سردار اسماعیل قاآنی کیست؟/ از نامه به خاتمی تا هشدار به ظریف

رویداد۲۴| میثم سعادت: تا پیش از انتخاب اسماعیل قاآنی به عنوان فرمانده سپاه قدس کمتر کسی نامی از وی شنیده بود و احتمالا تنها نظامیان و البته طیفی خاص از فعالان سیاسی می‌دانستند سپاه قدس، جانشینی به نام قاآنی دارد؛ چه آنکه تمام این نهاد نظامی به واسطه اهمیت و شهرت نام فرمانده آن، تحت الشعاع سردار سلیمانی بود و در حقیقت نام سپاه قدس به نام سلیمانی گره خورده بود، از این جهت نام جانشین و سایر معاونان این نهاد نظامی برای دیگران چندان اهمیتی پیدا نمی‌کرد، با این حال با اعلام خبر شهادت سردار قاسم سلیمانی، اسماعیل قاآنی فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شد. او اکنون راس یکی از استراتژیک‌ترین شاخه‌های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است. 

یورونیوز در تحلیلی درباره انتخاب سریع جانشین سردار قاسم سلیمانی، نوشته بود: «رهبر ایران با انتصاب سریع سردار قاآنی نشان داد که خواهان تداوم روش‌های قاسم سلیمانی در ماموریت‌های سپاه قدس به ویژ‌ه در عراق و سوریه است.»

تکذیب ادعای شهادت اسماعیل قاآنی

طی حملات متعدد رژیم اسرائیل به مواضع حزب‌الله لبنان در مهر ماه ۱۴۰۳، چندین تن از نیروهای حزب‌الله از جمله سیدحسن نصرالله به شهادت رسیدند. از چندی پیش اخباری غیر رسمی از شهادت اسماعیل قاآنی سپاه قدس به گوش می‌رسد. در این درحالی است که خبرگزاری مهر با تکذیب این خبر تاکید کرد: « سردار قاآنی در سلامت کامل است.»

سردار اسماعیل قاآنی کیست؟

سردار قاآنی در سال ۱۳۳۶ در مشهد متولد شد و بعد از تاسیس سپاه به این نهاد نظامی پیوست. او درباره پیوستنش به سپاه اینگونه گفته است: «‌زمان انقلاب جوان ۲۰ ساله‌ای بودم و مثل بقیه مردم در آن حضور داشتم. پس از پیروزی انقلاب اسلامی طبعاً علاقه‌مند بودم در فضایی باشم و کار‌هایی انجام دهم که رابطه مستقیمی با انقلاب دارد. از اواخر سال ۵۸ بحث ورودم به سپاه مطرح شد.»

در جریان جنگ ایران و عراق، فرماندهی لشکر ۵ نصر و لشکر ۲۱ امام رضا (ع) را بر عهده داشت. در جریان درگیری‌های کردستان، مدتی را در غرب کشور سپری کرد و تا سال ۵۹ با نیروهای سپاه پاسداران در این منطقه همکاری داشت. برخی منابع غربی در گزارش‌های خود نوشته‌اند او در درگیری‌های کردستان و سرکوب معترضان نقش اساسی ایفا کرده است، با این حال حامیان او گفته‌اند اقدام سردار قاآنی در کردستان در راستای مبارزه با ضد انقلاب بوده است.

قاآنی در ابتدای روی کار آمدن احمدی نژاد و زمانی که جانشین حفاظت اطلاعات سپاه پاسداران بود، از مذاکرات هسته‌ای در دولت خاتمی انتقاد کرده بود و گفته بود «مذاکره پشت میز تهدید جواب نمی‌دهد.» او سال ۸۵ معاون اطلاعات ستاد مشترک سپاه شد و و مدتی بعد جانشین فرمانده سپاه قدس شد.

بیشتر بخوانید: سرهنگ نامه می‌نویسد!/ عاقبت خوش نامه تند فرماندهان سپاه به سیدمحمد خاتمی

نام قاآنی همچنین در کنار نام دیگر فرماندهان سپاهی است که در انتقاد به مواضع سیاسی خاتمی به او نامه نوشتند و گفتند که کاسه صبرشان لبریز شده است.

قاآنی در کمتر مراسمی سخنرانی می‌کرد و کمتر نامی از او در میان بود اما هر از گاهی در مراسم روز قدس یا تشییع نیروهای نظامی ایرانی که در سوریه شهید بودند، شرکت می‌کرد و سخنرانی می‌کرد، با این حال به سبب کمتر شناخته شدنش، چهره جذابی برای عموم رسانه‌ها به شمار نمی‌رفت و معمولا سخنانش در رسانه‌های نزدیک به نهادهای نظامی پوشش داده می‌شد.

او در یکی از معدود مراسمی که سخنرانی کرد، ( مراسم تشییع شهید محمد الله دادی که در سوریه به شهادت رسید)  گفته بود: «ما فرزندان مکتب شهادت هستیم. شما [تروریست‌ها و حامیان آنها] مرد میدان نیستید. همه دنیا می‌دانند شما انسان‌های خفت‌بار و پستی هستید که با ترور و وحشت و حمایت از تروریست می‌خواهید اهداف‌تان را پیش ببرید. شما‌ها فهمیدید وقتی بیایید در میدان جنگ چه بلا‌هایی سرتان می‌آید. حزب‌الله لبنان با همراهی فرزندان معنوی روح‌الله در این ۲۰ سال چه بلا‌هایی سر شما آوردند. چه در جنگ‌هایتان، چه جنگ ۳۳ روزه، ۲۲ روزه و در آخرین‌اش در جنگ ۵۰ روزه بالاترین جنایات دنیا را کردید. زمانی فرماندهی‌تان اعلام می‌کرد جنگ زمینی را شروع کنید به برکت حزب‌الله لبنان و برداران فداکار سپاهی، همه ماتم می‌گرفتید، خودزنی می‌کردید که وارد جنگ زمینی نشوید.»

تحلیلگران غربی درباره فرمانده جدید سپاه قدس نوشته‌اند: «عمده تمرکز سردار قاآنی بر افغانستان، پاکستان و بطور کلی آسیای میانه است.»

آلفونه، سردار قاآنی را مهم‌ترین چهره در سیاستگذاری ایران در افغانستان، پاکستان و شبه قاره هند می‌داند و می‌گوید او در جریان فعالیت‌های سپاه قدس در حمایت از ائتلاف شمال در مقابل طالبان نقش ویژه‌ای ایفا کرده است.

سردار قاآنی سال گذشته علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران را در سفر به کابل به دعوت مشاور امنیت ملی رییس جمهوری افغانستان همراهی کرده بود.

دیدگاه‌های سیاسی سردار اسماعیل قاآنی

به گزارش گزارش رویداد۲۴ بعد از سال ۸۸ و حمایت‌های سردار علایی از میرحسین موسوی در انتخابات و در اتفاقات بعد از انتخابات، چند فرمانده نظامی به سردار علایی نامه نوشتند و از مواضع او انتقاد کردند. «برادر عزیز! درد دیگری نیز بر دل‌های همسنگران‌تان سنگینی می‌کند، درد لبخند دشمن. برگردید و بازتاب مقاله و مواضع خود را در رسانه‌های جبهه کفر و استکبار، نفاق و صهیونیسم جهانی مورد بررسی قرار دهید. آیا نمی‌بینید که ادعا‌های شما و نیش قلم‌تان، نوش جان آنان شده و لبخند رضایت بر لبان آن‌ها نشانده است؟»

نام سردار قاآنی در میان امضا کنندگان این نامه به چشم می‌خورد. به جز او فرماندهانی مثل جعفر اسدی، علی فضلی، محمد کوثری، مرتضی قربانی، حسین همدانی، علی زاهدی، مرتضی صفاری، محمد حجازی، غلامرضا جعفری، غلامرضا جلالی و سیدعلی بنی لوحی این نامه را امضا کرده بودند.

در دوره انتخابات سال ۸۸ گفته شد فرزند سردار قاآنی بازداشت شده است. این خبر البته به سرعت توسط خبرگزاری فارس تکذیب شد.

قاآنی در معدود سخنان خود معتقد بود فعالیت نظامی سپاه با عقلانیت همراه بوده است و برخی روایت‌ها از سپاه را آگاهانه و ناآگاهانه، در حال تخریب جایگاه این نهاد می‌دانست. زمانی که روایت‌هایی غلوآمیز از فرستادن بسیجی‌ها روی مین منتشر می‌شد، قاآنی از این روایت‌ها انتقاد کرده بود: «همین جا به همه تخریب‌چی‌ها می‌گویم خوشتان نیاید که می‌گویند جوانان می‌پریدند روی مین و میدان مین را باز می‌کردند. بنده عرض می‌کنم حتی در یک عملیات بچه‌ها را روی مین نفرستادیم، در گردان‌های تخریب، تدبیر جزو اساسی‌ترین کار‌های ما و تخصص در اوج خودش بود و این که بچه‌ها بخوابند روی مین‌ها و راه باز شود، یک مورد نداشتیم.»

یکی از مهمترین اظهارنظرهای قاآنی بعد از اختلافاتی که منجر به استعفای ظریف از وزارت خارجه شد، مطرح شد؛ اظهار نظری که تلویحا نشان می‌داد جانشین وقت سپاه قدس (فرمانده کنونی) با وزیر امور خارجه اختلافات شدیدی دارد.

هر چند سردار سلیمانی عدم حضور ظریف را به ناهماهنگی نهاد ریاست جمهوری نسبت داد و در حمایت از ظریف اعلام کرد که «ظریف مسئول سیاست خارجه جمهوری اسلامی ایران است و همواره مورد تائید و حمایت مقامات عالی نظام بوده و هستند.» اما سردار قاآنی موضعی تقریبا تندتر اتخاذ کرد. آن زمان اسماعیل قاآنی، گفته بود «بشار اسد را نیروی قدس سپاه به تهران آورده و رئیس جمهوری از این سفر مطلع بود و آن‌هایی که باید بدانند، می‌دانستند و آن‌هایی که نباید، نمی‌دانستند؛ بالاخره یک کار حساسی بود.»

با وجود تمام اختلافات در نگرش به ماجراهای سیاسی، ظریف در پیامی خطاب به سردار اسماعیل قاآنی، بر آمادگی وزارت امور خارجه برای تداوم همکاری با او و نیروی قدس سپاه پاسداران تاکید کرد.