آوار حوادث عمدی بر سر اماکن تاریخی

رویداد۲۴ محمود قدیری، در این باره اظهار کرد: ساختمان‌های تاریخی باید به نحوی محافظت شوند که در بستر زمان دچار فرسودگی نشده و از بین نروند. طبیعتا اگر بخواهیم به طور همزمان از ساختمان‌های قدیمی و تاریخی بهره‌برداری و بدون هرگونه اقدام فنی و تخصصی حفاظتی آن را حفظ کنیم، بنا به مرور زمان دچار استهلاک شده و پس از مدتی مقاومت خود را از دست خواهند داد، فلذا اجتناب ناپذیر است که پس از مدتی ساختمان‌های مد نظر با به جا گذاشتن خسارت مالی و جانی تخریب شده و از بین بروند.

وی با تاکید بر اینکه باید از ساختمان‌هایی که ارزش تاریخی دارند در برابر استهلاک محافظت شود، گفت: جلوگیری از بهره برداری از این ساختمان‌ها یکی از فاکتور‌های کاهش استهلاک آن‌هاست. به عنوان مثال بخش‌هایی از بازار تهران که از نظر میراث فرهنگی ارزش تاریخی دارند، باید به طریقی بهره برداری از آن محدود شده و شرایطی فراهم شود که سازه دچار استهلاک و نابودی نشود.

معاون پیشگیری سازمان آتش‌نشانی ادامه داد: نمی‌توان ده‌ها تُن مواد قابل اشتعال را داخل ساختمان‌های قدیمی نگهداری و فرض کرد که ساختمان همچنان پابرجا می‌ماند، زیرا نیرو‌های ناشی از نیرو‌های ثقلی، خطرات ناشی از بارندگی، ترکیدگی لوله‌های آب، برخی حفاری‌های قانونی و غیر قانونی و ... موجب استهلاک و در نتیجه ریزش ساختمان می‌شوند.

قدیری گفت: در حال حاضر اجازه دخل و تصرف و انجام تغییرات و تعمیر داده نمی‌شود، چرا که این راه حل اساسی و درست نیست. اگر می‌خواهیم بازار داشته باشیم باید توزیع کالا و خرید و فروش آن را به محل دیگری منتقل کنیم، نه اینکه جان افراد را در مکان‌هایی که خطر وقوع حادثه وجود دارد تهدید کنیم. زمانی تره بار مرکزی در خیابان صاحب جمع واقع شده بود که در نهایت به میدان تره بار مادر در کمربندی جاده ساوه منتقل شد.

وی افزود: راه حل اساسی این است که محل فروشندگان شاغل در بازار‌های قدیمی جا به جا شده و با سرمایه گذاری، آن‌ها را به محلی توریستی تبدیل کنیم. این روش حاصل تجربیات و اقداماتی است که در دنیا انجام می‌شود، در دنیا اماکنی وجود دارد که از نظر قدمت با مکان‌های تاریخی ما قابل مقایسه نیستند، اما آن‌ها را با چنگ و دندان نگهداری می‌کنند و به مراکز جذب توریست‌ها تبدیل شده است.

معاون پیشگیری سازمان آتش‌نشانی تهران اظهار کرد: یکی از بحث‌های اصلی ایمنی ساختمان‌های تاریخی، کاهش بار اشتعال و حریق است. بارندگی‌ها نیز می‌توانند به این دسته از بنا‌ها آسیب بزنند.

وی در پاسخ به اینکه مسئول تخریب اماکن تاریخی در حال بهره برداری، طی یک حادثه کیست؟ گفت: وضعیت از آنچه که ما تصور می‌کنیم بدتر است. فرض کنید شخصی در ساختمانی مسکونی با قدمت تاریخی زندگی می‌کند که بر اساس موقعیتش اگر تبدیل به ملک تجاری شود، صد‌ها میلیون تومان ارزش دارد در حالی که صاحب خانه به نان شبش هم محتاج است و سیستم‌های جاری دولتی هم به او اجازه تخریب و نوسازی نمی‌دهند. در این وضعیت فرد کاری می‌کند که ساختمان تخریب شود. زمانی که تخریب شد وی می‌تواند حقوق مادی خود را تامین کند غافل از اینکه یک اثر با ارزش تاریخی کشور از بین می‌رود.

---

بیشتر بخوانید: حکم قضایی آتش زدن اموال دولتی و خصوصی

---

قدیری ادامه داد: شرایط فعلی اینگونه است، این دسته از اماکن نه تنها نگهداری نمی‌شوند؛ بلکه آسیب ناشی از ضعف، خلاء، تناقض و تعدد قوانین باعث می‌شود عده‌ای برای کسب حقوق خود و عده دیگری برای سودجویی به دنبال تخریب این اماکن باشند و روش‌های بسیاری هم وجود دارد که آتش‌سوزی‌های عمدی یکی از نمونه‌های آن است.

معاون پیشگیری سازمان آتش‌نشانی تهران گفت: افرادی با همین شیوه‌ها در مناطق دارای ارزش تاریخی ده‌ها واحد را خریداری و پس از تخریب، نوسازی می‌کنند. درحالی که بسیاری از این تخریب‌ها عمدی است، البته بخشی هم واقعا نگهداری نشده و دچار فرسودگی می‌گردند.

قدیری با بیان اینکه شرایطی که برای این ساختمان‌های تاریخی فراهم شده مثل دو لبه قیچی است که گرچه برخی از آن‌ها در جهات مختلف حرکت می‌کنند، ولی در جهت نابودی این آثار حرکت می‌کنند، ادامه داد: به عنوان مثال فرض کنیم که ساختمان در تملک یک شخص حقیقی و یا حقوقی بوده و سازمان میراث فرهنگی هم آن را ثبت کرده است، اما فردی دارای سرقفلی ملک است. در این شرایط منافع سه طرف شامل مالک، مستاجر و سازمان میراث فرهنگی با یکدیگر در تضاد خواهد بود. از طرفی فردی که دارای سرقفلی است می‌خواهد ساختمان پابرجا باقی بماند، مالک می‌خواهد این ملک به صورت کامل تخریب شود که سرقفلی از بین برود و سازمان میراث هم علاقه دارد ملک حفظ شود؛ اما شاید سرمایه لازم برای رسیدگی و حفظ آن را در دسترس نداشته باشد.

وی با بیان اینکه به موجب قانون در صورت انجام تغییرات اساسی، سرقفلی ملک از بین می‌رود حتی اگر ایمن سازی منجر به تغییرات اساسی شود، گفت: البته اگر صاحب سرقفلی ثابت کند که ایجاد تغییرات برای حفظ ایمنی است می‌تواند انجام دهد؛ البته صاحب سرقفلی هم سعی می‌کند هزینه‌های خود را کاهش دهد. وضعیت برخی بازار‌ها دقیقا به همین دلیل به شکل فعلی است، گاهی مستاجر می‌خواهد که تغییراتی ایجاد کند؛ اما زمانی که می‌بیند اگر این کار را انجام دهد سرقفلی از بین می‌رود پشیمان می‌شود.

معاون پیشگیری سازمان آتش نشانی تهران افزود: در محل بازار و محدوده مرکزی که دارای ارزش تاریخی هستند با چالشی رو به رو هستیم که صاحب سرقفلی‌ها نمی‌توانند تغییرات اساسی انجام بدهند، مالک هم دعا می‌کند که ساختمان خراب شود و سرقفلی از بین برود. سال گذشته هم حریقی در مرکز شهر اتفاق افتاد که به صورت عمدی آتش سوزی ایجاد و عملا شاهد نابودی این ساختمان‌ها بودیم.

قدیری ادامه داد: میراث فرهنگی مسئول است که کسی این اماکن را تخریب نکند، از طرفی مالکانی که ساختمان به آن‌ها ارث رسیده است نمی‌توانند ساختمان را مرمت کنند، در اصل شاید این قانون نگهداری دارای خلاء و مشکل باشد. فردی که این زمین را نگه داشته و به او ارث رسیده نگران منافع خود است و حق هم دارد. مثل خانه‌ای که به ما رسیده و سرمایه شخصی ما است، فرد مالک ممکن است اگر آن ساختمان را از دست بدهد سرمایه دیگری نداشته باشد باید برود و داخل خیابان بنشیند. بنابر این باید حق و حقوق مردم را به آن‌ها بدهیم و محل مورد نظر را به یک محل توریستی تبدیل کنیم. درآمد‌هایی هم که کسب می‌شود صرف نگهداشت بنا شود و حتی به عنوان منابع مالی پایدار کشور محسوب شود.