ایران، سوریه و کره‌شمالی در «اتاقِ حوادث»/ چرا خاطرات بولتون امیدوار کننده است؟

رویداد۲۴ کتاب جدید جان بولتون، مشاور سابق امنیت ملی آمریکا همچنان در رسانه‌های جهان مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرد. بررسی یادداشت‌های روز‌های اخیر نشریه‌های آمریکایی میانه و چپ نشان میدهد هرکسی که کتاب پانصد و هفتاد و 9 صفحه‌ای خاطرات بولتون را خوانده است، متوجه شده سیاست‌های ترامپ تا چه حد شرم‌آور و خطرناک است، اما نویسنده کتاب دائما امیدی را در دل خواننده زنده نگه داشته است: اینکه او (بولتون) دیگر در تیم رییس‌جمهور آمریکا حضور ندارد!

 

 

نشریه آمریکایی وکس بخش‌های جالبی از کتاب بولتون را بازخوانی کرده و نوشته این کتاب نشان داد سیاست خارجی ترامپ چقدر وحشتناک است، اما بدتر از آن نشان داد که خود بولتون چقدر وحشتناک‌تر بوده است.

این نشریه می‌نویسد بولتون دائما از ترامپ می‌خواسته تا دیپلماسی را کنار بگذارد و مواضع تندروانه در قبال دشمنانش در پیش بگیرد. ایران، ونزوئلا و کره‌شمالی سه کشوری هستند که بولتون از آن‌ها به عنوان دشمن آمریکا یاد کرده است. بولتون بار‌ها در کتاب تاکید کرده از نظر او حمله نکردن به ایران بعد از سرنگونی پهپاد آمریکایی توسط ایرانی‌ها «غیرمنطقی» بوده است.

بولتون در این باره در «اتاق حوادث» می‌نویسد: بعد از اینکه ایران، یک هواپیمای بدون خلبان آمریکایی را مورد حمله قرار داد، گروهی از مشاوران و وزرای ترامپ دور هم جمع شدند و برای حمله تلافی‌جویانه به ایران برنامه‌ریزی کردند.

 

 

بولتون نوشته که او و وزیر خارجه وقت آمریکا می‌خواستند به تعداد بیشتری از اهداف در ایران حمله کنند، اما سرپرست وزارت دفاع و رئیس ستاد مشترک ارتش می‌گفتند که سه هدف کافی است. این گروه تصمیم می‌گیرند که برای همان سه هدف برنامه‌ریزی کرده و به ترامپ گزارش کنند.

جلسه به پایان می‌رسد و قرار می‌گذارند ساعت ۹ شب به وقت شرق آمریکا حمله انجام شود. بولتون می‌نویسد، چون احتمالا شب باید تا صبح بیدار می‌ماند، به همین خاطر به خانه می‌رود و آماده می‌شود. او ساعت پنج و نیم بعد از ظهر دوباره از خانه به سمت کاخ سفید در حرکت بود که در ترافیک متوقف می‌شود.

در راه بود که رئیس ستاد مشترک با او تماس می‌گیرد و می‌گوید به سفارت بریتانیا در ایران حمله شده و بهتر است برای مشخص شدن اوضاع، حمله را یک ساعت به تاخیر بیندازند. بولتون با این تصمیم مخالف بود، اما با آن راه می‌آید.

 

 

حدود ساعت هفت و بیست دقیقه بعد از ظهر، او هنوز در ترافیک سنگین شهر بود که از کاخ سفید با او تماس می‌گیرند و ترامپ به او می‌گوید که خیال ندارد حمله را انجام دهد. وکیل شورای امنیت ملی آمریکا به ترامپ گفته بود که ممکن است صد و پنجاه نفر در این حمله کشته شوند و ترامپ فکر کرده بود که یک هواپیمای بدون سرنشین چنین ارزشی ندارد. تلاش‌های بولتون و پومپئو به جایی نمی‌رسد و آقای ترامپ نظرش را عوض نمی‌کند.

وکس مدعی شده اگر ترامپ میخواست به توصیه‌های بولتون گوش کند آمریکا امروز درگیر چندین جنگ در جهان بود. اگر آمریکا قرار باشد بین هدایت سیاست خارجی توسط ترامپ و بولتون یکی را انتخاب کند، ترامپ مسلما بهترین گزینه است.

این نشریه نوشته باید سه انتقاد اصلی بولتون به ترامپ را جدی بگیریم: ۱) ترامپ هیچ فهم و ایده درستی درباره سیاست خارجی‌اش ندارد. بولتون در کتابش می‌نویسد: طرز تفکر او مثل مجموعه پراکنده‌ای از نقاط بود که ما باید آن‌ها را به هم وصل می‌کردیم و سیاستی از داخل آن ایجاد می‌کردیم.

اما بولتون قطعا این کار را دوست داشته، چون دستش برای مانور‌های بیشتر در دولت بازتر می‌شده. اما به نظر می‌رسد در کتاب مدعی شده از این کار خسته شده بوده. او در جایی گفته: مهمترین شکاف در سیاست خارجی آمریکا، شکاف بین ترامپ و ترامپ بوده است.

 

در ادامه این کتاب آمده است: ۲) ترامپ برای هدایت آمریکا در جهان بیش از حد ناآماده و نامناسب است. ترامپ سراغ مذاکره‌های سخت با سران کشور‌هایی می‌رود که مطلقا هیچ درکی درباره آن‌ها ندارد و اطرافیانش را دائما در این نگرانی قرار می‌دهد که عاقبت سیاست او چه می‌شود.

 

جزئیات توافق آمریکا و کره‌شمالی به روایت بولتون

به گفته بولتون، در مورد کره‌شمالی ترامپ فقط به دنبال این بود که اولین کسی باشد که سران کشور‌های آمریکا و کره‌شمالی را دور هم جمع کرده است. بولتون در کتابش می‌گوید: او حتی آماده بود که یک اعلامیه بدون ماده را امضا کند و در یک کنفرانس پیروزی خود را اعلام کند و از شهر خارج شود.

یکی از شوکه کننده‌ترین بخش‌های کتاب زمانی است که به خروج یک جانبه آمریکا از ناتو اشاره دارد. قبل از نشست ۲۰۱۸ کشور‌های عضو ناتو ترامپ به دستیارانش گفته: میخواهید یک کار تاریخی بکنیم؟ ما از ناتو خارج می‌شویم. ما دیگر پول جنگ‌های دیگران را نمی‌دهیم.

ساعاتی بعد در خلال نشست ترامپ رو به بولتون کرده و گفته: آیا واقعا قرار است این کار را بکنیم؟ بولتون به او توصیه کرده روی خط راه برو، اما خطوط را رد نکن.

 

همچنین در این کتاب آمده است: ۳) ترامپ از موقعیت خود به عنوان رییس جمهور برای پیشبرد اهداف شخصی‌اش استفاده می‌کند. یکی از موارد متاخری که در کتاب به آن اشاره شده مساله مذاکرات تجاری با شی جی پینگ رییس جمهور چین است که مذاکرات به سمت مباحثه درباره انتخابات ۲۰۲۰ آمریکا کشانده شده است.

بولتون در کتابش نوشته: او ناگهان بحث را به سمت انتخابات ریاست جمهوری آمریکا برده و اینکه چطور ظرفیت‌های اقتصادی چین می‌تواند بر کمپین انتخاباتی او تاثیر بگذارد و شی خواسته پیروزی او راتضمین کند. او بر اهمیت کشاورزان  و اهمیت روز افزود خرید دانه سویا و گندم از چین برای آن‌ها و تاثیر آن‌ها بر نتیجه انتخابات حرف زده است.

 

 

فارین پالسی درباره کتاب بولتون نوشته نام این کتاب به جای این که «اتاقی که در آن اتفاق‌ها رخ داد» باشد باید «چطور دست از نگرانی برداریم و عاشق بمب باشیم» می‌بود.

این نشریه نوشته کتاب بولتون نشان داد چطور او از مداخلات یک جانبه در کشور‌ها و شکست‌های ناشی از این مداخلات درس نگرفته و چقدر خودمحور است. در فصلی که بولتون درباره ونزوئلا حرف زده در پایان جمله‌ای از او نقل شده که می‌گوید: «ونزوئلا آزاد خواهد شد». فارین پالسی در انتقاد به این سبک نگاه گفته: واقعا چنین فکری می‌کند؟ مانند عراق و افغانستان؟

واشنگتن پست نیز تراژیک‌ترین بخش کتاب خاطرات بولتون را بازخوانی کرده و گفته: این کتاب سرشار از داستان‌های مخربی درباره سیاست خارجی جان بولتون است، اما بخشی که به سیاست ترامپ درباره سوریه برمی‌گردد نشان می‌دهد رییس‌جمهور تا چه حد درباره جنگ سوریه نادان است و سیاست او تا چه اندازه از نظر اخلاقی، پایین و از نظر عملی بدون کارکرد است.

 

بیشتربخوانید:کتاب بولتون، به ریاست جمهوری ترامپ پایان می‌دهد؟

---

 

 

 

ما قبل از این هم پایه‌های سیاست ترامپ در مورد سوریه را می‌دانستیم. می‌دانستیم که ترامپ سوریه را چیزی جز سرزمین «شن و مرگ» (ترامپ در سال ۲۰۱۹ در جریان یک سخنرانی سوریه را سرزمین شن و مرگ خوانده بود) نمی‌داند و می‌خواست ۲۰۰۰ نیروی آمریکایی در این کشور را ظرف یک روز خارج کند و تبعات این تصمیم برایش اهمیتی نداشت. می‌دانستیم که او یک بار پیروزی دائمی بر داعش را اعلام کرده تا ادعایش در کمپین انتخاباتی را محقق کرده باشد.

به گزارش واشنگتن پست کتاب بولتون نه تنها جزییات مخوفی از جهل و سو مدیریت ترامپ در سیاست هایش در قبال سوریه را به تصویر کشیده بلکه نشان داده چطور کل تیم سیاست خارجی او دچار ناکارآمدی است.

این رسانه نوشته اگر نقل قول‌های بولتون از ترامپ درست باشد نشان می‌دهد رییس‌جمهور از چیزی که فکر می‌کردیم هم نسبت به سوریه جاهل‌تر است. ترامپ به طور ناگهانی ۲۰۰ میلیون دلار کمک‌های آمریکا به تثبیت شرایط در سوریه را قطع کرد و گفت: ترجیح می‌دهد با این پول کشور خودش را بسازد نه دیگران.

ترامپ ارزشی برای جنگ با داعش قائل نبوده و در جایی در کتاب از او نقل شده که: «ما داریم داعش را برای کشور‌هایی می‌کشیم که دشمن ما هستند.

او به طور خصوصی در جای دیگری احساسش را نسبت به متحدان آمریکا در سوریه بیان کرده و گفته: «من از کرد‌ها خوشم نمی‌آید. آن‌ها از عراقی‌ها فرار کرده‌اند، از ترک‌ها فراری‌اند و تنها زمانی دست از فرار کردن بر می‌دارند که ما با اف-۱۸ هایمان بمبارانشان کنیم.

کتاب درباره تصمیم ترامپ به حمله به اسد برای دومین بار در پی ادعای حملات شیمیایی اسد به شهروندان سوریه نیز اشاره کرده‌است. بولتون در توصیف این سیاست فرآیند خراب این حملات را شرح داده است. او جیمز ماتیس وزیر دفاع پیشین ترامپ را برای تلاش جهت منصرف کردن ترامپ از حمله به سوریه مقصر خوانده و گفته سیاست‌های او برای ایجاد بازدراندگی در برابر بشار اسد فاقد کارآمدی بوده است.

 

توقف دقیقه نودی حمله ترامپ به سوریه

به دلیل مخالفت‌ها متحدان آمریکا، ترامپ سعی کرده دقیقه نود حمله را متوقف کند و پذیرفته که این حمله هیچ سودی برای آمریکا ندارد. بولتون در کتاب به نقل از ترامپ نوشته دقیقه نود رییس جمهور گفته " ما با این کار به هیچ جایی نمی‌رسیم. "

 

 

کتاب همچنین به تصمیم ترامپ برای خروج نیرو‌های آمریکایی از سوریه و حملات ترکیه به شمال سوریه اشاره کرده و به گفته واشنگتن پست این بخش یکی از طولانی‌ترین حکایت‌های بولتون در کتاب خاطراتش است.

بولتون درباره این مساله گفته: «این یکی از بحران‌های شخصی برای من محسوب می‌شد.»، اما نه به این دلیل که او به سوریه اهمیت می‌داده بلکه به گفته خودش به خاطر نسبتی که این سیاست با ایران میتوانست داشته باشد حائز اهمیت بود.

بولتون در خاطراتش نوشته: «رون درمر سفیر اسرائیل به من گفت که این بدترین روزی است که از زمان روی کار آمدن ترامپ تجربه کرده است.

درخواست ترامپ از اردوغان نیز ترکیبی از فرضیه‌های ساده لوحانه رییس‌جمهور و پیام‌های در هم و برهم بود. ترامپ از ترکیه می‌خواست که دست از مبارزه با داعش و حمله به کرد‌ها بردارد. (این در حالی است که کمی بعد از پیام ترامپ، ترکیه به کرد‌ها حمله کرد و داعش همزمان در حال نیروگیری بود).

بولتون در این کتاب اعتبار ارسال دویست نیروی آمریکایی به شمال سوریه و رها نکردن استان تنف سوریه را به نام خود زده است. زمانی که ترامپ اعلام کرد می‌خواهد همه نیروهایش را از سوریه فرا بخواند، بولتون از سمتش کنار گذاشته شده بود، اما در نهایت ترامپ از این تصمیم منصرف شد و نشان داد چقدر سیاست‌هایش بی پایه و اساس است.

واشنگتن پست تاکید کرده رییس‌جمهور نشان داده چقدر در درک واقعی از سوریه دچار مشکل است. او معتقد است کشور‌های عربی باید به سوریه لشکر بفرستند و هزینه حمایت‌های آمریکا از آن‌ها را بدهند. این ابتکار عمل برای بولتون بوده است. ترامپ معتقد است کشور‌های اروپایی در صورتی که آمریکا از سوریه عقب نشینی کند دست به کار شده و خودشان نیروهایشان را راهیسوریه میکنند، اما این اتفاق هرگز رخ نداده و نخواهد داد.

بولتون در این کتاب به درخواست‌های مکرر ترامپ از اسد برای بازگرداندن ۶ آمریکایی که به باور آن‌ها در سوریه تحت بازداشت رژیم اسد هستند اشاره کرده و گفته اسد به هیچ یک از درخواست‌های ترامپ پاسخ نداده است.

واشنگتن پست بر این باور است که دولت ترامپ هیچ تحلیلی بیش از مبارزه با داعش و توقف ایران برای جنگ در سوریه ندارند و مسائل انسانی و کشته شدن هزاران غیرنظامی در جریان جنگ سوریه برای آن‌ها کوچکترین اهمیتی ندارد.

بولتون در جایی از کتاب مستقیما این سیاست را اعلام کرده و در پاسخ به ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه که از او خواسته برای حل بحران سوریه کمک کنند گفته: ما در سوریه برای جنگ داخلی آن‌ها نمی‌جنگیم. سیاست ما ایران است.

واشنگتن پسن به از هم گسیختگی تیم سیاست خارجی ترامپ در موضوع سوریه اشاره کرده و گفته بولتون در سوریه به ایران اهمیت می‌داد، جیمز ماتیس به داعش، جفری به روابطش با ترکیه، مایک پمپئو به خوش آمد ترامپ و ترامپ به پایگاه رایش در داخل. هیچ کس در دولت ترامپ مطلقا اهمیتی به مردم سوریه نمی‌دهد.

اما آنچه برای خواننده ایرانی کتاب بولتون جالب توجه است بخش‌هایی است که به سیاست‌های سختگیرانه او علیه ایران و تصمیم‌های کاخ سفید برمیگردد.

 

 

بی بی سی در گزارشی نوشته کلمه ایران ۳۷۲ بار در کتاب بولتون تکرار شده که این از همه کشور‌های روسیه، چین و کره شمالی بیشتر بوده است. این تکرار نشان می‌دهد ایران تا چه اندازه فکر بولتون را به خود مشغول کرده بوده و از طرفی خاطرات او ثابت می‌کند او تا چه اندازه بر سیاست‌های دولت در قبال کشورمان تاثیر گذار بوده است.

بولتون در فصل سوم کتاب با عنوان «آمریکا آزاد شد» درباره خروج از توافق هسته‌ای با ایران نوشته که به گمان او به نوعی آزادی آمریکا بود.

او در جایی از کتاب نقل قولی از ترامپ کرده که گفته: «من و تو درباره ایران هم عقیده ایم، اما تو کمی سخت گیر تری.»

او می‌نویسد که در دولت آقای ترامپ اختلاف نظر بود که تا چه حد باید صنعت نفت ایران را محدود کرد. بولتون از وزیر دارایی شکایت می‌کند که آن‌ها از ترس بالا رفتن بهای نفت در این امر دست به عصا بودند. او نوشته که بقیه مشاوران اقتصادی و وزیر انرژی چنین نظری نداشتند. انتقاد دیگر او به منوچن این است که با صدور مجوز‌های موقت برای خرید نفت از ایران، از شدت و کوبندگی این تحریم‌ها می‌کاهد. بولتون در کتابش نوشته که امیدوار است دولت بعدی آمریکا تحریم‌ها را بهتر از منوچن استفاده کند: «تحریم‌ها، سلاح اقتصادی هستند که ما باید از آن‌ها موثر استفاده کنیم. نه اینکه از استفاده از آن‌ها احساس شرم کنیم.»

 

 

بخش جالب توجه کتاب مربوط به اشاره بولتون به سفر ناگهانی ظریف به بیاریتز فرانسه در حاشیه نشست گروه هفت است. بولتون نوشته ترامپ جدا تصمیم داشته با ظریف دیدار کند و او آماده بود تا اگر دیدار انجام شود، با هواپیما به آمریکا باز گردد و از سمتش استعفا کند. به جز بولتون کسان دیگری هم درصدد بودند که این ملاقات انجام نشود. از جمله آن‌ها بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل بود. نتانیاهو با وزیر خارجه آمریکا تماس گرفته بود و پومپئو هم با ایمیل به آقای بولتون خبر داده بود که نخست وزیر اسرائیل اصرار دارد با ترامپ گفتگو کند.

جان بولتون نوشته که سفیر اسرائیل در آمریکا و نتانیاهو با او هم تماس گرفته بودند. او برای صحبت با ترامپ به طبقه‌ای از هتل می‌رود که او اقامت داشته است. در آنجا متوجه می‌شود که سفیر آمریکا در اسرائیل در حال گفتگو با «جرد کوشنر» داماد ترامپ است و می‌خواهد صحبت رهبران دو کشور را فراهم کند. اما کوشنر مانع شده و گفته بود که صحیح نیست رهبر یک کشور خارجی به آقای ترامپ بگوید با چه کسی دیدار کند و با چه کسی دیدار نکند.

در نهایت بولتون به همراه کوشنر و رئیس دفتر ترامپ به اتاق او می‌روند و ترامپ نظر آن‌ها را درباره دیدار می‌پرسد. روز بعد ترامپ تصمیم می‌گیرد که با محمد جواد ظریف دیدار نکند.

 

 

جالب اینجاست که بولتون در کتابش نوشته اطمینان ندارد که تماسی بین ترامپ و ظریف برقرار نشد است و از اینکه ظریف با منوچین یا کوشنر دیدار کرده یا نه نیز مطمئن نبوده.