چگونه رگهایتان را پاکسازی کنید؟
در این مطلب در مورد چگونگی رفع انسداد عروق و پیشگیری از تشکیل پلاک با رژیم غذایی سالم شامل فیبر محلول، آنتی اکسیدان‌ها و چربی‌های سالم همراه با حفظ سبک زندگی سالم با ورزش می‌پردازیم.
رویداد۲۴ انسداد عروق مشکلی جدی است، چون تجمع رسوباتی به نام پلاک در رگها می‌تواند منجر به بیماری‌های خطرناکی، چون بیماری قلبی، سکته مغزی و یا حمله قلبی شود. این گرفتگی‌ها معمولا نتیجه‌ی رژیم‌های غذایی نادرست هستند، بنابراین مهم است که بدانید چطور با تغذیه‌ی سالم و انتخاب‌های درست سبک زندگی به طور طبیعی عروق و رگهایتان را پاکسازی کنید. در موارد شدیدتر به مصرف دارو و یا حتی عمل جراحی نیاز است.
گرفتگی عروق به مرور زمان با تجمع چربی، کلسترول، کلسیم و ضایعات سلولی ایجاد شده و پلاک در دیواره‌ی رگها بوجود می‌آید. این حالت می‌تواند مانع جریان آزادانه‌ی خون اکسیژن‌دار در سراسر بدن شود. همزمان سیستم ایمنی با تولید سلول‌های سفید خون برای مبارزه، واکنش نشان داده و منجر به التهاب می‌شود. این واکنش می‌تواند انسداد را تشدید کند.
در این مطلب در مورد چگونگی رفع انسداد عروق و پیشگیری از تشکیل پلاک با رژیم غذایی سالم شامل فیبر محلول، آنتی اکسیدان‌ها و چربی‌های سالم همراه با حفظ سبک زندگی سالم با ورزش می‌پردازیم.
بهترین غذا‌ها برای رفع گرفتگی عروق
می‌خواهید بدانید چطور می‌توانید عروق و رگهایتان را پاکسازی کرده و از تصلب شرایین پیشگیری کنید؟ پزشک شما ممکن است دارو‌های کاهنده‌ی کلسترول مانند استاتین یا مهار کننده‌های بتا که فشار خون را کاهش می‌دهند. این راهکار‌ها می‌توانند پروسه‌ی تجمع پلاک را کُند کنند. اما غذا‌های زیادی نیز وجود دارند که می‌توانند به طور طبیعی عروق و رگها را باز کنند.
۱. زردچوبه
زردچوبه ادویه‌ای معروف در آشپزی است. پلی فنول اصلی زردچوبه کورکومین نام دارد که به خاطر تاثیرات قلبی و عروقی‌اش شهرت دارد. عصاره‌ی زردچوبه می‌تواند کلسترول LDL را کاهش داده و از تجمع پلاک در عروق کم کند.
در مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۱ انجام شد محققان دریافتند زردچوبه می‌تواند از کلسترول کاسته و بهتر از داروی کاهنده‌ی کلسترول لووستاتین، آسیب‌های ناشی از تصلب شرایین را سرکوب کند. آزمایشاتی که روی موش‌ها صورت گرفت نیز نشان داد کورکومین می‌تواند از آسیب عروق ناشی از انسداد شریان کاروتید پیشگیری کند.
۲. سیر
سیر یکی از بهترین غذا‌هایی است که می‌تواند گرفتگی عروق را برطرف کند. مطالعات نشان داده که سیر می‌تواند به پیشگیری از بیماری قلبی کمک کند، فشار خون را پایین بیاورد و پروسه‌ی گرفتگی را کُند کند. در مطالعه‌ای محققان دریافتند که سیر می‌تواند از تجمع پلاک در عروق پیشگیری کند. آزمایشات بالینی روی سیر نشان داده که تاثیرات مثبتی در پیشگیری و درمان انسداد رگها دارد. مطالعه‌ای دیگر نیز دریافت که سیر بیشتر از ۵۰ درصد می‌تواند از ریسک سکته مغزی و حمله قلبی کم کند، چون به عنوان رقیق کننده‌ی خون عمل می‌کند.
۳. زنجبیل
زنجبیل خواص ضد التهابی شگفت انگیز و تاثیرات ضد اکسیداتیو دارد. زنجبیل حاوی ترکیبات محافظ قلب مانند شوگائول و جینجرول است که می‌تواند به طور موثر از تجمع پلاک پیشگیری کرده و با کاهش کلسترول، عروق را باز کند. محققان دریافتند عصاره‌ی رنجبلی می‌تواند از گرفتگی رگها، کلسترول و تریگلیسرید خون کم کرده و از پروکسید‌های چربی عامل LDL نیز کم کند.
۴. فلفل کاین
غذا‌های تند می‌توانند به رفع انسداد عروق کمک کنند. ترکیب کپسایسین موجود در فلفل کاین می‌تواند از کلسترول LDL خون کم کند. فلفل کاین همچنین می‌تواند ریسک سکته مغزی و حمله قلبی را کاهش داده و گردش خون را بهبود بدهد.
۵. لیموترش
افزودن آبلیمو به آبی که صبح می‌نوشید، عادت سالمی است که به نفع قلب شماست. لیموترش به این معروف است که می‌تواند سطح کلسترول را پایین آورده و با پیشگیری از آسیب اکسیداتیو به عروق و رگها کمک کند. لیموترش منبع عالی آنتی اکسیدان معروف، ویتامین C است. مقادیر بالای ویتامین C می‌توانند عروق را تقویت کرده، از کلسترول کلی کم کرده، HDL را افزایش داده، حمله‌ی پلاکت‌های خون را مهار کرده و التهاب را کاهش بدهند.
۶. دارچین
دارچین می‌تواند کمک‌تان کند از بسیاری از ریسک فاکتور‌های مرتبط با تصلب شرایین و بیماری قلبی کم کنید. مطالعات نشان داده یک گرم، سه گرم و یا شش گرم دارچین در روز می‌تواند گلوکز، تریگلیسرید، LDL و کلسترول کلی در دیابت نوع دوم را پایین بیاورد. در این تحقیق ۶۰ فرد دیابتی به مدت ۴۰ روز تحت آزمایش بودند و محققان دریافتند که دارچین می‌تواند به کاهش ریسک فاکتور‌های مرتبط با بیماری‌های قلبی کمک کند.
۷. بذر کتان
بذرکتان هم خوراکی مفید دیگری برای سلامت قلب است. بذرکتان به دلیل فیبر زیادی که دارد می‌تواند به رفع انسداد عروق کمک کند. بذرکتان منبع خوبی ا آلفالینولئیک است؛ امگا ۳ای که می‌تواند التهاب و فشار خون را کاهش بدهد و در نتیجه عروق، مسدود نخواهند شد. محققان نتیجه گرفتن که مصرف مکمل بذرکتان، درمانی موثر برای کاهش هیپرکلسترولمی آترواسکلروز است. همچنین بهتر است بذرکتان را آسیاب کنید. بذرکتان حاوی مقدار زیادی امگا ۳ است و چربی‌های چند غیر اشباع موجود در بذرکتان آسیاب شده، در معرض اکسیژن و هوا آسیب دیده و مستعد فاسد شدن است، بنابراین بعد از آسیاب کردن هر چه زودتر آن را مصرف کنید.
۸. کلم تخمیر شده
کیمچی پروبیوتیک معروف کره‌ای است که شامل کلم تخمیر شده و فلفل تند می‌شود که می‌تواند پروسه‌ی آترواسکلروز را کُند کند. پژوهش‌ها نشان داده ترکیب فعال موجود در کیم چی که ۳-۹۴-hydroxy-۳،۵-dimethoxyphenyl نام دارد می‌تواند به پیشگیری از ایجاد آترواسکلروز در عروق آئورتی پیشگیری کند. یافته‌ها نشان داده کلم تخمیر شده می‌تواند مواد شیمیایی سمی مانند بیسفنول A را کاهش بدهد.
۹. دانه‌های کنجد
دانه‌های کنجد می‌تواند عروق گرفته را باز کنند. شواهد نشان داده دانه‌های کنجد می‌توانند به پیشگیری از آترواسکلروز کمک کنند. اسید چرب موجود در دانه‌های کنجد می‌تواند به طور موثر تشکیل پلاک، کلسترول خون، تریگلیسرید و LDL را کاهش بدهد.
۱۰. آب انار
ظرفیت بالای آنتی اکسیدان و پونیسیک اسید موجود در آب انار می‌تواند تشکیل پلاک را کاهش بدهد، انسداد عروق را برطرف کند و با آترواسکلروز مبارزه کند. آب انار حاوی مواد مغذی مهمی برای سلامت قلب است مانند منیزیم و سلنیوم. در مطالعه‌ای پژوهشگران دریافتند نوشیدن ۲۴۰ میلی لیتر آب انار روزانه به مدت ۱۸ ماه می‌تواند ایجاد بیماری شریان‌های کاروتید را در بیماران مستعد بیماریها کرونری را کاهش بدهد.
۱۱. هندوانه
هندوانه محتوای بالایی از ال – سیترولین دارد (اسید آمینه‌ای که التهاب را کم کرده و فشار خون را پایین می‌آورد) که در درمان اسنداد عروق موثر است. این میوه توانایی تولید نیتریک اکسید را برای پاکسازی عروق دارد. شما می‌توانید به طور بالقوه با نوشیدن روانه یک فنجان هندوانه یا یک لیوان آب هندوانه از گرفتگی رگهایتان پیشگیری کنید.
۱۲. غلات کامل
غلات کامل مانند پاستا، نان، برنج قهوه‌ای، جو، جو دوسر و کینوآ می‌تواند به برطرف شدن گرفتگی در عروق کمک کرده و راه عبور خون را باز کند. ظرفیت بالای فیبر در غلات کامل با دفع لیپوپروتئین‌های مضر زیادی، LDL و کلسترول از خون، کلسترول کلی خون را پایین می‌آورد. منیزیم موجود در غلات کامل، رگ‌های باریک‌شده‌ی خون را باز می‌کند. برای عملکرد بهتر عروق، روزانه شش وعده غلات کامل مصرف کنید.
۱۳. اسپیرولینا
اسپیرولینا نوعی جلبک است که سرشار از اسید آمینه‌های ضروری بوده و سطح لیپید را تنظیم می‌کند. این جلبک اسید آلفالینولئیک دارد که آزمایشات نشان داده می‌تواند التهاب را کاهش داده و عروق را باز کند. شما می‌توانید سیتروباکتر را به صورت پودری به بسیاری از غذا‌ها اضافه کنید یا از مکمل آن استفاده کنید.
۱۴. اسفناج
اسفناج دارای فیبر طبیعی، پتاسیم و اسید فولیک است که همگی از گرفتگی رگها پیشگیری کرده و فشار خون را کاهش می‌دهند. این سبزی برگ تیره با کاهش سطح هوموسیستئین که عامل سکته مغزی و حمله قلبی است، از بیماری‌های قلبی و عروقی پیشگیری می‌کند. اسفناج را چه خام بخورید و چه پخته، یک وعده در روز برای پاکسازی عروق کافیست.
۱۵. خرمالو
خرمالو میوه‌ای سرشار از آنتی اکسیدان‌ها و پلی فنولهاست که می‌تواند سطح LDL و تریگلیسرید را که عامل فشار خون هستند کاهش بدهد. خرمالو با فیبر بالایی که دارد تاثیر مثبت خود را می‌گذارد و در نتیجه عروق را پاک نگه داشته و از انسدادشان جلوگیری می‌کند. خرمالو را می‌توانید به صورت خام، پخته و یا خشک شده مصرف کنید.
۱۶. آب پرتقال
آب پرتقالی که از پرتقال تازه تهیه شده باشد و قند و افزودنی دیگری نداشته باشد، سرشار از آنتی اکسیدان معروف ویتامین C بوده که می‌تواند اکسیداسیون ناشی از غذا را کاهش بدهد. این عمل گرفتگی عروق را برطرف خواهد کرد. مصرف روزانه‌ی دو فنجان آب پرتقال می‌تواند التهاب را در عروق کاهش داده و فشار خون را تنظیم کند.
۱۷. روغن زیتون
روغن زیتون به خاطر توانایی‌اش در محافظت در برابر بیماری‌های قلبی و عروقی معروف است، چون آنتی اکسیدان‌های قدرتمندی دارد. پلی فنول‌ها و چربی‌های سالم در این روغن، کلسترول و استرس اکسیداتیو در خون را کاهش می‌دهند. در مطالعات بالینی معلوم شده روغن زیتون می‌تواند احتمال گرفتگی عروق و سایر مشکلات قلبی و عروقی را تا ۴۱ درصد کاهش بدهد.
۱۸. آجیل
مغز‌های خام مخصوصا بادام و گردو دارای فیبر، ویتامین‌ها، پروتئین، چربی‌های چند غیر اشباع و تک غیر اشباع و منیزیم هستند که برای کاهش التهاب و فشار خون مفید است. آجیل و مغز‌ها عروق را پاکسازی کرده و اگر روزانه مصرف شوند می‌توانند از انسداد عروق جلوگیری کنند.
۱۹. چای سبز
چای سبز حاوی آنتی اکسیدانی به نام کاتچین است که مطالعات نشان داده جذب کلسترول را کاهش داده و از گرفتگی رگها پیشگیری می‌کند. کاتچین ترکیبی است که نرخ متابولیسم را افزایش داده و برای رفع مشکلات وزنی که می‌توانند منجر به مشکلات قلبی و عروقی مانند انسداد عروق شوند مفید است.
۲۰. ماهی‌های چرب آب‌های سرد
ماهی‌های آب سرد مانند سالمون و تُن، سرشار از اسید چرب امگا ۳ هستند که از سیستم قلبی و عروقی محافظت می‌کند. این ماهی‌ها مخصوصا سالمون، گلیسرید را پایین آورده و لیپوپروتئین‌های مفید را افزایش می‌دهند. توصیه می‌شود در هفته دو وعده ماهی مصرف کنید تا هم به کاهش التهاب کمک کرده، هم انسداد عروق برطرف شده و هم لخته‌های خون از عروق پاکسازی شوند.
۲۱. کران بری
کران بری آنتی اکسیدان‌هایی دارد که می‌توانند به تنظیم فشار خون کمک کند. با افزایش کلسترول مفید و کاهش کلسترول مضر، ریسک مشکلات قلبی و عروقی تقریبا ۴۰ درصد کاهش خواهد یافت. دو وعده کران بری در روز برای کسب بهترین نتایج توصیه می‌شود.
۲۲. قهوه
مطالعات اخیر نشان داده که نوشیدن قهوه‌ی روزانه می‌تواند ریسک بیماری‌های قلبی و عروقی و سکته مغزی را ۱۰ تا ۲۰ درصد پایین بیاورد. این مطالعات همچنین در مورد افزایش فشار خون ناشی از مصرف زیاد قهوه هشدار داده‌اند.
تغیراتی در سبک زندگی برای رفع انسداد عروق
۱. تغذیه
برچسب روی غذا‌ها و نوشیدنی‌ها را بخوانید تا انتخاب‌های سالم‌تری داشته باشید. عناصر خاصی می‌توانند التهاب و فشار خون را افزایش بدهند و در نتیجه باعث گرفتگی رگها شوند. به جای چربی‌های ترانس و اشباع از چربی‌های غیراشباع استفاده کنید. از مصرف محصولات حاوی روغن‌های هیدروژنه و چربی مانند گوشت قرمز، پنیر پُرچرب، کره، مارگارین و محصولات لبنی خودداری کنید. روغن‌های سالم را برای پخت و پز استفاده کنید مانند روغن کنجد، روغن زیتون و کانولا. روغن نارگیل و روغن پالم فقط باید به مقدار بسیار محدود مصرف شوند، چون کالری زیادی دارند.
دو بار در هفته امگا ۳ بخورید، شامل تن، سالمون، بذرکتان، دانه چیا، گردو، آوکادو، بنشن، سبزیجات برگدار، توفو و محصولات سویا. غلات کامل را جایگزین غلات فرآوری شده کنید مثلا برنج قهوه‌ای، پاستای سبوسدار و نان چند غله. مصرف فیبر را افزایش دهید و بیشتر سبزیجات و میوه و مغز و حبوبات بخورید. از مصرف نوشابه‌های قندی پرهیز کنید. مصرف سدیم را به ۲۳۰۰ میلی گرم در روز محدود کنید. البته افرادی که فشار خون بالا دارند مجاز به مصرف ۱۵۰۰ میلی گرم سدیم در روز هستند.
۲. سیگار
سیگار را ترک کنید، زیرا محصولات تنباکو حاوی مواد شیمیایی هستند که می‌توانند به دیواره‌ی رگها و سلول‌های خونی آسیب بزنند. این اتفاق می‌تواند پلاک ایجاد کرده و عروق را مسدود کند. اگر نیاز دارید برای ترک سیگار کمک بگیرید.
۳. ورزش
ورزش منظم می‌تواند از انسداد رگها به روش‌های گوناگونی پیشگیری کند. برنامه ریزی کنید تا پنج بار در هفته حداقل ۳۰ دقیقه تمرین و ورزش کنید.
داشتن وزن اضافی باعث فشا خون و کلسترول می‌شود که در نهایت منجر به انسداد رگها خواهد شد و ورزش به کاهش این وزن اضافی کمک می‌کند. ورزش باعث حفظ گردش خون در وضعیت سالم و نرمال می‌شود و سطح فشار خون را تنظیم می‌کند.
۴. مدیریت استرس
هورمون‌های استرس می‌توانند موجب التهاب در درون بدن و از جمله عروق شوند. مدیتیشن را تمرین کنید تا از اثرات آرامشبخش آن بر مغز بهره‌مند شوید. فعالیت‌های ورزشی سبک مانند یوگا انجام دهید تا افکار استرس برانگیزتان را تعدیل کنید. با دوستان قابل اعتمادتان حرف بزنید. یادداشت کنید، به موسیقی گوش دهید و یک کتاب خوب مطالعه کنید.
۵. الکل
برخی مطالعات نشان داده الکل می‌تواند در برخی موارد تاثیرات محافظت کنندگی برای قلب داشته باشد، اما مصرف زیاد آن می‌تواند باعث افزایش فشار خون و آسیب به عضلات قلب شود و نهایتا عروق را مسدود کند.
۶. کنترل دیابت
انسداد عروق چیزی است که احتمال آن برای مبتلایان به دیابت نوع دوم بیشتر است. یعنی می‌تواند منجر به گرفتگی عروق در ناحیه‌ی شکم، گردن، بازوها، پا‌ها و کف پا‌ها شود. قند خون‌تان را منظما چک کنید، روزانه ورزش کنید و رژیم غذایی سالم در پیش بگیرید.
۷. چکاپ‌های منظم
برای چکاپ‌های منظم و روتین به پزشک مراجعه کنید، چون کنترل فشار خون، تریگلیسرید و سطح کلسترول بسیار مهم است.
غذا‌های دیگری که می‌توانند به باز شدن رگها کمک کنند شامل مارچوبه، آوکادو، بروکلی، دانه چیا، تخم شنبلیله و روغن نارگیل می‌شود. مکمل‌های غذایی نیز می‌توانند به رفع گرفتگی رگها کمک کنند مانند ویتامین B ۶، کولین، اسید فولیک و ویتامین B ۱۲ و آنتی اکسیدان‌هایی مانند ویتامین C، لوتئین، زاکسانتین، عصاره‌ی هسته انگور و عصاره‌ی چوب کاج. سایر مواد مغذی مهم شامل ال – آرژنین، ویتامین D، ویتامین B ۳، روغن ماهی و کوآنزیم Q ۱۰ می‌شود.
چلیشن تغذیه‌ای (Nutritional chelation) یا حذف فلزات سنگین نیز یک تکنیک غذایی با دوز بالاست که برای رفع پلاک مفید است. سایر مکمل‌ها شامل منیزیم، سلنیوم، رزوراتول، مس، کروم و تری متیل گلیسین می‌شود. باز هم یادآوری می‌کنیم که ورزش و تحرک بدنی درست به اندازه‌ی رژیم غذایی برای رفع گرفتگی رگها مهم است. ورزش‌هایی که از استرس کم می‌کنند بسیار موثرند مانند مدیتیشن، یوگا، تای چی و ... ورزش‌های هوازی، پیاده روی و یا دویدن نیز می‌توانند برای رفع این مشکل سودمند باشند.
نشانه‌های گرفتگی رگها
علائم گرفتگی رگها بستگی به نوع عروق گرفته شده دارد.
شریان‌های کاروتیدی
اگر عروق و شریان‌های مغز مسدود شوند به آن بیماری عروق کاروتید می‌گویند. پلاک، عروق کاروتیدی را مسدود یا تنگ می‌کند و علامتی از سکته مغزی ممکن است بروز کند. علائم شامل مشکلات تنفسی، ضعف ناگهانی، آشفتگی، سر درد شدید، از دست دادن هوشیاری، تاری دید، مشکل در تکلم، لمسی، مشکل در راه رفتن، سرگیجه، افتادن‌های بی‌دلیل و از دست دادن هماهنگی یا تعادل می‌شود.
عروق کرونری
وقتی عروق قلب مسدود شوند به آن بیماری عروق کرونری یا CHD می‌گویند. در این حالت، پلاک باعث انسداد یا تنگی عروق کرونری شده و عضله‌ی قلب نمی‌تواند خون کافی دریافت کند. در نتیجه درد قفسه سینه که به آن آنژین صدری می‌گویند روی می‌دهد. احساس این درد مانند فشاری است که قفسه سینه را فشرده می‌کند، اما ممکن است در آرواره، گردن، بازوها، شانه‌ها و یا کمر نیز احساس شود. آنژین گاهی مانند سوء هاضمه احساس می‌شود. استرس هیجانی نیز گاهی می‌تواند عامل آنژین صدری باشد. سایر علائم CHD شامل سوزش معده و تنگی تنفس می‌شود.
عروق کلیوی
بیماری‌های مزمن کلیوی می‌توانند منجر به گرفتگی شریان‌های کلیوی شوند. بیماری کلیوی به مرور زمان می‌تواند به آرامی عملکرد کلیه را مختل کند. بیماری کلیوی علائم اولیه‌ی آشکاری ندارد، اما به تشدید بیماری می‌تواند موجب از دست دادن اشتها، تهوع، خستگی و ضعف، مشکلات تمرکزی، کرختی یا خارش و التهاب در پا‌ها و دست‌ها شود. سایر علائم شامل نارسایی کلیه و فشار خون بالا می‌شود.
عروق پریفرال
بیماری عروق پریفرال منجر به تجمع پلاک در بازوها، پا‌ها و لگن می‌شود. این عروق اگر مسدود یا تنگ شوند ممکن است احساس درد یا کرحتی کنید. گاهی عفونت‌های خطرناکی رخ خواهند داد.
چه چیزی باعث گرفتگی رگها می‌شود؟
آترواسکلروز معمولا به سفت شدن، کلفت شدن یا تنگ شدن عروق و شریان‌ها گفته می‌شود. لایه‌ی نازکی از سلول‌های اندوتلیال درون عروق را هموار و یکدست نگه می‌دارند و این پروسه به خون اجازه‌ی جریان داشتن می‌دهد. اما فاکتور‌های متعددی می‌تواند به دیواره‌ی سلول‌های اندوتلیال آسیب بزنند شامل سلول‌های پلاکت، افزایش سطح هموسیستئین و رادیکال‌های آزاد ناشی از سموم و کمبود آنتی اکسیدان.
وقتی مواد گوناگون نمی‌توانند از ضایعات آترواسکلروز عبور کنند، پلاک جمع خواهد شد. این مواد شامل چربی، کلسیم، فلزات سمی، ضایعات سلولی و کلسترولی مانند LDL می‌شود. ماده‌ای که عامل لخته شدن خون است و فیبرین نام دارد نیز هنگام انسداد عروق جمع خواهد شد. هر چند علت دقیق گرفتگی رگها هنوز مشخص نیست، اما شواهد نشان می‌دهد آترواسکلروز یک بیماری پیچیده و کُند است که می‌تواند از دوران کودکی شروع شده و با افزایش سن، تشدید شود. فاکتور‌های خاصی می‌توانند به لایه‌های درونی رگها آسیب بزنند شامل سیگار کشیدن، فشار خون بالا، دیابت نوع اول، دیابت نوع دوم و مقاومت به انسولین.
سایر فاکتور‌های موثر در آترواسکلروز شامل کمبود تحرک بدنی، داشتن اضافه وزن، شخصیت نوع A، قرار در معرض فلزات سنگین، تریگلیسرید بالا و التهابات مزمن ناشی از بیماریها، عفونت‌ها، لوپوس یا آرتریت می‌شود. کلسترول و چربی بالا در خون نیز می‌تواند از علل احتمالی آترواسکلروز باشد. به ندرت ژنتیک هم می‌تواند در افزایش تولید کلسترول مرتبط با آترواسکلروز نقش داشته باشد.
آترواسکلروز می‌تواند بواسطه‌ی استرس اکسیداتیو ناشی از کمبود ویتامین C یا سایر آنتی اکسیدان‌ها نیز ایجاد شود. کمبود مواد مغذی یا عدم تعادل در مواد مغذی نیز می‌تواند منجر به آترواسکلروز شود. این مواد مغذی شامل منیزیم، پتاسیم، فیبر و آنتی اکسیدان‌ها می‌شود. فاکتور‌های تغذیه‌ای نیز شامل رژیم غذایی پُر از قند، نشاسته‌های فرآوری شده و روغن‌های آسیب دیده در اثر حرارت بالا می‌شود.
گرفتگی عروق به مرور زمان با تجمع چربی، کلسترول، کلسیم و ضایعات سلولی ایجاد شده و پلاک در دیواره‌ی رگها بوجود می‌آید. این حالت می‌تواند مانع جریان آزادانه‌ی خون اکسیژن‌دار در سراسر بدن شود. همزمان سیستم ایمنی با تولید سلول‌های سفید خون برای مبارزه، واکنش نشان داده و منجر به التهاب می‌شود. این واکنش می‌تواند انسداد را تشدید کند.
در این مطلب در مورد چگونگی رفع انسداد عروق و پیشگیری از تشکیل پلاک با رژیم غذایی سالم شامل فیبر محلول، آنتی اکسیدان‌ها و چربی‌های سالم همراه با حفظ سبک زندگی سالم با ورزش می‌پردازیم.
بهترین غذا‌ها برای رفع گرفتگی عروق
می‌خواهید بدانید چطور می‌توانید عروق و رگهایتان را پاکسازی کرده و از تصلب شرایین پیشگیری کنید؟ پزشک شما ممکن است دارو‌های کاهنده‌ی کلسترول مانند استاتین یا مهار کننده‌های بتا که فشار خون را کاهش می‌دهند. این راهکار‌ها می‌توانند پروسه‌ی تجمع پلاک را کُند کنند. اما غذا‌های زیادی نیز وجود دارند که می‌توانند به طور طبیعی عروق و رگها را باز کنند.
۱. زردچوبه
زردچوبه ادویه‌ای معروف در آشپزی است. پلی فنول اصلی زردچوبه کورکومین نام دارد که به خاطر تاثیرات قلبی و عروقی‌اش شهرت دارد. عصاره‌ی زردچوبه می‌تواند کلسترول LDL را کاهش داده و از تجمع پلاک در عروق کم کند.
در مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۱ انجام شد محققان دریافتند زردچوبه می‌تواند از کلسترول کاسته و بهتر از داروی کاهنده‌ی کلسترول لووستاتین، آسیب‌های ناشی از تصلب شرایین را سرکوب کند. آزمایشاتی که روی موش‌ها صورت گرفت نیز نشان داد کورکومین می‌تواند از آسیب عروق ناشی از انسداد شریان کاروتید پیشگیری کند.
۲. سیر
سیر یکی از بهترین غذا‌هایی است که می‌تواند گرفتگی عروق را برطرف کند. مطالعات نشان داده که سیر می‌تواند به پیشگیری از بیماری قلبی کمک کند، فشار خون را پایین بیاورد و پروسه‌ی گرفتگی را کُند کند. در مطالعه‌ای محققان دریافتند که سیر می‌تواند از تجمع پلاک در عروق پیشگیری کند. آزمایشات بالینی روی سیر نشان داده که تاثیرات مثبتی در پیشگیری و درمان انسداد رگها دارد. مطالعه‌ای دیگر نیز دریافت که سیر بیشتر از ۵۰ درصد می‌تواند از ریسک سکته مغزی و حمله قلبی کم کند، چون به عنوان رقیق کننده‌ی خون عمل می‌کند.
۳. زنجبیل
زنجبیل خواص ضد التهابی شگفت انگیز و تاثیرات ضد اکسیداتیو دارد. زنجبیل حاوی ترکیبات محافظ قلب مانند شوگائول و جینجرول است که می‌تواند به طور موثر از تجمع پلاک پیشگیری کرده و با کاهش کلسترول، عروق را باز کند. محققان دریافتند عصاره‌ی رنجبلی می‌تواند از گرفتگی رگها، کلسترول و تریگلیسرید خون کم کرده و از پروکسید‌های چربی عامل LDL نیز کم کند.
۴. فلفل کاین
غذا‌های تند می‌توانند به رفع انسداد عروق کمک کنند. ترکیب کپسایسین موجود در فلفل کاین می‌تواند از کلسترول LDL خون کم کند. فلفل کاین همچنین می‌تواند ریسک سکته مغزی و حمله قلبی را کاهش داده و گردش خون را بهبود بدهد.
۵. لیموترش
افزودن آبلیمو به آبی که صبح می‌نوشید، عادت سالمی است که به نفع قلب شماست. لیموترش به این معروف است که می‌تواند سطح کلسترول را پایین آورده و با پیشگیری از آسیب اکسیداتیو به عروق و رگها کمک کند. لیموترش منبع عالی آنتی اکسیدان معروف، ویتامین C است. مقادیر بالای ویتامین C می‌توانند عروق را تقویت کرده، از کلسترول کلی کم کرده، HDL را افزایش داده، حمله‌ی پلاکت‌های خون را مهار کرده و التهاب را کاهش بدهند.
۶. دارچین
دارچین می‌تواند کمک‌تان کند از بسیاری از ریسک فاکتور‌های مرتبط با تصلب شرایین و بیماری قلبی کم کنید. مطالعات نشان داده یک گرم، سه گرم و یا شش گرم دارچین در روز می‌تواند گلوکز، تریگلیسرید، LDL و کلسترول کلی در دیابت نوع دوم را پایین بیاورد. در این تحقیق ۶۰ فرد دیابتی به مدت ۴۰ روز تحت آزمایش بودند و محققان دریافتند که دارچین می‌تواند به کاهش ریسک فاکتور‌های مرتبط با بیماری‌های قلبی کمک کند.
۷. بذر کتان
بذرکتان هم خوراکی مفید دیگری برای سلامت قلب است. بذرکتان به دلیل فیبر زیادی که دارد می‌تواند به رفع انسداد عروق کمک کند. بذرکتان منبع خوبی ا آلفالینولئیک است؛ امگا ۳ای که می‌تواند التهاب و فشار خون را کاهش بدهد و در نتیجه عروق، مسدود نخواهند شد. محققان نتیجه گرفتن که مصرف مکمل بذرکتان، درمانی موثر برای کاهش هیپرکلسترولمی آترواسکلروز است. همچنین بهتر است بذرکتان را آسیاب کنید. بذرکتان حاوی مقدار زیادی امگا ۳ است و چربی‌های چند غیر اشباع موجود در بذرکتان آسیاب شده، در معرض اکسیژن و هوا آسیب دیده و مستعد فاسد شدن است، بنابراین بعد از آسیاب کردن هر چه زودتر آن را مصرف کنید.
۸. کلم تخمیر شده
کیمچی پروبیوتیک معروف کره‌ای است که شامل کلم تخمیر شده و فلفل تند می‌شود که می‌تواند پروسه‌ی آترواسکلروز را کُند کند. پژوهش‌ها نشان داده ترکیب فعال موجود در کیم چی که ۳-۹۴-hydroxy-۳،۵-dimethoxyphenyl نام دارد می‌تواند به پیشگیری از ایجاد آترواسکلروز در عروق آئورتی پیشگیری کند. یافته‌ها نشان داده کلم تخمیر شده می‌تواند مواد شیمیایی سمی مانند بیسفنول A را کاهش بدهد.
۹. دانه‌های کنجد
دانه‌های کنجد می‌تواند عروق گرفته را باز کنند. شواهد نشان داده دانه‌های کنجد می‌توانند به پیشگیری از آترواسکلروز کمک کنند. اسید چرب موجود در دانه‌های کنجد می‌تواند به طور موثر تشکیل پلاک، کلسترول خون، تریگلیسرید و LDL را کاهش بدهد.
۱۰. آب انار
ظرفیت بالای آنتی اکسیدان و پونیسیک اسید موجود در آب انار می‌تواند تشکیل پلاک را کاهش بدهد، انسداد عروق را برطرف کند و با آترواسکلروز مبارزه کند. آب انار حاوی مواد مغذی مهمی برای سلامت قلب است مانند منیزیم و سلنیوم. در مطالعه‌ای پژوهشگران دریافتند نوشیدن ۲۴۰ میلی لیتر آب انار روزانه به مدت ۱۸ ماه می‌تواند ایجاد بیماری شریان‌های کاروتید را در بیماران مستعد بیماریها کرونری را کاهش بدهد.
۱۱. هندوانه
هندوانه محتوای بالایی از ال – سیترولین دارد (اسید آمینه‌ای که التهاب را کم کرده و فشار خون را پایین می‌آورد) که در درمان اسنداد عروق موثر است. این میوه توانایی تولید نیتریک اکسید را برای پاکسازی عروق دارد. شما می‌توانید به طور بالقوه با نوشیدن روانه یک فنجان هندوانه یا یک لیوان آب هندوانه از گرفتگی رگهایتان پیشگیری کنید.
۱۲. غلات کامل
غلات کامل مانند پاستا، نان، برنج قهوه‌ای، جو، جو دوسر و کینوآ می‌تواند به برطرف شدن گرفتگی در عروق کمک کرده و راه عبور خون را باز کند. ظرفیت بالای فیبر در غلات کامل با دفع لیپوپروتئین‌های مضر زیادی، LDL و کلسترول از خون، کلسترول کلی خون را پایین می‌آورد. منیزیم موجود در غلات کامل، رگ‌های باریک‌شده‌ی خون را باز می‌کند. برای عملکرد بهتر عروق، روزانه شش وعده غلات کامل مصرف کنید.
۱۳. اسپیرولینا
اسپیرولینا نوعی جلبک است که سرشار از اسید آمینه‌های ضروری بوده و سطح لیپید را تنظیم می‌کند. این جلبک اسید آلفالینولئیک دارد که آزمایشات نشان داده می‌تواند التهاب را کاهش داده و عروق را باز کند. شما می‌توانید سیتروباکتر را به صورت پودری به بسیاری از غذا‌ها اضافه کنید یا از مکمل آن استفاده کنید.
۱۴. اسفناج
اسفناج دارای فیبر طبیعی، پتاسیم و اسید فولیک است که همگی از گرفتگی رگها پیشگیری کرده و فشار خون را کاهش می‌دهند. این سبزی برگ تیره با کاهش سطح هوموسیستئین که عامل سکته مغزی و حمله قلبی است، از بیماری‌های قلبی و عروقی پیشگیری می‌کند. اسفناج را چه خام بخورید و چه پخته، یک وعده در روز برای پاکسازی عروق کافیست.
۱۵. خرمالو
خرمالو میوه‌ای سرشار از آنتی اکسیدان‌ها و پلی فنولهاست که می‌تواند سطح LDL و تریگلیسرید را که عامل فشار خون هستند کاهش بدهد. خرمالو با فیبر بالایی که دارد تاثیر مثبت خود را می‌گذارد و در نتیجه عروق را پاک نگه داشته و از انسدادشان جلوگیری می‌کند. خرمالو را می‌توانید به صورت خام، پخته و یا خشک شده مصرف کنید.
۱۶. آب پرتقال
آب پرتقالی که از پرتقال تازه تهیه شده باشد و قند و افزودنی دیگری نداشته باشد، سرشار از آنتی اکسیدان معروف ویتامین C بوده که می‌تواند اکسیداسیون ناشی از غذا را کاهش بدهد. این عمل گرفتگی عروق را برطرف خواهد کرد. مصرف روزانه‌ی دو فنجان آب پرتقال می‌تواند التهاب را در عروق کاهش داده و فشار خون را تنظیم کند.
۱۷. روغن زیتون
روغن زیتون به خاطر توانایی‌اش در محافظت در برابر بیماری‌های قلبی و عروقی معروف است، چون آنتی اکسیدان‌های قدرتمندی دارد. پلی فنول‌ها و چربی‌های سالم در این روغن، کلسترول و استرس اکسیداتیو در خون را کاهش می‌دهند. در مطالعات بالینی معلوم شده روغن زیتون می‌تواند احتمال گرفتگی عروق و سایر مشکلات قلبی و عروقی را تا ۴۱ درصد کاهش بدهد.
۱۸. آجیل
مغز‌های خام مخصوصا بادام و گردو دارای فیبر، ویتامین‌ها، پروتئین، چربی‌های چند غیر اشباع و تک غیر اشباع و منیزیم هستند که برای کاهش التهاب و فشار خون مفید است. آجیل و مغز‌ها عروق را پاکسازی کرده و اگر روزانه مصرف شوند می‌توانند از انسداد عروق جلوگیری کنند.
۱۹. چای سبز
چای سبز حاوی آنتی اکسیدانی به نام کاتچین است که مطالعات نشان داده جذب کلسترول را کاهش داده و از گرفتگی رگها پیشگیری می‌کند. کاتچین ترکیبی است که نرخ متابولیسم را افزایش داده و برای رفع مشکلات وزنی که می‌توانند منجر به مشکلات قلبی و عروقی مانند انسداد عروق شوند مفید است.
۲۰. ماهی‌های چرب آب‌های سرد
ماهی‌های آب سرد مانند سالمون و تُن، سرشار از اسید چرب امگا ۳ هستند که از سیستم قلبی و عروقی محافظت می‌کند. این ماهی‌ها مخصوصا سالمون، گلیسرید را پایین آورده و لیپوپروتئین‌های مفید را افزایش می‌دهند. توصیه می‌شود در هفته دو وعده ماهی مصرف کنید تا هم به کاهش التهاب کمک کرده، هم انسداد عروق برطرف شده و هم لخته‌های خون از عروق پاکسازی شوند.
۲۱. کران بری
کران بری آنتی اکسیدان‌هایی دارد که می‌توانند به تنظیم فشار خون کمک کند. با افزایش کلسترول مفید و کاهش کلسترول مضر، ریسک مشکلات قلبی و عروقی تقریبا ۴۰ درصد کاهش خواهد یافت. دو وعده کران بری در روز برای کسب بهترین نتایج توصیه می‌شود.
۲۲. قهوه
مطالعات اخیر نشان داده که نوشیدن قهوه‌ی روزانه می‌تواند ریسک بیماری‌های قلبی و عروقی و سکته مغزی را ۱۰ تا ۲۰ درصد پایین بیاورد. این مطالعات همچنین در مورد افزایش فشار خون ناشی از مصرف زیاد قهوه هشدار داده‌اند.
تغیراتی در سبک زندگی برای رفع انسداد عروق
۱. تغذیه
برچسب روی غذا‌ها و نوشیدنی‌ها را بخوانید تا انتخاب‌های سالم‌تری داشته باشید. عناصر خاصی می‌توانند التهاب و فشار خون را افزایش بدهند و در نتیجه باعث گرفتگی رگها شوند. به جای چربی‌های ترانس و اشباع از چربی‌های غیراشباع استفاده کنید. از مصرف محصولات حاوی روغن‌های هیدروژنه و چربی مانند گوشت قرمز، پنیر پُرچرب، کره، مارگارین و محصولات لبنی خودداری کنید. روغن‌های سالم را برای پخت و پز استفاده کنید مانند روغن کنجد، روغن زیتون و کانولا. روغن نارگیل و روغن پالم فقط باید به مقدار بسیار محدود مصرف شوند، چون کالری زیادی دارند.
دو بار در هفته امگا ۳ بخورید، شامل تن، سالمون، بذرکتان، دانه چیا، گردو، آوکادو، بنشن، سبزیجات برگدار، توفو و محصولات سویا. غلات کامل را جایگزین غلات فرآوری شده کنید مثلا برنج قهوه‌ای، پاستای سبوسدار و نان چند غله. مصرف فیبر را افزایش دهید و بیشتر سبزیجات و میوه و مغز و حبوبات بخورید. از مصرف نوشابه‌های قندی پرهیز کنید. مصرف سدیم را به ۲۳۰۰ میلی گرم در روز محدود کنید. البته افرادی که فشار خون بالا دارند مجاز به مصرف ۱۵۰۰ میلی گرم سدیم در روز هستند.
۲. سیگار
سیگار را ترک کنید، زیرا محصولات تنباکو حاوی مواد شیمیایی هستند که می‌توانند به دیواره‌ی رگها و سلول‌های خونی آسیب بزنند. این اتفاق می‌تواند پلاک ایجاد کرده و عروق را مسدود کند. اگر نیاز دارید برای ترک سیگار کمک بگیرید.
۳. ورزش
ورزش منظم می‌تواند از انسداد رگها به روش‌های گوناگونی پیشگیری کند. برنامه ریزی کنید تا پنج بار در هفته حداقل ۳۰ دقیقه تمرین و ورزش کنید.
داشتن وزن اضافی باعث فشا خون و کلسترول می‌شود که در نهایت منجر به انسداد رگها خواهد شد و ورزش به کاهش این وزن اضافی کمک می‌کند. ورزش باعث حفظ گردش خون در وضعیت سالم و نرمال می‌شود و سطح فشار خون را تنظیم می‌کند.
۴. مدیریت استرس
هورمون‌های استرس می‌توانند موجب التهاب در درون بدن و از جمله عروق شوند. مدیتیشن را تمرین کنید تا از اثرات آرامشبخش آن بر مغز بهره‌مند شوید. فعالیت‌های ورزشی سبک مانند یوگا انجام دهید تا افکار استرس برانگیزتان را تعدیل کنید. با دوستان قابل اعتمادتان حرف بزنید. یادداشت کنید، به موسیقی گوش دهید و یک کتاب خوب مطالعه کنید.
۵. الکل
برخی مطالعات نشان داده الکل می‌تواند در برخی موارد تاثیرات محافظت کنندگی برای قلب داشته باشد، اما مصرف زیاد آن می‌تواند باعث افزایش فشار خون و آسیب به عضلات قلب شود و نهایتا عروق را مسدود کند.
۶. کنترل دیابت
انسداد عروق چیزی است که احتمال آن برای مبتلایان به دیابت نوع دوم بیشتر است. یعنی می‌تواند منجر به گرفتگی عروق در ناحیه‌ی شکم، گردن، بازوها، پا‌ها و کف پا‌ها شود. قند خون‌تان را منظما چک کنید، روزانه ورزش کنید و رژیم غذایی سالم در پیش بگیرید.
۷. چکاپ‌های منظم
برای چکاپ‌های منظم و روتین به پزشک مراجعه کنید، چون کنترل فشار خون، تریگلیسرید و سطح کلسترول بسیار مهم است.
غذا‌های دیگری که می‌توانند به باز شدن رگها کمک کنند شامل مارچوبه، آوکادو، بروکلی، دانه چیا، تخم شنبلیله و روغن نارگیل می‌شود. مکمل‌های غذایی نیز می‌توانند به رفع گرفتگی رگها کمک کنند مانند ویتامین B ۶، کولین، اسید فولیک و ویتامین B ۱۲ و آنتی اکسیدان‌هایی مانند ویتامین C، لوتئین، زاکسانتین، عصاره‌ی هسته انگور و عصاره‌ی چوب کاج. سایر مواد مغذی مهم شامل ال – آرژنین، ویتامین D، ویتامین B ۳، روغن ماهی و کوآنزیم Q ۱۰ می‌شود.
چلیشن تغذیه‌ای (Nutritional chelation) یا حذف فلزات سنگین نیز یک تکنیک غذایی با دوز بالاست که برای رفع پلاک مفید است. سایر مکمل‌ها شامل منیزیم، سلنیوم، رزوراتول، مس، کروم و تری متیل گلیسین می‌شود. باز هم یادآوری می‌کنیم که ورزش و تحرک بدنی درست به اندازه‌ی رژیم غذایی برای رفع گرفتگی رگها مهم است. ورزش‌هایی که از استرس کم می‌کنند بسیار موثرند مانند مدیتیشن، یوگا، تای چی و ... ورزش‌های هوازی، پیاده روی و یا دویدن نیز می‌توانند برای رفع این مشکل سودمند باشند.
نشانه‌های گرفتگی رگها
علائم گرفتگی رگها بستگی به نوع عروق گرفته شده دارد.
شریان‌های کاروتیدی
اگر عروق و شریان‌های مغز مسدود شوند به آن بیماری عروق کاروتید می‌گویند. پلاک، عروق کاروتیدی را مسدود یا تنگ می‌کند و علامتی از سکته مغزی ممکن است بروز کند. علائم شامل مشکلات تنفسی، ضعف ناگهانی، آشفتگی، سر درد شدید، از دست دادن هوشیاری، تاری دید، مشکل در تکلم، لمسی، مشکل در راه رفتن، سرگیجه، افتادن‌های بی‌دلیل و از دست دادن هماهنگی یا تعادل می‌شود.
عروق کرونری
وقتی عروق قلب مسدود شوند به آن بیماری عروق کرونری یا CHD می‌گویند. در این حالت، پلاک باعث انسداد یا تنگی عروق کرونری شده و عضله‌ی قلب نمی‌تواند خون کافی دریافت کند. در نتیجه درد قفسه سینه که به آن آنژین صدری می‌گویند روی می‌دهد. احساس این درد مانند فشاری است که قفسه سینه را فشرده می‌کند، اما ممکن است در آرواره، گردن، بازوها، شانه‌ها و یا کمر نیز احساس شود. آنژین گاهی مانند سوء هاضمه احساس می‌شود. استرس هیجانی نیز گاهی می‌تواند عامل آنژین صدری باشد. سایر علائم CHD شامل سوزش معده و تنگی تنفس می‌شود.
عروق کلیوی
بیماری‌های مزمن کلیوی می‌توانند منجر به گرفتگی شریان‌های کلیوی شوند. بیماری کلیوی به مرور زمان می‌تواند به آرامی عملکرد کلیه را مختل کند. بیماری کلیوی علائم اولیه‌ی آشکاری ندارد، اما به تشدید بیماری می‌تواند موجب از دست دادن اشتها، تهوع، خستگی و ضعف، مشکلات تمرکزی، کرختی یا خارش و التهاب در پا‌ها و دست‌ها شود. سایر علائم شامل نارسایی کلیه و فشار خون بالا می‌شود.
عروق پریفرال
بیماری عروق پریفرال منجر به تجمع پلاک در بازوها، پا‌ها و لگن می‌شود. این عروق اگر مسدود یا تنگ شوند ممکن است احساس درد یا کرحتی کنید. گاهی عفونت‌های خطرناکی رخ خواهند داد.
چه چیزی باعث گرفتگی رگها می‌شود؟
آترواسکلروز معمولا به سفت شدن، کلفت شدن یا تنگ شدن عروق و شریان‌ها گفته می‌شود. لایه‌ی نازکی از سلول‌های اندوتلیال درون عروق را هموار و یکدست نگه می‌دارند و این پروسه به خون اجازه‌ی جریان داشتن می‌دهد. اما فاکتور‌های متعددی می‌تواند به دیواره‌ی سلول‌های اندوتلیال آسیب بزنند شامل سلول‌های پلاکت، افزایش سطح هموسیستئین و رادیکال‌های آزاد ناشی از سموم و کمبود آنتی اکسیدان.
وقتی مواد گوناگون نمی‌توانند از ضایعات آترواسکلروز عبور کنند، پلاک جمع خواهد شد. این مواد شامل چربی، کلسیم، فلزات سمی، ضایعات سلولی و کلسترولی مانند LDL می‌شود. ماده‌ای که عامل لخته شدن خون است و فیبرین نام دارد نیز هنگام انسداد عروق جمع خواهد شد. هر چند علت دقیق گرفتگی رگها هنوز مشخص نیست، اما شواهد نشان می‌دهد آترواسکلروز یک بیماری پیچیده و کُند است که می‌تواند از دوران کودکی شروع شده و با افزایش سن، تشدید شود. فاکتور‌های خاصی می‌توانند به لایه‌های درونی رگها آسیب بزنند شامل سیگار کشیدن، فشار خون بالا، دیابت نوع اول، دیابت نوع دوم و مقاومت به انسولین.
سایر فاکتور‌های موثر در آترواسکلروز شامل کمبود تحرک بدنی، داشتن اضافه وزن، شخصیت نوع A، قرار در معرض فلزات سنگین، تریگلیسرید بالا و التهابات مزمن ناشی از بیماریها، عفونت‌ها، لوپوس یا آرتریت می‌شود. کلسترول و چربی بالا در خون نیز می‌تواند از علل احتمالی آترواسکلروز باشد. به ندرت ژنتیک هم می‌تواند در افزایش تولید کلسترول مرتبط با آترواسکلروز نقش داشته باشد.
آترواسکلروز می‌تواند بواسطه‌ی استرس اکسیداتیو ناشی از کمبود ویتامین C یا سایر آنتی اکسیدان‌ها نیز ایجاد شود. کمبود مواد مغذی یا عدم تعادل در مواد مغذی نیز می‌تواند منجر به آترواسکلروز شود. این مواد مغذی شامل منیزیم، پتاسیم، فیبر و آنتی اکسیدان‌ها می‌شود. فاکتور‌های تغذیه‌ای نیز شامل رژیم غذایی پُر از قند، نشاسته‌های فرآوری شده و روغن‌های آسیب دیده در اثر حرارت بالا می‌شود.
منبع: برترینها
خبر های مرتبط
خبر های مرتبط
