ابهاماتی درباره شلیک به ناوچه کنارک/ قایق ماهیگیری در محدوده مانور ارتش چه می‌کرد؟

رویداد۲۴ از حادثه شلیک ناو جماران به ناوچه کنارک چند روز می‌گذرد و هنوز به سوالات بسیاری پاسخ داده نشده است. اگرچه روحانی روز بعد از حادثه اعلام کرد که دلایل شلیک موشک به ناوچه کنارک بعدا اعلام خواهد شد، اما ناگفته پیداست همانگونه که درباره شلیک به هواپیمای اوکراینی اطلاع رسانی شد و مردم از جزییات آن باخبر شدند، درباره ناوچه کنارک هم مردم باخبر خواهند شد. در شلیک به هواپیمای اوکراینی هنوز تعداد موشک‌های پرتاب شده محل سوال است و اگرچه پس از چند روز مقامات نظامی از شلیک دو موشک سخن گفتند اما خبرهای جدید نشان می‌دهد که تعداد موشک‌ها سه فروند بوده است. با این حال تفاوت مهم دو سانحه این بود که در دومی، ابتدا ماجرا را تکذیب نکرد و به فاصله یک روز خبرهای غیررسمی شلیک به ناوچه کنارک را تایید کرد.

اگرچه در ظاهر به نظر می‌رسد که ماجرای یک شلیک در مانور بوده که ارتش نیز آن را تایید کرده، اما اطلاعات ضد و نقیض نشان می‌داد که دلایل دیگری در این حادثه می‌توانست وجود داشته باشد؛ چه آنکه خود روحانی نیز تلویحا تایید کرد که دلایلی وجود دارد که الان بنا نیست بیان شود.

شلیک موشک نور؛ تکذیب شلیک موشک نور

یکی از نخستین ابهامات این بود که ابتدا گفته شد موشک نور از ناو جماران شلیک شده است. در توضیح ابتدایی خبر از شلیک موشک کروز نور نام برده شد اما لحظاتی بعد نام موشک نور از توضیحات حذف شد؛ در حالیکه اساسا نیاز به چنین تکذیبی نبود.

در ناو جماران چند دسته ادوات نظامی استفاده می‌شود؛ اژدرانداز ۵۳۳ میلی‌متری کوسه؛ توپ ۷۶ میلی‌متری فجر ۲۷، توپ ۲۰ یا ۲۵ میلی‌متری فتح، سیستم موشکی سطح‌به‌سطح سی-۸۰۲ و سیستم سی-۸۰۳ نور قادر قدیر و همچنین موشک سطح‌به‌هوای محراب.

روز بعد از شلیک موشک، ویدئوی به نام ارتش منتشر شد که در آن از این عبارت استفاده شد «نقص فنی در موشک تولید شده توسط صنعت، علت اصلی این تشخیص اشتباه بوده است» احتمالا اینکه نام موشک نور از بیانیه‌های بعدی حذف شد، این بود که کسی متوجه نشود نقص فنی مربوط به کدام موشک بوده است؛ هرچند این اقدام به لحاظ امنیتی کار غیرمنطقی به شمار نمی‌رود، اما تغییر بیانیه‌ها با وجود تاخیر یکروزه در تایید ماجرا، به سناریوی پیشگیری امنیتی آسیب رساند و صفحات تمام رسانه‌ها مشخص کرد که چه موشکی شلیک شده است.

بیشتربخوانید: تاریخ شلیک به نیروهای خودی؛ از خلیج عمان تا ساحل نرماندی

نخستین خبر چگونه منتشر شد؟

در حالیکه سپاه ایران زیر فشار شدید ماجرای شلیک به هواپیمای اوکراینی بود، ناگهان شلیک به ناوچه خودی توسط ارتش شکل ماجرا را تغییر داد. نخستین خبر غیررسمی توسط یکی از خبرنگاران روزنامه جوان متعلق به سپاه منتشر شد و همین موضوع باعث شد در فضای مجازی، شایعاتی دست به دست شود که عمدی در انتشار این خبر بوده است؛ در حالیکه معمولا در عرف نظامی همه کشورهای دنیا چنین اخباری منتشر نمی‌شود یا اطلاعات آن به صورت بسیار محدود منتشر می‌شود. این در حالی بود که ارتش در موقعیتی قرار گرفت یک روز بعد از حادثه، ماجرای شلیک به ناوچه کنارک را تایید کرد.

معمولا به دلایل امنیتی کسی از جزییات اینگونه حادثه‌ها با خبر نمی‌شود زیرا جزییات آن کاملا نظامی است و مردم عادی (مثل ماجرای مسافران هواپیمای اوکراینی) در آن نقشی ندارند و از سوی دیگر بنا به تعریف، یک فرد نظامی (که اتفاقا در ناو جنگی خدمت می‌کند) کاملا به عواقب انتخاب خود آگاه است. بنابراین مقامات نظامی معمولا اطلاعاتی از جزییات حادثه منتشر نمی‌کنند، مگر آنکه ناچار شوند.

به گزارش رویداد۲۴ نکته مهمتر اینکه معمولا در صورت بروز حادثه، حتی رزمایش ادامه پیدا می‌کند. به عنوان نمونه در سال ۱۹۴۲ شلیک اشتباهی در رزمایش تایگر در سری رزمایش‌های تمرینی برای عملیات نرماندی در آپریل ۱۹۴۴ انجام شد که در آن زمان مشکلات در هماهنگی و ارتباطات منجر به یک شلیک اشتباهی به نیروی خودی و مرگ آن‌ها در خلال رزمایش شد. در آن رزمایش هشت لشکر توسط یک رزم ناو در خلیج لایم اسکورت می‌شدند تا فرود سربازان از لشکر‌ها را تمرین کنند. این کاروان توسط نه قایق گشت‌زنی آلمانی مشاهده و بلافاصله مورد هدف قرار گرفت. دو ناو در این رزمایش غرق شدند و ۶۰۰ آمریکایی جانشان را از دست دادند اما رزمایش با وجود این حادثه با سربازان باقیمانده ادامه پیدا کرد. در ماجرای ایرانی اما نشانه‌هایی از برگزاری رزمایش دیده نمی‌شود و ترددهای غیر نظامی این فرضیه را بیشتر تقویت می‌کند.

ماهیگیران امدادی؛ ابهام جدید ماجرای شلیک به ناو کنارک

یکی از مواردی که در فیلم منتشر شده به نام ارتش مطرح شد، احتمال جنگ الکترونیک بود. در بخشی از همان فیلم که با آرم ارتش جمهوری اسلامی منتشر شد، در بخش «احتمال نقص فنی در تولید موشک» گفته شده «علت اصلی این تشخیص اشتباه بوده اما احتمال جنگ الکترونیک از سوی دشمن نیز وجود دارد.»

احتمال جنگ الکترونیک و دستکاری در سیستم‌های نظامی ایران، موضوعی است که باید کارشناسان نظامی درباره آن نظر بدهند و مشخص نیست در این مورد خاص چقدر امکان عملی شدن آن وجود داشته است. اما طبق فیلم منتشر شده، به نظر می‌رسد سناریویی دور از ذهن نیست. فعلا برای دوم (بار اول توسط سپاه و بار دوم توسط ارتش) شلیک به نیروهای خودی به هر دلیلی صورت گرفته و هیچ دلیل مشخصی برای آن وجود ندارد.