اثرات مهم ویروس کرونا در روابط بین‌الملل؛ ایران باید چه کند؟
شیوع ویروس کرونا بحرانی فراگیر و بی‌سابقه در جهان ایجاد کرده است. به گونه‌ای که دبیرکل سازمان ملل می‌گوید بزرگترین بحران پس از جنگ جهانی دوم است. قاعدتا بحرانی به این بزرگی تاثیر عظیمی هم در ساختار اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جوامع خواهد داشت.
رویداد۲۴ شیوع بیماری کرونا بحرانی فراگیر و بی‌سابقه در جهان ایجاد کرده است. به گونه‌ای که آنتونی گوترش دبیرکل سازمان ملل می‌گوید، بزرگترین بحران پس از جنگ جهانی دوم است. قاعدتا بحرانی به این بزرگی تاثیر عظیمی هم در ساختار اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جوامع خواهد داشت. کرونا نظم بین الملل را تحت تاثیر قرار داده است. نشانه‌های آن هم از هم اکنون در جهان دیده می‌شود. در برخی کشورهای اروپایی درگیر کرونا همچون ایتالیا و اسپانیا عقاید ناسیونالیستی جان گرفته است. مردم این کشور‌ها از عملکرد اتحادیه اروپا به شدت انتقاد می‌کنند و قدردان حمایت‌های کشوری، چون روسیه‌اند.
موقعیت چین به عنوان خواستگاه کرونا در جهان دچار تغییراتی شده و ایالت متحده آمریکا این کشور را در بحران کرونا متهم می‌کند و جدال تازه‌ای میان آمریکا و چین آغاز شده است. از طرف دیگر روسیه در حال ترمیم روابط خود با برخی کشورهای اروپایی است و کمک‌های زیادی به این کشور‌ها کرده است.
درباره ایران نیز این تاثیرات حتما وجود خواهد داشت. افکار عمومی ایران در هفته‌های اخیر غیر از درگیر شدن با مسائلی همچون کنترل بحران، عملکرد دولت و کمبود‌های موجود در کشور درگیر سوال‌هایی مهمی است. اینکه کشورهای خارجی دوست ایران چه کمکی به ایران کرده اند؟ آیا این کمک‌ها کار ساز بوده اند؟
حساسیت افکار عمومی ایران بیشتر روی کشور‌هایی مانند چین و روسیه است. در روز‌های اخیر نیز در پی مباحثه توئیتری سخنگوی وزارت بهداشت درباره آمار و اطلاعاتی که چینی‌ها از کرونا ارائه کرده‌اند، حساسیت‌ها نسبت به روابط ایران و چین بیشتر شده است. پیشتر نیز این انتقاد مطرح بود که چرا پرواز‌های هواپیمایی ماهان به چین در کوران کرونا متوقف نشد.
با این مقدمه سوال مهم این است که کرونا چه تاثیر روابط کشورهای جهان خواهد داشت؟
دکتر عبدالرضا فرجی‌راد استاد دانشگاه، سفیر پیشین ایران در نروژ و تحلیلگر مسائل ژئوپلتیک در این باره گفت: «کرونا تا حدودی سیاست‌ها گذشته را به وضع جدیدی در می‌آورد، ما هیچ وقت تصور نمی‌کردیم که ارتش یه کشور وارد یک کشور اروپایی دیگر شود و یا مثلا کوبا به عنوان یک کشور کوچک در کارائیب سمبل کمک به کشورهای اروپایی شود، یا چین هزاران ونتیلاتور (دستگاه تنفس مصنوعی) به آمریکا بفرستد. این‌ها موارد جدیدی است و علی رغم برخی مسائل سیاسی نوعی همبستگی در جهان را نشان می‌دهد.»
او افزود: "از طرف دیگر برخی پیمان‌های بین المللی با شیوع بیماری کرونا تضعیف شده‌اند. مانند سازمان‌ها و همگرایی‌های منطقه‌ای، مثلا در ایتالیا و اسپانیا انتقادات زیادی علیه اتحادیه اروپا شده است و حتی پرچم این اتحادیه را هم آتش زده‌اند. این مسئله ناشی از عصبانیت مردم این کشور‌ها از کمک‌های اندک اتحادیه اروپا به این مناطق بحران‌زده از کروناست. اما همین مناطق از رویکرد روسیه و کمک‌های این کشور رضایت زیادی داشتند. این موارد می‌تواند در آینده تغییرات ایجاد نماید، اگر کرونا به اتمام برسد ممکن است خیلی از کشورهای اروپایی در ادامه تحریم اروپایی روسیه، با اتحادیه اروپا همراهی نکنند. از طرف دیگر این کشور‌ها بعد از کرونا نیازمند روابط اقتصادی با روسیه خواهند بود؛ لذا بعد از کرونا اروپا اولین جایی است که به لحاظ سیاسی دچار تغییرات مهمی خواهد شد. حتی در بریتانیا هم که نزدیکترین متحد ایالات متحده است تغییراتی در سیاست خارجی ایجاد خواهد شد.»
او افزود: "از طرف دیگر برخی پیمان‌های بین المللی با شیوع بیماری کرونا تضعیف شده‌اند. مانند سازمان‌ها و همگرایی‌های منطقه‌ای، مثلا در ایتالیا و اسپانیا انتقادات زیادی علیه اتحادیه اروپا شده است و حتی پرچم این اتحادیه را هم آتش زده‌اند. این مسئله ناشی از عصبانیت مردم این کشور‌ها از کمک‌های اندک اتحادیه اروپا به این مناطق بحران‌زده از کروناست. اما همین مناطق از رویکرد روسیه و کمک‌های این کشور رضایت زیادی داشتند. این موارد می‌تواند در آینده تغییرات ایجاد نماید، اگر کرونا به اتمام برسد ممکن است خیلی از کشورهای اروپایی در ادامه تحریم اروپایی روسیه، با اتحادیه اروپا همراهی نکنند. از طرف دیگر این کشور‌ها بعد از کرونا نیازمند روابط اقتصادی با روسیه خواهند بود؛ لذا بعد از کرونا اروپا اولین جایی است که به لحاظ سیاسی دچار تغییرات مهمی خواهد شد. حتی در بریتانیا هم که نزدیکترین متحد ایالات متحده است تغییراتی در سیاست خارجی ایجاد خواهد شد.»
فرجی راد معتقد است " کرونا نگاه دوقطبی در جهان را تضعیف می‌کند و الان هم در عمل شاهد این موضوع هستیم. مسئله دیگر بحث تقویت ملی گرایی است. مردم و دولت‌ها به این نتیجه می‌رسند که کرونا آزمایش بزرگی بود و جهانی شدن که زمانی در اقتصاد موثر بود و سرمایه‌ها را به راحتی از مرز‌ها عبور داد، حالا این سرمایه‌ها در کشورهای مختلف و پشت مرز‌ها مانده‌اند و در زمان بحران نتوانست به داد مردم برسد و به سلامت آن‌ها کمک کند. در نتیجه این سوال پیش می‌آید که همگرایی‌های منطقه‌ای و جهانی در زمان خطر کمک موثری می‌کند؟ از طرف دیگر ممکن است نگاه جهانشمول به مسائل جهان تقویت شود. یعنی از قطب گرایی و دسته بندی‌های منطقه‌ای فاصله بگیریم."
این استاد دانشگاه در رابطه با مسائل ایران در جریان بحران کرونا گفت: «دیدگاه مردم ایران هم با دیدگاه مردم جهان متفاوت نیست. مردم ایران پرسش‌هایی دارند و شاهد ایجاد تغییراتی در دیدگاهشان هستیم. حالا دولتمردان ایران نیز باید در دیدگاه‌های خود ارزیابی‌هایی انجام دهند. باید از سیاه و سفید دیدن مسائل فاصله بگیرند. ایران نیاز به تفکر جدید در استراتژی‌های خودش دارد تا بتواند در این بحران ادامه دارد، حداکثر استفاده را از کمک‌های بین المللی به هر نحوی کند. تعاملات با کشورهای جهان گسترش دهد و در رابطه با کرونا تبادلات علمی داشته باشد.»
او افزود: "ایران باید به آینده بعد از کرونا نگاه کند، زمانی که همه کشور‌ها دچار تحولات اقتصادی می‌شوند و استراتژی‌های آن‌ها تغییر می‌کند. ایران هم باید از استراتژی‌های پیشین خودش دست بردارد و نگاه جدیدی به آینده داشته باشد. در ایران هم باید اجازه ورود چهره‌های جدید به عرصه تصمیم گیری داده شود تا از دانش و اندیشه آن‌ها هم بهره بگیریم. "
فرجی راد درباره همکاری اندک کشورهای دوست ایران در ماجرای کرونا و دلیل این مسئله گفت: «در رابطه با کمک‌ها عیب اصلی از خود ماست. مسئولین کشور هر روز در تناقض به سر می‌برند. حرف‌های متفاوت زیادی از سوی مقامات شنیده می‌شود. یک روز گفته می‌شود باید تحریم‌ها برداشته شود، دارو و امکانات پزشکی کم است، اقتصاد آسیب دیده ایران نمی‌تواند به راحتی با بحران روبه‌رو شود. همان روز افراد دیگری می‌گویند ما همه چیز داریم و اصلا نیازی به کمک کشورهای خارجی نداریم، حتی اگر خواستند ما به آمریکا و اروپا هم کمک می‌فرستیم. در داخل ایران این تناقضات گیج کننده است. سیاست‌ها نامشخص است چطور انتظار داریم که دیگران که خارج از مرز‌های ما هستند، گیج نشوند.»
اوافزود: «ما اطلاعاتی نداریم که ایران به چه چیز‌های برای کنترل کرونا احتیاج دارد. آیا درخواست کمکی داشته است؟ ما تا آنجایی که می‌دانیم قطر، امارات، عمان، حتی عربستان از طریق صندوق اوپک، ترکیه و چین هم کمک‌هایی کرده‌اند. شاید اگر ایران درخواست کمک بیشتری می‌کرد، احتمالا این کشور‌ها به کمک‌های خود ادامه می‌دادند. در مورد روسیه ما اطلاعاتی نداریم که چه کمکی می‌توانسته به ایران کند و ایران اساسا درخواستی از روس‌ها داشته است؟»
به گفته این استاد دانشگاه دستگاه دیپلماسی با همکاری وزارت بهداشت می‌توانست از این فرصت استفاده کرده و با استفاده از کمک‌های خارجی کمبود‌های سیستم درمانی را تامین می‌کرد.
فرجی راد درباره اینکه آیا ماجرای کرونا در روابط آینده ایران با دوستانش و شرکا و متحدانش تغییر ایجاد می‌کند، گفت: "من فکر نمی‌کنم اتفاقی بیافتد، ایران باید ضمن حفظ دوستان و شرکایش، دنبال دوستان جدید باشد. به ویژه پیوندهایش را با اروپا بیشتر کند. ما می‌توانستیم در همین بحران کرونا به صورت سمبلیک به کشور‌هایی همچون ایتالیا و اسپانیا کمک کنیم. نه اینکه آنقدر که روی نیاز‌های خودمان اثر بگذارد. این‌ها مسائل کوچکی است، اما در تاریخ این کشور‌ها باقی خواهد ماند. بحران کرونا در کتاب‌های درسی نوشته خواهد شد و به دوست و دشمن در آن‌ها اشاره می‌شود. بحران کرونا در روابط بین‌الملل تاثیر مهمی خواهد گذاشت، قطعا کشوری همچون کوبا روابطش با جنوب اروپا بهتر خواهد شد.»
این استاد دانشگاه از برخی برداشت‌ها در فضای مجازی درباره چین انتقاد کرد و گفت: «نگاه منفی به چین خیلی زیاد است، اما واقعیت این است که مردم در این باره آگاه نیستند. چین امروز را نباید با چند ابزار ضعیف ارزیابی کرد. چین امروز بسیار پیشرفته است و در این شرایط تحریمی هم می‌تواند کمک‌های زیادی به ما کند. سیاست ایران نیز در قبال چین باید مشخص، منسجم و البته با توجیه مردم باشد. ما نباید اجازه دهیم یک طرف حرفی بزند، طرف مقابل هم پاسخ دهد و مردم هم قضاوت کنند و دولت هم تماشاچی باشد. باید روشنگری شود و پس از آن مردم قضاوت کنند. چین می‌تواند به ما کمک کند البته وضعیت نباید به گونه‌ای باشد که مردم احساس کنند دوستی با چین یعنی دوری از اروپا. ما هم به دوستی چین و هم دوستی اروپا نیاز داریم.»
منبع: فرارو
خبر های مرتبط
خبر های مرتبط
