جنگ نفتی بن سلمان و پوتین/ پمپئو از عربستان خواسته اوپک را ترک کند؟

رویداد۲۴ وائل مهدی در الشرق الاوسط نوشت: با بحرانی شدن اوضاع در بازار نفت و رسیدن قیمت‌ها به زیر ۳۰ دلار و پیش بینی‌ها در مورد ادامه این سقوط قیمت نفت در ماه‌های آینده، در صورت ادامه ویروس کرونا، دو سوال مهم مطرح می‌شود: آیا عربستان سعودی باید به روسیه گوش کرده و پیشنهادی که روس‌ها در جریان نشست اوپک در تاریخ ۶ مارس ارائه دادند را بپذیرد؟ و اینکه آیا اوپک فروپاشیده است؟

در ادامه این مطلب آمده است: پیش از آنکه به این سوال پاسخ دهیم، باید آنچه در نشست ۶ مارس گذشت را شرح دهیم. در اواخر سال ۲۰۱۹، توافقی بین اوپک و هم پیمانان مستقل آن به رهبری روسیه، صورت گرفت، که براساس آن، تولید نفت حدود ۱.۷ میلیون بشکه در روز کاهش می‌یافت، تا بازار به توازن برسد. در همین راستا، برای اینکه عربستان سعودی بعنوان بزرگترین تولید کننده نفت اوپک، دیگر اعضا را تشویق به کاهش کند، ۴۰ هزار بشکه اضافی را نیز کاهش داد تا مجموعا تولیدش به ۲.۱ میلیون بشکه برسد. در آن زمان، همه اعضا توافق کردند که در ماه مارس، برای مشخص کردن ادامه یافتن یا نیافتن این توافق، به نتیجه برسند.

همه در روز ۶ مارس جمع شدند، اما یک مساله غافلگیر کننده بوقوع پیوسته بود و آن، شیوع ویروس کرونا بود که نه تنها حیات بشریت، که تقاضای نفت را نیز تحت تاثیر قرار داد.

طبق پیش بینی‌های اوپک، این ائتلاف باید ۱.۵ میلیون بشکه از تولیدات نفت را کاهش دهد؛ این امر مورد حمایت شدید عربستان بود، اما روسیه ضمن مخالفت با این مقدار، پیشنهاد داد توافق قبلی تا ژوئن، ادامه داشته باشد.

این نشست، با اختلاف بین دو طرف، به پایان رسید و وزیر انرژی روسیه پس از نشست اعلام کرد که توافق قبلی به پایان رسیده است و از اول اپریل، هر دولتی می‌تواند هر مقداری که می‌خواهد نفت تولید کند. بر این اساس، عربستان اقداماتی را انجام داد تا سهم خود در بازار را از طریق افزایش ذخایرش به سطح تاریخی، بیشتر کرده و بازار را با نفت خود اشباع کند. علاوه بر اینکه قیمت نفت خود را به پایین‌ترین حد ممکن در طول ۲۰ سال گذشته رساند. در این شرایط، جنگی موسوم به جنگ قیمت‌ها بین عربستان و روسیه به راه افتاد، آن هم بی آنکه سعودی‌ها به صراحت از این جنگ سخن بگویند یا اینکه کرملین وجود این جنگ را انکار کند.

آنچه در حال وقوع است، قیمت‌ها را نابود می‌کند؛ چرا که گنجایش ذخیر سازی نفت در جهان، از ۱.۶ میلیارد بشکه در روز تجاوز نمی‌کند، در حالی که نفتی که در نیمه اول سال ۲۰۲۰ عرضه می‌شود، حدود ۱.۸ میلیارد بشکه در روز است و به این ترتیب، جایی برای ذخیره سای نفت و پالایش آن وجود نخواهد داشت.

در اینجا باید دیدگاه پاول سوروکین، معاون وزیر انرژی روسیه را مد نظر قرار دهیم. وی تصریح کرده است که طی هفته‌های آینده، تقاضای نفت به میزان ۲۰ میلیون بشکه در روز، کاهش می‌یابد، یعنی حدود ۲۰ درصد از حجم تقاضای جهانی. با این حال، سوروکین معتقد است که پیشنهاد اوپک برای کاهش تولید ۱.۵ میلیون بشکه، مثل «قطره‌ای در اقیانوس» می‌ماند و عاقلانه نیست اقداماتی اتخاذ شود که اثری ندارد، چرا که ایجاد توزان در بازار، به یک تلاش بین المللی در قالبی بزرگتر از اوپک، نیاز دارد. به همین دلیل، سوروکین بهترین گزینه را پیشنهاد روسیه در مورد ادامه توافق سال قبل می‌داند.

مساله مهم دیگر در صحبت‌های سوروکین، آن بود که روسیه معتقد است قیمت عادلانه، بین ۴۵ تا ۵۵ دلار برای هر بشکه است و در صورتی که کرونا شیوع پیدا نمی‌کرد، قیمت‌ها در همین سطح می‌ماند.

این اظهارات، متناقض است. همه می‌دانند بر اثر کرونا شرایط به چه صورت خواهد شد. حتی قبل از کرونا، اوپک بر این عقیده بود که در سال جدید، به دلیل جنگ تجاری با چین و کندی رشد اقتصاد جهانی، حدود یک میلیون بشکه در روز، اضافه است؛ بویژه در صورتی که دولت‌های خارج از اوپک نیز بر تولید نفت خود بیفزایند.

در واقع، نمی‌دانم روسیه این قیمت به اصطلاح عادلانه را بر چه اساسی انتخاب کرده است؟ قیمت عادلانه، اصلی است که هیچ طرفی، بخصوص عربستان سعودی از آن صحبت نمی‌کند. آیا منظور این است که قیمت مذکور، قیمت مناسب برای بودجه روسیه است که طبق ۴۲ دلار برای هر بشکه نفت، تنظیم شده است؟ یا این قیمتی است که تعادلی را در بودجه روسیه محقق نموده و فشار‌ها را بر تولید نفت صخره‌ای آمریکا، باقی نگه می‌دارد؟

حال، وقت پاسخ به سوالی است که در ابتدای مقاله طرح شد، پاسخ من این است: نه. تصمیم روسیه، برخلاف تمام ارقام است و باید قیمت‌های نفت کاهش یابد. می‌دانم که نوعی نارضایتی جهانی از اقدام عربستان وجود دارد. اگر عربستان در جهت اشباع کردن بازار از نفت اقدام نمی‌کرد، ایالات متحده نماینده خود در حوزه انرژی را به عربستان نمی‌فرستاد، تولید کنندگان نفت در تگزاس، به فکر سازماندهی تولید نمی‌افتادند و شش نفر از اعضای کنگره به وزیر خارجه آمریکا نامه نمی‌نوشتند تا وی را تحریک کنند که عربستان را تشویق به ترک اوپک نموده و به دنبال معامله تازه‌ای در زمینه انرژی باشد که طبق ان، عربستان به جای روسیه، در زمینه انرژی به آمریکا نزدیک شود.

آنچه عربستان انجام می‌دهد، اجرای اصل بازار آزاد، از طریق رقابت و افزایش سهم خود در بازار است. ریاض باید به این هرج و مرج سازی ادامه دهد؛ چرا که کوتاه امدن فایده‌ای ندارد... مگر اینکه جهان برای دوران پسا کرونا، به یک توافق کلی تازه و بزرگتر از اپک، دست یابد.

آیا این به معنای مرگ اوپک است؟ اوپک هرگز نمی‌میرد؛ چرا که انچه سیاستمداران آمریکایی نمی‌دانند، ان است که اوپک، منبع استقرار در بازار است و هر آنچه خارج از اپک قرار دارد، منبعی برای ایجاد خلل در عرضه و تقاضاست. نامه اعضای کنگره به پومپئو، برخلاف مبادی بازار آزاد بوده و انگیزه‌های آن، سیاسی است، که مهمترین این انگیزه ها، امنیت انرژی ایالات متحده است.

همه به دنبال منافع خود هستند و اوپک نمی‌تواند کاری از پیش ببرد. ۵۰ تا ۶۰ میلیون بشکه نفت در بازار است که هیچ طرفی بر آن حکمفرما نیست. دولت‌های خلیج (فارس) و اوپک و شرکت‌های بسیاری در سال جاری متضرر می‌شوند. با این حال، اگر همه بخواهند، می‌توانند پس از کرونا یک نظام جهانی بهتر و با دوام‌تر بسازند.