نفتکش‌های ایران عازم ونزوئلا بهترین زمان بازگشت آمریکا از تحریم‌ها

رویداد۲۴ اوایل ماه مه 5 کشتی حامل نفت تصفیه شده ایران را به مقصد ونزوئلا ترک کردند. سفر آنها گمانه زنی هایی درباره انگیزه ها و نگرانی های استراتژیک ایران و همچنین درباره واکنش ایالات متحده در پی داشت. دولت ترامپ در دوره ریاست جمهوری خود علیه تهران و کاراکاس تحریم های سختگیرانه ای اعمال کرده است تا به هر دوی آنها تغییر نظام را تحمیل کنند.

آیا ایران سعی داشت از طریق نقض تحریم ها رئیس جمهوری دونالد ترامپ را در میانه کارزار انتخابات ریاست جمهوری او تحریک کند؟ احتمالش وجود دارد. آیا ترامپ واکنشی نشان خواهد داد؟ او ابزار لازم برای واکنش را دارد چرا که به تازگی رزمناوهای ایالات متحده را در آب های ونزوئلا مستقر کرده است تا ظاهرا عملیات «نظارت، مداخله و توقیف محموله های مواد مخدر» را تقویت کند.

مساله قابل توجه اینکه این کشتی ها بی هیچ حادثه ای وارد آب های ونزوئلا شده و سوخت ارزشمند را به کشوری رسانده اند که پس از دو دهه سوء مدیریت و بسیاری مشکلات دیگر و اکنون هم همه گیری کرونا، به معنای واقعی کلمه دارد از گرسنگی تلف می شود. بار این نفتکش ها اگر به طور محتاطانه در بازار ونزوئلا عرضه شود، می تواند دست کم به طور موقت از شدت بحران بشردوستانه در این کشور بکاهد. عبور ایمن این نفتکش ها جدیدترین نشانه از روند غیر رسمی و ساکت کاهش تنش ها بین تهران و واشنگتن است که یک مسیر مهم برای پیشروی ایران و ونزوئلا ایجاد کرده.

تهران در ماه مارس از نامزد مطلوب واشنگتن برای نخست وزیری در عراق حمایت و یک سرباز کهنه کار نیروی دریایی ایالات متحده که در ایران زندانی بود را آزاد کرد و به سفارت سوئیس در تهران سپرد. حملات علیه نیروهای آمریکایی در افغانستان نیز در ماه های اخیر کاهش یافته است. درگیری ها بر سر کشتی ها و نفتکش ها در آب های خلیج فارس نیز تسهیل شده است.

دولت ترامپ بر تاثیرگذاری کارزار «اعمال فشار حداکثری» خود متشکل از عقب نشینی از توافق هسته ای 2015، اعمال تحریم های جامع اقتصادی و ترور سردار سلیمانی در ماه ژانویه بر ایران تاکید می کند. ترامپ همچنین در تلاش ها برای وادار کردن رئیس جمهوری نیکلاس مادورو به کناره گیری از قدرت در ونزوئلا نیز فشارهای زیادی را علیه این کشور اعمال کرده است. دولت ترامپ سال گذشته خوان گوایدو، رئیس مجلس و رهبر اپوزیسیون ونزوئلا، را به عنوان رئیس دولت موقت در این کشور پذیرفت و نزدیک به 50 کشور دیگر را نیز به همین کار ترغیب کرد. ایالات متحده علاوه بر تحریم های جامع نفتی و یک سری تحریم های هدفمند، در ماه مارس مادورو و شماری از دیگر مقامات ونزوئلا را به تبانی با چریکی های کلمبیایی در قاچاق مواد مخدر، متهم کرد.

در حال حاضر، در ظاهر امر به نظر می رسد که شرایط در هر دو کشور برای خواسته آمریکایی مبنی بر تغییر نظام، مهیاست. دکتسر فیلکینز، خبرنگار نیویورکر، در سفر اخیر خود به تهران شرایط در جامعه را اینطور توصیف کرده که مردم از چندین دهه فشار و تحریم ها خسته شده و برای تغییر آماده اند. تلاش های اولیه دولت ایران برای پنهان کردن موارد ابتلای به کرونا به شیوع سریع و گسترده آن در کشور انجامیده و ایران برای اولین مرتبه از زمان انقلاب اسلامی تا کنون، مجبور به درخواست وام از صندوق بین المللی پول شده است. فیلکینز بر این باور است که باور عمومی به دولت تضعیف شده.

بیشتر بخوانید: ریسک‌های روابط تهران و کاراکاس/ چرا نفتکش ایرانی به ونزوئلا رفت؟

در همین حال طبق ارزیابی های یک گروه متشکل از جاسوسان پیشین آمریکا موسوم به «کهنه کاران حرفه ای اطلاعات»، در ونزوئلا هم میزان تحریم ها و بیماری همه گیر کرونا سبب شده بسیاری از مردم این کشور در آرزوی تغییر و تحول باشند و همراستا با دولت، ایالات متحده را در مشکلات خود مقصر بخوانند. این گروه همچنین به این مساله اشاره کرده که حمایت خوان گوایدو از تحریم های شدید آمریکا در حالی که هموطنان او از مواد غذایی، آب و بیشتر کالاهای اساسی محروم شده اند، او را بی اعتبار کرده است.

اقدام ایران به ارسال سوخت برای یک کشور نفت خیز که آنقدر در هم شکسته که حتی توانایی استفاده از منابع خود را ندارد، نشان دهنده تلاش های هر دو کشور برای محافظت از خودشان در برابر سیاست های ایالات متحده است. این شرایط همچنین می تواند فرصتی برای نشان دادن حسن نیت باشد. اگر هدف از تحریم های ایالات متحده فراهم آوردن امکان ایجاد تغییر از داخل باشد، قدرت تحریم ها در دانش درباره زمان مناسب برای تغییر رویه از آنها به ابزار نرم تر دیپلماسی است.