بحران ویروس کرونا میان ایران و اعراب صلح ایجاد می‌کند؟/ همه چیز به عربستان بستگی دارد

رویداد۲۴ الخلیج آنلاین، رسانه عرب زبان نزدیک به قطر نوشت: روابط بین ایران و اغلب دولت‌های عضو شورای همکاری‌های خلیج فارس، بویژه عربستان سعودی، در مراحل مختلف و در سایه پیچیدگی پرونده‌های منطقه‌ای مختلف و طبیعت رقابت منطقه‌ای شدید، شاهد تنش‌هایی بوده است.

 با وجود بحرانی شدن روابط ایران و دولت‌های عربی خلیج فارس طی سال‌های اخیر، صدا‌های متعددی از سوی هر دو طرف درگیر، در مورد ضرورت حل اختلافات، شنیده شده است، بویژه بین ایران و عربستان سعودی، که در صورت حل نشدن اختلافات، درگیری میان آن‌ها تا چند دهه آینده ادامه خواهد یافت.

با بحران کرونا، که بین ایران و دولت‌های عربی هیچ استثنایی قائل نشد، تهران اعلام کرد که آماده است تا بدون هیچ پیش شرطی با دولت‌های خلیج فارس مذاکره کند. این در حالی است که دولت‌های عربی خلیج فارس نیز در جریان بحران، کمک‌های خود را برای مبارزه با کرونا، به تهران ارسال داشتند. در این شرایط است که سوالاتی در مورد امکان تاثیر گذاری بحران کرونا بر محدود کردن درگیری‌های علنی و سرّی بین طرفین، مطرح می‌شود.

مذاکره بدون شرط

در بحبوحه شیوع ویروس کرونا و درگیری تمام جهان با آن، ایران در تاریخ ۲۰ آوریل ۲۰۲۰ اعلام کرد که آماده گفتگوی بدون شرط با دولت‌های حاشیه خلیج فارس است، تا اختلافات را برای دوره پساکرونا کنار بگذارند.

تخفیف فشار‌های ناشی از تحریم‌ها

دکتر عاید المانع، نویسنده و تحلیلگر کویتی در گفتگو با الخلیج انلاین معتقد است که ایران قصد دارد با طرح موضوع مذاکره، فشار بین المللی و تحریم‌هایی که علیه آن اعمال شده است را کاهش داده و یک ریه تنفسی برای خود ایجاد کرده و بتواند از این طریق به جهان و ملت خود القا کند که کشوری قدرتمند است که روابط نزدیکی با همسایگان عربی خود دارد.

در رابطه با درخواست مکرر ایران در مورد خروج نیرو‌های امریکایی از خلیج فارس، المانع می‌گوید: «ایران و هیچ دولت دیگری نمی‌تواند خواستار خروج نیرو‌های آمریکایی یا نیرو‌های حاضر در یک کشور دیگر باشد، به این دلیل که این مساله به معنای دخالت در امور داخلی آن است».

کمک‌ها در زمان کرونا

شیوع بیماری کرونا در ایران باعث شد تعدادی از دولت‌های عربی خلیج فارس به سرعت کمک‌های خود را برای تهران ارسال کنند. همچنانکه دوحه در نیمه ماه مارس، اعلام کرد که کمک‌های پزشکی خود به منظور مقابله با کرونا را به ایران فرستاده است.

در تاریخ ۱۷ مارس، وزارت خارجه ایران اعلام کرد که وزیر خارجه کویت، احمد ناصر الجابر الصباح، طی تماس تلفنی با همتای ایرانی خود تاکید کرده است که کویت ۱۰ میلیون دلار بعنوان کمک‌های انسانی مقابله با کرونا به ایران خواهد بخشید.

بیشتربخوانید: ادامه جدال همسایه‌ها/ چرا میانجی‌گری بین عربستان و ایران شکست خواهد خورد؟

اما امارات هم در ماه مارس، سه هواپیمای حامل کمک‌های پزشکی و تجهیزات لازم را به ایران فرستاد، که شامل ۳۹.۵ تن مواد مورد نیاز بود.

از سوی دیگر، عدنان هاشم، رئیس مرکز پژوهش‌های سیاسی «ساس»، می‌گوید: سقوط قیمت‌های نفت همراه با ادامه تحریم‌های و شیوع بیماری، ایران را در بدترین حالت خود قرار داده است.

هاشم معتقد است که مسئولان ایرانی قصد دارند تمام تلاش خود را برای جلوگیری از فروپاشی اقتصادی تحت تاثیر کرونا انجام دهند، تا بتوانند با قاطعیت بگویند که برای مذاکره با دولت‌های خلیج فارس و کاستن از شدت تحریمها، همه اقدامات لازم را کرده اند و به این صورت، از شرایط بحرانی کم کنند.

وی معتقد است که ویروس کرونا، به صورت موقت حالت اختلافات خارجی با ایران را متوقف کرده یا حداقل موجب تخفیف در تحریم‌های آن می‌شود، تا این کشور از توان کافی برای مقابله با بحران کرونا و پیامد‌های آن برخوردار باشد.

در رابطه با همراهی دولت‌های حاشیه خلیج فارس برای مذاکره با تهران، هاشم می‌گوید: «احتمالا دولت‌های خلیج فارس نیز آماده مذاکره با همسایه ایرانی خود هستند، اما همه چیز به عربستان باز می‌گردد، چرا که باقی دولت‌های عربی در حال حاضر نیز ارتباطاتی با ایران دارند».

وی می‌افزاید: «این مساله گفتگوی جدی، در گرو امتیاز دهی تهران و ریاض، برای رسیدن به مذاکره اولیه و در ادامه، دست یابی به توافق است.»

پیشنهاد «صلح هرمز»

پیش از بحران کرونا، منطقه شاهد تنش‌هایی بود، چرا که واشنگتن و پایتخت‌های دولت‌های حاشیه خلیج فارس، بویژه ریاض، تهران را متهم به هدف گرفتن نفت کش‌ها و تاسیسات نفتی عربستان و تهدید دریانوردی در خلیج فارس می‌کردند؛ که البته این مساله با انکار ایران و ارائه پیشنهاد مضای توافق «عدم تجاوز» با دولت‌های خلیج فارس، منجر شد.

تهران این پیشنهاد را از زبان روحانی و در جریان نشست مجمع عمومی سازمان ملل، در سال گذشته اعلام کرد، که هدف از آن، مذاکره با دولت‌های خلیج فارس و بنا نهادن روابط دوستانه و تامین امنیت ذخایر انرژی و آزادی دریانوردی است.

پادشاهی عمان از این پیشنهاد استفاده کرد و از طریق وزیر خارجه این کشور، یوسف بن علوی در تاریخ ۲ دسامبر ۲۰۱۹، به برگزاری نشستی بین دولت‌های منطقه خلیج فارس با مشارکت ایران، برای حل اختلافات، فراخواند.

از سوی دیگر، صباح الخالد الصباح، نخست وزیر کویت، در ۱ دسامبر ۲۰۱۹، تصریح کرد که اساس پیشنهاد ایران، پذیرش مسئولیت امنیت منطقه است و برای اینکه این پیشنهاد عملی شود، لازم است رابطه تهران با دولت‌های دیگر عادی باشد.

در بین دولت‌های عربی خلیج فارس، عربستان سعودی بیشترین عداوت را با ایران دارد. همانطور که روابط دیپلماتیک بین دو کشور به دنبال حوادث سفارت عربستان در تهران و کنسولگری آن در مشهد، در آغاز سال ۲۰۱۶، قطع شد و در ادامه هم سعودی‌ها ایران را متهم به حمایت از حوثی‌ها برای درگیری با ریاض کردند.