درگیری ایران و آمریکا در سال آینده می‌تواند به نقطه اوج خود برسد

رویداد۲۴ مناقشات محلی در مناطق مختلف دنیا در واقع منعکس کننده روندهای جهانی هستند. چگونگی شروع، تداوم و حل و فصل این مناقشات می تواند تحولات در روابط بین قدرت های بزرگ، شدت رقابت بین آن ها و جاه طلبی های بازیگران منطقه ای را نشان دهد. آن ها همچنین به ما نشان میدهند که جامعه بین المللی بیشتر به چه مسائلی اهمیت می دهد و نسبت به کدام مسائل بی تفاوت است. این جنگ ها داستانی را برای ما روایت می کنند که در آن جهان به سرعت در حال تجربه کردن تغییرات فراگیرنده ای است و رهبران منطقه ای به دنبال بهره برداری از فرصت های موجود هستند.

افغانستان

جنگ افغانستان در مقایسه با همه مناقشات دیگر در دنیا جان تعداد بیشتری از مردم را میگیرد. اما ممکن است سال آینده شاهد شروع فرایند صلح برای پایان دادن به این جنگ درازمدت باشیم.

سطح خونریزی در این کشور در طول دو سال گذشته به مقدار قابل توجهی افزایش پیدا کرده است. طالبان و گروه داعش حملات متعددی را در شهرهای مختلف پیاده سازی کرده اند. متاسفانه افراد غیر نظامی تلفات اصلی درگیری های این کشور را تشکیل می دهند.

یک توافق صلح بین آمریکا و طالبان می تواند فرایند طولانی گفت و گو بین افغان ها را شروع کند. در غیر این صورت، نباید امیدی برای پایان یافتن خونین ترین جنگ داخلی در کره زمین داشته باشیم.

یمن

مطابق با گزارش مقامات سازمان ملل متحد، در سال 2018 مداخلات و کمک های بین المللی مانع بروز بدترین بحران بشردوستانه در یمن شد. سال آینده می تواند فرصت منحصر به فردی برای پایان دادن به درگیری ها فراهم کند. با وجود این، برای تحقق این هدف تعداد زیادی از بازیگران محلی، منطقه ای و بین المللی باید با یکدیگر همکاری کنند.

جنگ یمن هزینه انسانی قابل توجهی داشته است. تاکنون بیش از صد هزار نفر به طور مستقیم در درگیری ها کشته شده اند و میلیون ها نفر در خطر قحطی قرار دارند. اخیرا رهبران سعودی و شبه نظامیان حوثی یمن مذکرات دوجانبه برای کاهش تنش بین دو طرف را از سر گرفته اند.

بیشتر بخوانید: چشم انداز روابط ایران و آمریکا در سال ۲۰۲۰

اتیوپی

اتیوپی به عنوان مهم ترین کشور در شرق آفریقا در موقعیت بسیار حساسی قرار دارد. آقای ابی احمد علی، نخست وزیر اتیوپی از زمان پیروزی در سال 2018 موفق شد که اختلافات کشورش با کشور همسایه یعنی اریتره را حل و فصل کند. او زندانی های سیاسی را آزاد کرد و تعدادی از اصلاح طلبان را در نهادهای مهم حکومتی منصوب کرده است.

اما چالش های مهمی پیش روی این کشور قرار دارد. آقای ابی احمد عمدتا به دلیل نارضایتی های سیاسی و اجتماعی توانست به قدرت برسد. اما پیروزی او دارای جنبه نژادی نیز بوده است. نباید فراموش کنیم که تلاش های نخست وزیر جدید برای جایگزین کردن سیستم کنونی باعث ترویج ملی گرایی قومی-نژادی و تضعیف دولت مرکزی شده است.

لیبی

این احتمال وجود دارد که در ماه های آینده شاهد تشدید جنگ داخلی یمن باشیم، زیرا گروه ها و دولت های رقیب برای غلبه بر یکدیگر به کمک های نظامی خارجی روی آورده اند. بعد از انتخابات جنجال برانگیز سال 2014 شاهد بودیم که اساسا دو دولت موازی بر این کشور حاکم شدند. تلاش های سازمان ملل برای متحد کردن این کشور به شکست منجر شده اند. از سال 2016 لیبی به دولت تحت حمایت بین المللی فیاض السراج در تریپولی و یک دولت رقیب در شرق کشور تقسیم شده است.

قدرت های خارجی برای پایان دادن به جنگ داخلی لیبی باید از ارسال سلاح برای متحدان محلی خود پرهیز و آن ها را تشویق به مذاکره با رقبای خود کنند. در شرایط کنونی احتمال تحقق این سناریو اندک به نظر می رسد.

آمریکا، ایران، اسرائیل و خلیج فارس

در سال 2019 شاهد تشدید تنش بین آمریکا و ایران بودیم. در سال 2020 مناقشه بین دو طرف میتواند به نقطه اوج خود برسد. خروج آمریکا از توافق برجام و کمپین فشار حداکثری علیه تهران هنوز نتیجه ای به دنبال نداشته است. ایرانی ها در واکنش به تصمیم آمریکا در ماه های اخیر تعدادی از تعهدات هسته ای خود را به حالت تعلیق درآوردند. علاوه بر این، تنش بین ایران و اسرائیل نیز افزایش پیدا کرده است. در صورتی که این روند ادامه پیدا کند، احتمال درگیری گسترده در منطقه افزایش پیدا خواهد کرد.

افزایش احتمال درگیری نظامی، تعدادی از رقبای عرب ایران در منطقه را قانع کرد که برای کاهش تنش به گفت و گو روی آورند. دولت امارات در ماه های اخیر روابط خود با تهران را بهبود بخشیده است و سعودی ها نیز در حال گفت و گو با شبه نظامیان حوثی در یمن هستند.

در حال حاضر سطح بی اعتمادی دو طرف نسبت به یکدیگر بالا است و حاضر به عقب نشینی از مواضع خود نیستند. با وجود این، هنوز دست یابی به یک راه دیپلماتیک برای اختلافات بین ایران و واشنگتن قابل تصور است.

آمریکا و کره شمالی

در بیشتر ماه های 2019 به نظر می رسید که کره شمالی و آمریکا در حال پیشرفت به سمت مذاکره هستند. اما دوباره تنش در حال افزایش است.

در ماه های اخیر پیونگ یانگ آزمایش های موشکی خود را گسترش داده است. آن ها در اوایل سپتامبر یک گام جلوتر رفتند و یک موشک بالستیک دور برد با قابلیت حمل کلاهک هسته ای را امتحان کردند. دو طرف باید در مورد عواقب احتمالی شکست مذاکرات فکر کنند. دولت ترامپ میتواند همچون سال 2017 به تحریم های جدید روی آورد یا حتی گزینه های نظامی را در نظر بگیرد.

کشمیر

در سال 2019 دوباره شاهد افزایش تنش بین پاکستان و هند بر سر منطقه کشمیر بودیم. در ماه فوریه شبه نظامیان اسلام گرا حملاتی را علیه نیروهای هند انجام دادند. دهلی نو در واکنش یک کمپ نظامی در پاکستان را هدف قرار داد. در نهایت دولت هند در ماه آگوست حق استقلال کشمیر در قانون اساسی خود را لغو کرد. اسلام آباد تلاش کرده است که حمایت قدرت های خارجی را در مقابل این تصمیم غیر قانونی هند جلب کند. اما حمایت دولت پاکستان از          اسلام گراها باعث پیچیده تر شدن اوضاع شده است. قدرت های غربی دولت ناراندا مودی را به عنوان یک متحد مهم برای خود تصور می کنند.

در هر صورت، بازیگران خارجی باید دو طرف را به از سر گیری مذاکرات تشویق کنند. پاکستان باید اقدامات موثری را علیه جهاد گرایان در خاک خود انجام دهد. دولت هند نیز باید دوباره قابلیت های ارتباطاتی از جمله اینترنت را در منطقه کشمیر بازگرداند و زندانی های سیاسی را آزاد کند.

ونزوئلا

دولت نیکلاس مادورو همچنان قدرت را در ونزوئلا در اختیار دارد. رژیم او تاکنون در مقابل        تحریم های آمریکا و فشارهای منطقه ای مقاومت کرده است. بیشتر مردم ونزوئلا در وضعیت اقتصادی بسیار بدی به سر می برند و قابلیت تامین ابتدایی ترین نیازهای خود را نیز ندارند.  سازمان ملل تخمین می زند که بیش از 7 میلیون نفر از مردم این کشور به کمک های بشردوستانه نیاز دارند.

دو طرف برای خروج از بحران کنونی باید حاضر به امتیاز دادن باشند. احزاب مخالف باید درخواست خود برای کناره گیری مادورو از قدرت را فراموش کنند. دولت مادورو نیز باید با برگزاری یک انتخابات مشروع تحت نظارت سازمان های بین المللی در سال 2020 موافقت کند. دولت ترامپ باید به تدریج تحریم های اقتصادی را حذف کند. در این صورت شرایط لازم برای برقراری صلح و ثبات فراهم خواهد شد.