خطر طغیان مجدد ویروس کرونا و جان هایی که باید نجات یابند...

رویداد۲۴  با شیوع اپیدمی کرونا در جهان، هیچ کشوری از حضور این مهمان ناخوانده در امان نمانده و تاکنون ۲۱۲ کشور و منطقه درگیر این بیماری شده‌اند.

دنیا همزیستی با کرونا را آغاز کرده، اما مشکلات فراوانی برای مقابله با ویروس کرونا که به دلیل شباهت سطح خارجی‌اش به تاج خورشید اصطلاحا آن را ویروس تاج‌دار می‌نامند، وجود دارد. یکی از مشکلاتی که کشور‌های مختلف از زمان آغاز همه‌گیری کرونا با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، کمبود تخت‌های بیمارستانی به ویژه تخت‌های مراقبت‌های ویژه بوده است؛ به طوری که در کشور‌هایی نظیر آلمان با شاخص تخت ۶.۸ به ازای هر ۱۰۰۰ نفر و کشورهایی، چون ایتالیا و فرانسه که شاخص تخت بیمارستانی‌شان به ترتیب حدود ۳.۲ و ۳.۶ تخت به ازای هر ۱۰۰۰ نفر جمعیت است، هم شاهد این کمبود بودیم و برخی از این کشور‌ها مجبور شدند دست به بستری انتخابی بیماران بزنند تا بیمارانی که شانس زنده ماندن بیشتری دارند، در آی‌سی‌یو بستری شوند؛ معضلی که خوشبختانه در کشور ما رخ نداد و به اذعان مسئولان بهداشت و درمان کشور طی این مدت هیچ بیمار نیازمند به خدمات درمانی ویژه، پشت در‌های آی‌سی‌یو و بخش‌های بیمارستانی نماند.

روند شکننده مدیریت کرونا
هرچند که در حال حاضر با توجه به اجرای طرح فاصله‌گذاری اجتماعی و رعایت آن از سوی مردم کشورمان، ارتقاء توانایی شناسایی کرونا از طریق افزایش کیت‌های تشخیصی تست PCR، ارتقاء مهارت کادر درمانی و...، کرونای چموش تا حدی در کشور تحت مدیریت درآمده است، اما همانطور که بار‌ها و بار‌ها اعلام شده این روند مدیریت شده شکننده است و با کوچکترین اتفاق و عادی‌سازی در زمینه این بیماری ممکن است مجددا شاهد جولان بحرانی ویروس تاج‌دار در کشورمان باشیم و چه بسا شاید این‌بار جان‌های بیشتری را از دست دهیم.

خطر موج‌های بعدی کرونا، اگر هوشیار نباشیم
در عین حال بر اساس اعلام وزارت بهداشتی‌ها میزان مراجعه کرونایی‌ها به بیمارستان و مرگ و میر ناشی از این بیماری در کشور کاهش یافته و روندی نزولی را طی می‌کند،، اما نباید از یاد بُرد که هنوز نه درمان قطعی برای این ویروس کشف شده و نه واکسنی برای پیشگیری از ابتلا به آن تولید شده است؛ از طرفی با توجه به تنگنا‌های اقتصادی و کاهش توان معیشتی مردم به‌ویژه در حوزه کسب‌وکار‌های خرد و روز مزد، ناچار باید تن به برخی بازگشایی‌ها داد. بر همین اساس هنوز هم خطر بروز موج دوم کرونا وجود دارد، اگر هوشیار نباشیم؛ بنابراین مردم همچنان باید فاصله‌گذاری اجتماعی را رعایت کنند، حتی اگر از وضعیت قرنطینه خسته شده‌اید، نباید با عادی پنداشتن بیماری دست از مراقبت بردارید؛ چراکه هنوز تعداد زیادی از گزند این ویروس در امان مانده‌اند و با کوچکترین اشتباه ممکن است جان‌شان به خطر افتد. در عین حال مسئولان بهداشت و درمان کشور نیز باید برای احتمال موج دوم بیماری در کشور برنامه‌ریزی مشخص داشته و پروتکل‌های استانداردی را در حوزه درمان و استفاده از تخت‌های بیمارستانی به‌ویژه تخت‌ها، خدمات و تجهیزات آی‌سی‌یو تدوین کنند تا خدایی نکرده ما هم به سرنوشت کشور‌های دیگر دچار نشویم...

نگرانی از یک وضعیت بحرانی

در این زمینه دکتر فریبا اصغری- عضو هیات علمی مرکز تحقیقات اخلاق و تاریخ پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران ، با بیان اینکه در حال حاضر نزدیک به ۷۵ درصد از تخت‌های ICU دانشگاه علوم پزشکی تهران برای بیماران مبتلا به بیماری کووید-۱۹ پر شده است، می‌گوید: اِشغال این حجم از تخت‌های ICU توسط بیماران مبتلا به کرونا این نگرانی را ایجاد می‌کند که در صورتی که تعداد بیماران بدحال افزایش یابد، سیستم درمان از نظر ارائه مراقبت‌های ویژه به مرحله بحرانی برسد و نتواند سرویس کافی به بیماران ارائه دهد و بیماران پشت در ICU بمانند.

برنامه‌ریزی مشخص یا انتخاب سخت!

وی می‌افزاید: باید توجه کرد انتخاب از میان افراد نیازمند برای برخورداری از دستگاه ونتیلاتور در ICU تصمیم بسیار دشوار و سختی برای کادر درمان است و بار روانی بالایی برایشان دارد. بر این اساس اگر از قبل برای این موضوع برنامه‌ریزی نداشته و پروتکلی نداشته باشیم، در روز‌های بحرانی تصمیم‌گیری بسیار سخت می‌شود و حتی ممکن است تا حدی دلبخواهی و غیر منصفانه شود.

اصغری با بیان اینکه بنابراین لازم است که از همین حالا به فکر این موضوع باشیم، ادامه می‌دهد: باید به این موضوع فکر کنیم که چگونه می‌توان به صورت بهینه و منصفانه‌ای از دستگاه‌های ونتیلاتور استفاده کرد تا افرادی که بهتر می‌توانند از دستگاه تنفسی سود ببرند و نجات یابند، پشت در ICU نمانند و فوت نکنند؛ بنابراین قبل از رسیدن به بحران کمبود امکانات، باید پروتکلی در این زمینه تدوین شود.

وی اظهار می‌کند: در هر اقدام پاسخ به اپیدمی باید اطلاع‌رسانی صادقانه به مردم انجام شود و صدا و دغدغه­‌های مردم شنیده شود. در همین راستا برای بررسی دغدغه‌ها و حساسیت‌های فرهنگی مردم کشورمان افکار سنجی توسط مرکز تحقیقات اخلاق و تاریخ پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران طراحی شده است که تمام هموطنان بالای ۱۸ سال می‌توانند از طریق آدرس https://app.epoll.pro/۲۷۵۵۴۷۵ وارد سامانه شده و معیار‌های مورد قبول خود را برای تخصیص دستگاه ونتیلاتور به بیماران کرونا در مواقع بحرانی مشخص کنند.

---

جان‌های بیشتری که باید نجات یابند

اصغری در پاسخ به سوالی درباره اقدامات بین‌المللی در راستای مدیریت تخت‌های ICU در شرایط بحرانی بیماری‌هایی، چون کووید-۱۹، می‌گوید: در دنیا بحث‌های مفصلی در این زمینه انجام شده است و هدف اصلی‌شان هم این است که در عین رعایت انصاف، جان تعداد بیشتری از انسان‌ها نجات پیدا کند. حال اگر ما برای این موضوع برنامه‌ریزی نداشته باشیم و تخصیص ونتیلاتور بر اساس هر کس زودتر آمده برخوردار شود، باشد، ممکن است جان تعداد بیشتری از بیماران و مردم از دست برود. در حالیکه اگر درست و موثر برنامه‌ریزی کنیم و بر اساس یک پروتکل جامع و صحیح رفتار کنیم جان تعداد بیشتری از بیماران نجات خواهد یافت.

وی تاکید می‌کند: در این زمینه دو اصل مهم اخلاقی جدی ­تر است؛ یکی بحث توجه به عدالت است. به این معنی که نباید اختصاص دستگاه به این صورت باشد که هر کس زودتر به دستگاه وصل شده، حق استفاده از دستگاه با اوست و به علاوه عدالت حکم می ­کند پروتکل برای همه مردم فارغ از موقعیت اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و... یکسان اجرا شود. دومین اصل اخلاقی این است که جان تعداد بیشتری از بیماران نجات پیدا کند.

در عین حال با توجه به جدی بودن بحران کرونا و به دنبال آن نگرانی از کمبود تخت آی‌سی‌یو، دکتر قاسم جان‌بابایی- معاون درمان وزارت بهداشت در نشست خبری اخیرش که به صورت ویدیو کنفرانسی برگزار شد، در پاسخ به سوال ایسنا، درباره وضعیت تخت‌های آی‌سی‌یو اعلام کرد که امروز شرایط بسیار امیدوار کننده‌ای داریم؛ چرا که موارد بستری شده و سرپایی در حال کاهش هستند. ما در مراجعه سرپایی آمارمان به یک پنجم دوره پیک بیماری رسیده است و بیش از ۶۰ درصد تخت‌های ما که در اوج بیماری، پُر بودند خالی شده است.

۷۰ درصد تخت‌های ICU پُرند

وی افزود: البته این اوضاع در تخت‌های آی سی یو کمی متفاوت است. اکنون ۳۰ درصد ظرفیت‌ها خالی و ۷۰ درصد آن‌ها پر هستند. علت آن است که وضعیت رسیدگی به بیماران قدیمی‌تر، بهبود یافته و در مجموع اکنون میزان ورودی به آی سی یو‌ها در مقایسه با دوران پیک بیماری کاهش یافته است. تمام این موارد سبب می‌شود که در انتها شاهد کاهش موارد مرگ و میر ناشی از بیماری نیز باشیم.

دکتر کیانوش جهانپور - سخنگوی وزارت بهداشت نیز در این باره به ایسنا، گفت: قسمت زیادی از تخت‌های بیمارستانی که به کرونا تخصیص یافته بود، در حال حاضر خالی است. حتی یک دوم تخت‌های آی سی یو به کرونا اختصاص یافته بود که بیش از ۳۰ تا ۳۵ درصد همان یک دوم هم در حال حاضر خالی است و می‌توان از این ظرفیت برای پذیرش بیماران الکتیو استفاده کرد؛ بنابراین ارائه خدمات با پروتکل‌های ابلاغی در حال انجام است.

چرا برخی اروپایی‌ها در بحران کرونا با کمبود تخت مواجه شدند؟

در همین راستا دکتر ایرج حریرچی-معاون کل وزارت بهداشت، با اشاره به شاخص‌های تخت بیمارستانی در کشورمان و مقایسه آن با شاخص تخت‌های بیمارستانی در کشور‌های اروپایی، می‌گوید: شاخص تخت بیمارستانی در کشورمان ۱.۷ تخت به ازای هر ۱۰۰۰ نفر جمعیت است. در کشور‌های ایتالیا و فرانسه به ترتیب حدود ۳.۲ و ۳.۶ تخت به ازای هر ۱۰۰۰ نفر جمعیت دارند. در عین حال در آلمان وضعیت از این هم بهتر است و شاخص تخت بیمارستانی در این کشور ۶.۸ به ازای هر ۱۰۰۰ نفر جمعیت است.

وی می‌افزاید: منتها از آنجایی که جمعیت این کشور‌ها پیر است، اکثر بیماران کرونایی که نیاز به آی‌سی‌یو پیدا می‌کنند و چه بیماران معمولی که به خدمات آی‌سی‌یو نیاز دارند، افراد پیر هستند. بر همین اساس این کشور‌ها از نظر تخت بیمارستانی و آی‌سی‌یو دچار مشکلات شدیدتری شدند. این درحالیست که در کشور ما جمعیت ما جوان‌تر است و در عین حال تدابیری مانند عدم پذیرش بیماران الکتیو را در دستور کار قرار دادیم.

تمهیدات وزارت بهداشت برای مدیریت تخت‌های ICU در صورت طغیان احتمالی کرونا

حریرچی درباره وضعیت تخت‌های آی‌سی‌یو در کشور در شرایط کرونایی و احتمال کمبود در امکانات و خدمات آی‌سی‌یو در صورت بروز موج جدیدی از بیماری کرونا، اظهار می‌کند: نکته مهم و تمهید اصلی این است که نباید اجازه دهیم که بیماران به آی‌سی‌یو نیاز پیدا کنند. در عین حال ما ظرفیت‌های جدید را در حوزه افزایش تخت‌های ویژه ایجاد کردیم. به‌طوری که ۴۵۰ تخت آی‌سی‌یو جدید ایجاد شد و در عین حال در حال تامین تعداد قابل توجهی دستگاه ونتیلاتور نیز هستیم؛ بنابراین داریم ظرفیت‌هایمان را در حوزه تخت‌های آی‌سی‌یو افزایش می‌دهیم. یکی دیگر از اقدامات‌مان نیز مدیریت تخت‌های آی‌سی‌یو است. به طوری که مدیریت ورود بیماران به آی‌سی‌یو را ارتقاء دهیم.

معاون کل وزارت بهداشت با بیان اینکه بعید می‌دانم در حوزه تخت‌های آی‌سی‌یو با مشکل کمبود تخت یا کمبود امکانات آی‌سی‌یو مواجه شویم، می‌گوید: البته احتمال این موضوع صفر نیست. بر همین اساس برای مواجهه با شرایط دشوار آمادگی لازم را داریم.

حریرچی درباره تعداد تخت‌های آی‌سی‌یو در کشور نیز می‌افزاید: در حال حاضر ظرفیت تخت‌های آی‌سی‌یو در کل کشور ۸۵۰۰ تخت است که از این تعداد بیش از پنج هزار و ۶۰۰ تخت متعلق به دانشگاه‌های علوم پزشکی است.

مجددا باید بر این نکته تاکید کرد که هر آن و با کوچکترین اشتباه ممکن است، کرونا دوباره در کشورمان طغیان کند، بنابراین هم مردم باید به‌گوش باشند و همچنان بهداشت فردی و اجتماعی و نکات مربوط به فاصله‌گذاری اجتماعی را رعایت کنند و هم مسئولان از اکنون تدابیر لازم را انجام داده و امکانات درمانی را آماده کنند...