فوتبال ندارند. حتی به سازمان تربیت بدنی هم ندارند، یه کم به نظر مردم اهمیت بدهند. چرا که درست در همان روز‌ها احمدی نژاد وعده داده بود که تیم نفت را به اراک بدهد.

عادل در ادامه صحبت هایش بی پروا اعلام کرد: هر کدام از مسوولان دوست دارند تیمی از شهرشان در لیگ برتر داشته باشند، هرکسی زورش بیشتر باشد صاحب تیم می‌شود و به این ترتیب به صورت مستقیم به صحبت‌های محمدرضا رحیمی معاون اول احمدی‌نژاد که در سایت پاس همدان منتشر شده بود، اشاره کرد و گفت: سفر می‌کنند و یک سری شعار می‌دهند یالله یالله تیم می‌خوایم و به‌شان تیم می‌دهند.

یکی دیگر از تابو‌هایی که عادل برای شکستن آن پیش قدم شد و از آن پرده برداری کرد دخالت نمایندگان مجلس در فوتبال بود. فردوسی پور ۱۶ خرداد ۱۳۹۰ خورشیدی یکی از طولانی‌ترین برنامه‌های زنده تاریخ تلویزیون را بر روی آنتن برد و در برنامه ۹۰ با حضور سیداحمد لطفی‌آشتیانی و علی‌اصغر یوسف‌نژاد نمایندگان مجلس به این مساله پرداخت. فردوسی پور در نظرسنجی برنامه که انجام داد، اعلام کرد که آیا مردم موافق یا مخالف انتقال تیم‌ها به شهرستان‌ها هستند که بیش از ۹۰ درصد مردم در همان دقایق ابتدایی مخالف انتقال تیم‌ها بودند.
همین اتفاق‌ها هم باعث شد تا لطفی به فردوسی پور بگوید: آقای فردوسی‌پور شما که تصمیم‌گیر نیستید و فردی حق ندارد برای دولت تکلیف تعیین کند، اما عادل بار دیگر رسالت بی پروا اعلام کرد که آیا تصمیمات دولت وحی منزل است؟ پس ما نتیجه می‌گیریم مردم مهم نیستند، کارشناسان مهم نیستند به همین دلیل رأی بر نمی‌گردد.

فردوسی پور در صحبت‌های خود به نقش نمایندگان مجلس در انتقال تیم‌های فوتبال به پیکان، صبا، پاس به شهر‌های مختلف اشاره کرد و جمله‌یی را هم از مدیر سابق برق شیراز گفت که اگر سعدی زنده بود الان می‌گفت؛ نابرده رنج، گنج میسر می‌شود، مزد آن گرفت جان برادر که لابی سیاسی کرد.

البته معلوم بود که این صحبت‌های عادل به مذاق همه خوش نمی‌آید و واکنش‌هایی به همراه داشت. در نخستین واکنش باشگاه پاس همدان علیه او بیانیه داد و اعلام کرد که سخنان مدیرعامل این باشگاه تحریف شده است و یا اینکه علی رجایی نماینده مردم اراک، کمیجان و خنداب خواستار ممنوع التصویر شدن فردوسی‌پور شد و اعلام کرد: فردوسی‌پور در برنامه ۹۰ هفته گذشته مطالبی را در خصوص تصمیم‌گیری‌های دولت و همچنین نمایندگان استان مرکزی بیان و اقدامات نمایندگان استان در جهت پرداختن به مسایل مردم را حرکت در جهت انتخابات و رای گرفتن عنوان کرد که جای تاسف داشت.

یکی دیگر از تابو‌هایی که با تیشه عادل شکسته شد، پشت پرده دلالی در فوتبال بود؛ مساله یی که به صورت یک آفت بزرگ نه تنها در فوتبال ایران بلکه در تمام کشور‌ها وجود داشته و وجود خواهد داشت. فردوسی پور در یکی از برنامه‌های خود در ۱۳۹۰ خورشیدی بحث دلالی در فوتبال ایران را پیش کشید و از آن پرده برداری کرد. در همین برنامه هادی مهدوی کیا بازیکن فوتبال گفت: ماه رمضان بود که همراه با یکی از دوستانم به خانه یی رفتیم که خانه یکی از دلالان بود. در این خانه من چیز‌هایی دیدم که باید به خاطر دیدن این صحنه‌ها برای فوتبال کشورمان تاسف بخورم. در این خانه بازیکنان نامی ایران رفت و آمد داشتند و من یکی از کمک داوران معروف را هم دیدم که برای مهمانان قلیان چاق می‌کرد! متاسفانه در این خانه دلال معروف برای اینکه ارتباطات خودش را به رخ ما بکشد با بازیکنانی تماس تلفنی برقرار می‌کرد که ستارگان فوتبال ایران بودند. او از روی عمد نام آن‌ها را بلند صدا می‌کرد که ما متوجه بشویم دارد پشت خط با چه کسی حرف می‌زند. من خیلی زود به همراه دوستم از آن خانه بیرون آمدیم و در همان ۱۰ دقیقه دیدم که چه افرادی پا به این خانه می‌گذارند. متاسفانه فوتبال ما اسیر دست این دلالان است.

فردوسی پور در برنامه خود تماسی تلفنی با یکی از دلال‌های فوتبال برقرار کرد و این دلال گفت: مدیر عامل یک باشگاه خودش پیش من آمد و از من خواست در هشت بازی با توجه به ارتباطی که با دیگران دارم کاری کنم که در قبال ۸۰۰ میلیون تومان نتایج بازی به سود آنان رقم بخورد؟! و یا اینکه در قضیه دیگر ۲ بازیکن از یک تیم با برنامه ریزی قبلی در حین بازی با یکدیگر به صورت صوری درگیر می‌شوند و از بازی اخراج می‌شوند تا تیم حریف برنده بازی شود.

این دلال فوتبال در برنامه ۹۰ اعلام کرد: بیشتر تیم‌ها از طریق ناسالم به رده‌های بالا رسیدند! به گفته وی حتی یک داور گفته بود که سه روز دیگر داور بازی فلان تیم است و آمادگی خود را برای همکاری اعلام کرد؟
همچنین در همین برنامه امیر فلاحی بازیکن سابق سپاسی عنوان کرد که شخصی از من درخواست پنج میلیون تومان کرد، ولی زیر بار نرفتم! کاش آن پول را می‌دادم، چون پاداش قهرمانی ۱۰۰ میلیون بود؟!
حجت الاسلام علیپور دبیر ستاد منشور اخلاقی هم گفت: آن‌ها باید چک و یا شاهد داشته باشند تا بتوانیم پرونده‌های آنان را بررسی کنیم. ما ۳۰ نفر کارگزار رسمی نقل و انتقالات داریم و در مقطعی مجبور شدیم همه آن‌ها را تعلیق کنیم تا قراردادشان را که با افراد ناشناس بسته‌اند لغو کنند. می‌توانید در مورد دلالی این‌گونه مسایل از جواد نکونام سوالاتی را بپرسید که او هم درد دل‌های زیادی دارد.

یکی دیگر از مسایل مهمی که عادل در برنامه ۹۰ برای نخستین بار به آن می‌پرداخت، توجه ویژه به اقشار آسیب‌پذیر و تحولات سیاسی و اجتماعی جامعه بود که این مهم نیز به مذاق عده یی خوش نمی‌آمد اگرچه مورد پسند عامه مردم بود. یکی از این مباحث مطرح کردن آتش سوزی ساختمان پلاسکو بود.
برنامه نود در ۲ بخش جداگانه موضع گیری خود را در قبال فاجعه پلاسکو ابراز کرد؛ نخست به روال هر هفته مسابقه پیامکی آن به ماجرای آتش‌نشان‌های فداکار و ساختمان پلاسکو اختصاص یافت که از مخاطبان برنامه ۹۰ خواسته شد به احترام فداکاری آتش‌نشانان و همدردی با آسیب‌دیدگان ساختمان پلاسکو عدد ۱۲۵ را به سامانه پیامکی این برنامه ارسال کنند، اما مهمترین اتفاق در موضع گیری و واکنش فردوسی پور رخ داد آنجا که او دقایقی، درباره ماجرای حادثه پلاسکو صحبت کرد و در اینجا طعنه یی سنگین نثار مسوولان دخیل در فاجعه کرد و گفت: هر جای دنیا این اتفاق پلاسکو رخ داده بود خیلی‌ها استعفا می‌دادند یا اخراج می‌شدند.
پس از این اتفاقات و در حالی که حتی احتمال ممنوع شدن پخش برنامه ۹۰ دور از ذهن نبود مرتضی میرباقری معاونت سیما در اسفند ۱۳۹۵ خورشیدی با بیان اینکه برنامه‌سازان و هنرمندان باید حرمت آنتن را بدانند و هر احساسی را بروز ندهند گفت: درباره برنامه ۹۰ به نظرم دوستانی که سلبریتی می‌شوند احساس می‌کنند در هر زمینه دستی دارند. برنامه‌های تخصصی هم تجربه و هم شناسنامه لازم دارد، اما گاهی دوستان تابع احساسات می‌شوند.

دغدغه‌های فرا فوتبالی عادل در یکی از برنامه‌های ۹۰ بار دیگر خبرساز می‌شود در این برنامه به وضعیت زاینده رود اصفهان اشاره می‌کند. در این قسمت، گزارشگر نود در شهر اصفهان به سراغ مردم این شهر رفته و از تاثیرات خشکی زاینده رود بر وضعیت کلی شهر و همچنین شرایط روحی و روانی مردم اصفهان گزارشی پخش می‌کند. مساله یی که حتی عده یی این حرکت برنامه ۹۰ را حرکتی غیرتخصصی و غیرفنی دانستند و حتی خواستار معذرت خواهی فردوسی پور شدند.

اما یکی از زیباترین کار‌هایی که عادل در برنامه اش انجام داد، این بود که پس از زلزله در آذربایجان از همه بینندگان پرشمار برنامه اش خواست تا آن هفته به جای مسابقه به احترام کشته شدگان زلزله همه یک پیامک بدون متن به برنامه بفرستند و اعلام کرد که درآمد حاصله از پیامک‌ها به زلزله زدگان کمک خواهد شد و مردم نیز دعوت وی را با رأی میلیونی و میزان نزدیک ۱۰۰ درصد پیام بدون متن پذیرفتند.