ریواس و خواص و مضرات آن

  رویداد۲۴ کمتر کسی پیدا می‌شود که نوشیدن یک لیوان شربت ریواس خنک و تگری نیشابور را در فصل‌های گرم سال تجربه نکرده باشد چرا که مادر‌ها و مادربزرگ‌ها همیشه معتقد بودند ریواس حال‌مان را جا می‌آورد و در عین حال کلی خاصیت به بدن‌مان می‌رساند!

---

بیشتر بخوانید: غذای فصل/ خورش ریواس مجلسی

---

البته آشنایی با ریواس فقط به شربت ختم نمی‌شود و با آن می‌توانید خورش، آبگوشت، اشکنه، سالاد، کوکو و حتی لواشک هم تهیه کنید. ریواس سرشار از عناصر معدنی و انواع ویتامین‌هاست و به هضم غذا کمک می‌کند. حال اگر کنجکاو شده‌اید که با سایر خواص و مضرات احتمالی این گیاه خوش‌رنگ و لعاب و دستورات غذایی آن آشنا شوید، با ما همراه باشید.

ریواس یا کرفس صورتی؟!

ریواس گیاه بومی آسیاست و احتمال می‌رود اولین بار در سیبری یا هیمالیا برداشت شده باشد. حتی گفته می‌شود چینی‌ها پیش از میلاد مسیح به عنوان دارو از آن استفاده می‌کردند. در اروپا نیز کشت آن از قرن شانزدهم آغاز شد. جالب است بدانید اهالی شرق ایران ریواس را با عنوان «رواش» می‌شناسند. ریواس از دسته ترشک‌ها به حساب می‌آید و در هوای خنک و فصل بهار می‌روید.

ریواس، سبزی صورتی پرخاصیت

بنابراین قادر است دما‌های پایین را تحمل کند. ساقه این گیاه صورتی رنگ است و به کرفس شباهت دارد. برگ‌های آن نیز در دمای پایین صورتی و قرمز رنگ می‌شود و در دمای بالای ۳۰ درجه سانتی‌گراد سبز تیره باقی می‌مانند. محل رویش آن در ایران دامنه بینالود، کوهستان‌های آذربایجان و کردستان، بلندی‌های البرز در شمال تهران، خراسان رضوی، کوه‌های روستای رباط ترک (دلیجان) و قلعه تخت کوه است، اما بیشتر از همه سوغات نیشابور به حساب می‌آید.



ریواس خواص منحصر به فرد و بسیار زیادی دارد که در اینجا به چند نمونه از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

- مقوی قلب و اعصاب است.
- با تحریک ترشح نمک‌های صفراوی از کبد، باعث تنظیم جذب چربی از روده می‌شود.

- باعث کاهش خونریزی از معده و روده می‌شود.
- به رفع اختلالات قاعدگی کمک می‌کند.

- ورم ملتحمه چشم را کاهش می‌دهد.
- به ترمیم جراحات، زخم‌های چرکی سطحی و سوختگی‌های پوستی کمک می‌کند.

- مسرت‌بخش است و باعث رفع افسردگی می‌شود.
- لوزالمعده را وادار به ترشح انسولین کرده و قند خون را کاهش می‌دهد.

- کاهنده چربی و کلسترول خون است و از ایجاد لخته در رگ‌ها جلوگیری می‌کند.
- مصرف مداوم آن باعث تصفیه خون و رفع جوش و دمل می‌شود.

- کاهنده شهوت است.
- زخم‌های دهان را درمان می‌کند.

- سرگیجه و وزوز گوش را کاهش می‌دهد.
- فیبر و پتاسیم موجود در آن سوخت و ساز بدن را بالا می‌برد و باعث کاهش وزن می‌شود.

- اسید معده را متعادل می‌کند.
- برطرف کننده استرس، ترس و وسواس است.

مراقب باشید سردی‌تان نکند!

طبع ریواس از لحاظ طب سنتی سرد است، اما اگر با مقداری شکر یا عسل مصرف شود از سردی آن کاسته می‌شود. این گیاه منبع غنی از ویتامین‌ها و املاح معدنی به شمار می‌آید و اثرات معجزه آسایی بر سلامت دارد. ریواس قابض است و باعث تقویت معده و کبد می‌شود و دفع باکتری‌های مضر از دستگاه گوارش می‌شود. با این حال زیاده روی در مصرف آن می‌تواند دردسرساز شود. همچنین برای بیماران تب‌دار و بی اشتها مفید است و یرقان، ضعف و سستی را برطرف می‌کند. برای این منظور کافی است ۱۰۰ گرم آب ریواس خام را به همراه آب هویج یا کرفس، خیار و سیب (یک سوم آب ریواس و دو سوم آبمیوه‌ها یا سبزی‌های ذکر شده) بنوشید.



علاوه براینها، ریواس به کاهش حالت تهوع و درمان اسهال‌های صفراوی (با مزاج گرم) کمک می‌کند. ساقه‌هاى زیرزمینى آن نیز (معروف به ریوند) در رفع یبوست و کاهش علائم بواسیر تاثیرگذارند و معده را ضد عفونى مى‌کنند.

شربت بهشتی با ریواس قاقری!

شربت ریواس از ساقه گونه‌ای از این گیاه تحت عنوان قاقری یا ریواچ تهیه می‌شود. این نوع ریواس برخلاف ریواس‌های دیگر طعمی شیرین دارد و در دامنه کوه زیبد واقع در استان خراسان رضوی می‌روید. شربت آن هم بسیار خوش طعم است و به آب انار شیرین شباهت دارد. از ریواس و برگ‌های زخیم و گوشت‌دار آن در غذا‌های ایرانی به صورت خام و پخته نیز استفاده می‌شود. توجه داشته باشید که ریواس را نباید بیشتر از یک تا سه روز در یخچال نگهداری کنید.


همه کاربرد‌های ریواس

جهت بهره‌مندی از خواص ریواس حتما لازم نیست آن را بخورید. ریواس علاوه بر اینکه بر ارگان‌های داخلی بدن تاثیر می‌گذارد کاربرد‌های ویژه دیگری هم دارد؛ از جمله اینکه:

- جهت پاک کردن آثار سوختگی از ظروف، مقداری ریواس را همراه با آب در آن‌ها بجوشانید. اسید موجود در ریواس چربی‌های سوخته و چسبیده به ته ظرف را پاک می‌کند.

- برگ‌های ریواس به دفع حشرات موزی کمک می‌کنند.

- مصرف جوشانده ریشه ریواس روی مو‌ها باعث طلایی شدن مو‌های قهوه‌ای رنگ می‌شود. برای روشن شدن مو همچنین می‌توانید ۵۰ گرم ریواس را در یک لیتر آب به مدت ۳۰ دقیقه بجوشانید. سپس این محلول را صاف کرده و مو‌ها را چندبار با آن خیس کنید.

ماسک ریواس برای برطرف کردن جوش‌های چرکى:

پودر گل ریواس را با یک قاشق ماست مخلوط کنید و هفته اى سه بار روى پوست صورت بمالید.


معجون رنگ پریدگی ریواس:

برای رفع پریدگی رنگ صورت آب ریواس؛ آب هویج (زردک) و آب سیب سرخ را به نسبت مساوی با هم مخلوط نمایید و این نوشیدنی را بنوشید.

لوسیون ریواس برطرف کننده جوش و لک:

ریواس رنده شده را با آب لیمو مخلوط نمایید و این لوسیون را به پوست خود بمالید این لوسیون موجب از بین رفتن جوش و لک می‌شود.

ماسک ریواس:

ریواس له شده را با مقدارى سرکه مخلوط نمایید و روى تمام صورت بمالید این ماسک براى از بین بردن کک و مک و جوش هاى چرکى و از بین بردن لک و جاى جوش مفید است.

در چه ظرفی ریواس بپزیم؟

هنگام خرید، ساقه‌های جوان و ترد ریواس را انتخاب کنید. برای آماده‌سازی آن نیز باید ریواس را پوست کنده، خرد کنید و بشویید. بهتر است بیشتر از قسمت‌های ترد، نازک و روشن ریواس استفاده کنید زیرا قسمت‌های سبز و تیره‌تر آن کمی به تلخی می‌زنند.

قسمت‌های سفت‌تر آن هم بعد از پخت ریش‌ریش می‌شوند و سفت باقی می‌مانند. لازم به ذکر است که ریواس برای پخت به یک جوش کوتاه احتیاج دارد و اگر مدت طولانی روی حرارت بماند، له می‌شود. به همین دلیل باید آن را در پایان پخت به غذا اضافه کرد. همچنین به دلیل اگزالات پتاسیم موجود در آن، بهتر است در ظروف فلزی به خصوص مسی پخته نشود زیرا مس با غذا‌های اسیدی واکنش‌های مضری ایجاد می‌کند.



پنج دستور درمانی با ریواس
- برای درمان کم‎خونی، از ریشه خشک شده ریواس یا شربت آن همراه با غذا استفاده کنید.

- برای رفع درد، ناراحتی، گاز و نفخ معده ۱۵ گرم پودر ریشه ریواس را برای ۲۰ دقیقه در ۳۰۰ سی‎سی آب جوش دم کنید و قبل از غذا یک استکان از آن بنوشید.

- برای استحکام استخوان‌ها، ریشه ریواس را همراه با عرق مرزه در روغن کنجد بجوشانید و بعد از ولرم شدن آن را روی بدن ماساژ دهید.

- برای بیماری برص ریشه ریواس را به‎صورت پودر درآورده با عسل مخلوط کنید و در محل بمالید.

- برای درمان آبله، پیوره و دندان درد، ساقه ریواس را بجوشانید و به‎صورت ضماد روی محل قرار دهید. همچنین می‌توانید خود ریواس را بجوید.

- برای درمان سرفه‌های کهنه و زیادی صفرا گرد ریشه ریواس را با لعاب به دانه، به‎صورت حبّ درآورده و زیر زبان قرار دهید.


ریواس طبیعت سرد دارد و دارای ویتامین‌ها و املاح معدنی گوناگونی است. برای تمامی اعضای بدن، ماده غذایی بسیار ممتازی شمرده می‌شود و اثر شگفت انگیز و معجزه آسایی دارد. قابض است و برای تقویت معده و کبد مفید می‌باشد.



خوردن ریواس برای بیماران تب دار و بی‌اشت‌ها مفید بوده و یرقان، وسواس، سستی را درمان می‌نماید. در این گونه موارد می‌توان ۱۰۰ گرم از آب ریواس یا رب ریواس را میل کرد. صفرا و دل به هم خوردگی را رفع می‌کند و برای حصبه و اسهال گرم صفراوی مفید بوده و کرم کُش است.



خوردن ریواس را نباید در برنامه غذایی از یاد بُرد. ریواس را برای تهیه خورش، کمپوت، مربا و شربت مورد استفاده قرار می‌دهند. سعی کنید در مصرف ریواس زیاده‌روی نکنید.



مفیدترین طریقه مصرف آن، مصرف آب ریواس همراه با آب هویج، کرفس، خیار و سیب می‌باشد که یک‌سوم آب ریواس و دوسوم بقیه مواد است. ریواس اثر ملین داشته و اشتها‌آور است و برای افزایش اشتها و یبوست مفید می‌باشد. مصرف ریواس برای مبتلایان به سنگ کلیه و ناراحتی‌های مثانه خطرناک است.

شیر مادرانی که ریواس می‌خورند، در نوزادان تولید اسهال می‌کند. ریواس، مقوی قلب و اعصاب بوده و برای درمان بواسیر مفید است.



ریواس به‌عنوان فعال کننده عملکرد دستگاه گوارش، ناقل نمک‌های صفراوی و محرک ترشح کبد شناخته شده است. نخستین کار‌کرد آن در دهان این است که با تحریک جوانه‌های چشایی به واسطه مزه تلخ خوشایندش، موجب پاک شدن حفره دهان شده ودهان را برای چشیدن غذای بعدی آماده می‌سازد.



این گیاه در معده سبب افزایش ترشح معده و تحریک آن می‌شود. در نتیجه به طور کلی باعث بهبود عملکرد معده می‌گردد. علاوه بر این با تحریک ترشح نمک‌های صفراوی از کبد، به تنظیم جذب چربی از روده کمک می‌کند.



ریواس خاصیت مسهلی، ضد‌التهابی و متعادل کننده عملکرد روده‌ها (درمان یبوست و اسهال) را داشته و در درمان یرقان، خونریزی معدی- روده‌ای، اختلال قاعدگی، ورم ملتحمه چشم، جراحات ناشی از ضربات و صدمات جسمانی، زخم‌های چرکی سطحی و سوختگی‌های حاصل از حرارت کاربرد دارد.



برای چه کسانی مضر است؟!

از آنجایی که ریواس دارای مقدار زیادی اکسالیک اسید است (۴۶۰ میلی گرم در هر ۱۰۰ گرم)، زیاده‌روی در مصرف آن می‌تواند باعث آسیب به دستگاه گوارش و کلیه‌ها و جلوگیری از جذب کلسیم و منیزیم شود. بنابراین خطر پوکی استخوان را بالا می‌برد. افراد بالغ در روز مجاز به مصرف ۱۰ گرم اکسالیک اسید و کودکان مجاز به مصرف ۳ تا ۴ گرم از این ماده هستند. البته این میزان اکسالیک اسید از چند کیلوگرم ریواس به دست می‌آید، بنابراین مصرف متعادل این گیاه نه تنها خطری ندارد بلکه خواص بسیار زیادی را هم به بدن می‌رساند. اما مبتلایان به سنگ کلیه، ناراحتی‌های مثانه، درد سینه و سرفه بهتر است قبل از خوردن ریواس با پزشک خود مشورت داشته باشند.

مصرف ریواس توسط مادران شیرده نیز ممکن است باعث ایجاد اسهال در نوزادان شود. مبتلایان به نارسایی‌های قلبی هم نباید در خوردن آن زیاده‌روی کنند زیرا حاوی مقادیر قابل توجهی سدیم است و باعث افزایش احتباس آب در بدن می‌شود. برگ‎ ریواس نیز بهتر است به صورت خوراکی استفاده نشود زیرا حاوی ترکیبات سمی برای بدن است.


سایر مصارف ریواس

ریواس به علت خاصیت اسیدی، برای پاک کردن ظروفی که آثار سوختگی مواد غذایی در آن‌ها به جای مانده باشد، مورد استفاده قرار می‌گیرد.


افرادی که موی آن‌ها قهوه‌ای کمرنگ است، با استفاده از ریشه این گیاه می‌توانند به رنگ موی طلایی دست یابند. برگ‌های ریواس را می‌توان به‌عنوان حشره کش موثر برای دفع حشرات به کار برد.



ریواس با طعم منحصر به فرد خود، در بیشتر دسر‌ها و شیرینی‌ها استفاده می‌شود.



ریواس تا یکی دو روز در یخچال قابل نگهداری است. برای نگهداری طولانی‌تر ریواس، پس از بریدن ساقه‌ها، آن را منجمد می‌کنند. اگر ساقه‌های ریواس به طور خام مصرف شود، به شدت ترش خواهد بود. به‌طور معمول آن را با شکر یا عسل می‌پزند یا در کیک‌ها مورد استفاده واقع می‌شود. همچنین به تنهایی یا همراه با توت فرنگی در تهیه ژله و مربا‌ها به کار می‌رود. چاشنی‌هایی که با ریواس مصرف می‌شوند، عبارتند از لیمو، دارچین و زنجبیل.



منبع: مجله سیب سبز