نگرانم یک نفر شبیه ترامپ در انتخابات ۱۴۰۰ ظهور کند

رویداد۲۴ مرتضی الویری که همچنان دغدغه اصلاح طلبی دارد بر این امر تأکید می‌کند که هنوز فرصت برای جلب اعتماد مجدد مردم از سوی جریانات سیاسی کشور وجود دارد. او معتقد است؛ اگر جریان سیاسی اصلاحات از فضای دُگم و پافشاری بر روش‌های گذشته فاصله بگیرد، این احتمال وجود دارد که دوباره از سوی مردم مورد استقبال قرار بگیرد.

این سیاستمدار اصلاح طلب، بیم آن را دارد که اگر مردم نتوانند در یک فضای باز انتخاباتی با نظرات کاندیداهای انتخاباتی مختلف آشنا شوند، یک جریان عوام فریب در چند ماه آینده عنان کار را در دست گرفته و حتی بر مسند قدرت نیز بنشیند.

الویری نقش رسانه‌ها در ماه‌های باقی مانده تا انتخابات ۱۴۰۰ را بسیار پر رنگ می‌داند و می‌گوید؛ «صدا و سیما» و سایر رسانه‌های رسمی امروز در جایگاهی قرار گرفته‌اند که می‌توانند از بروز اعتراضات اجتماعی و حتی به قدرت رسیدن جریانات پوپولیستی در کشور جلوگیری کنند.

* آقای الویری! برخی از تحلیلگران معتقدند که پاندمی کرونا، علاوه بر «اقتصاد» و «اجتماع»، فضای سیاسی ایران را نیز تحت تأثیر قرار خواهد داد. آیا حضرتعالی نیز قائل به چنین تحلیلی هستید؟

مسأله شیوع بیماری کرونا یک پدیده نوظهور و غیرمنتظره است. اگر شش ماه قبل یک «پیشگو» و حتی یک «دانشمند» اتفاقات کنونی جهان را در حوزه «فرهنگ»، «اقتصاد» و حتی «سیاست» پیش‌بینی می‌کرد، احتمالا کسی برای نظرات او ارزشی قائل نمی‌شد.

اقتصاد بیشترین تاثیر را از کرونا گرفته است
بنده معتقدم فرایندهای اقتصادی بیشترین تأثیر را از بیماری کرونا خواهند گرفت، زیرا زمانی که مناسبات بین افرد تغییر می‌کند، در نتیجه همین مسأله باعث تغییر در روابط اقتصادی آنها نیز می‌شود. البته بسیاری اجتماعات نیز به دلیل این بیماری محدود شده و برای مثال کنسرت‌ها و حتی کنگره‌های سیاسی احزاب در فضای مجازی و اشکال دیگر برگزار شده است. حتی شاهد بودیم که برخی فرایندهای انتخاباتی صنفی و سازمان‌های مردم نهاد نیز در فضای مجازی پیگیری شد. در این شرایط به نظر می‌رسد که اقبال مردم برای استفاده از فضای مجازی و تکنولوژی‌های مرتبط با این جهان در حال افزایش است.

کرونا بر فضای سیاسی نیز سایه افکنده است، برای مثال بسیاری از گردهمایی‌هایی سیاسی در فضای مجازی پیگیری می‌شود. حتی شاهد هستیم حرکت‌های سیاسی - اجتماعی از جمله؛ «تجمعات»، «حمایت‌ها» و «اعتراضات» منتفی شده است.

بیشتر بخوانید: سایه انتخابات آمریکا بر انتخابات ایران/ ده گزینه انتخابات ریاست جمهوری ایران چه کسانی هستند؟

قالب‌های اعتراضی مردم شاید تغییر کند
* با این تفاسیر اگر فشار اقتصادی برآمده از کرونا ادامه دار باشد، به دلیل خطر ابتلا به این بیماری دیگر شاهد حوادث اعتراضی نیز اعتراضات سال‌های اخیر نخواهیم بود؟

احتمال دارد اعتراضات به مسائل اقتصادی در قالب‌های دیگری به جز تجمعات پیگیری شود، به همین دلیل نمی‌توان بیماری کرونا را به عنوان یک تضمین برای توقف اعتراضات احتمالی دانست. یکی از گونه‌های اعتراضی، مسأله «نافرمانی مدنی» است. به نظر می‌رسد اگر انتقادات بالا بگیرد، برخی از افراد این روش را برای اعتراض خود انتخاب کنند.

* به نظر شما مسئولان حاکمیت باید چه تدبیری بیاندیشند که این نافرمانی‌ها در جامعه آغاز نشود؟

یکی از راه‌های جلوگیری از این دست از اعتراضات، شنیدن صدای مردم است. باید فضایی فراهم شود که مردم احساس کنند انتقادات و نظرات آنها در جایی منعکس می‌شود. در کنار این موضوع مسئولان حاکمیتی نیز وظیفه دارند به صورت شفاف در خصوص کاستی‌های موجود در جامعه با مردم صحبت کنند و دلایل برخی از نابسامانی‌های اقتصادی را با آنها در میان بگذارند.

بنده تصور می‌کنم اگر فضایی برای شنیدن حرف‌های مردم ایجاد نشود، جریان‌های مخالف و معاند با بهره‌گیری از ابزار رسانه و تزریق «دروغ» و «شایعه» در جامعه، افراد را به مقابله با حاکمیت تشویق و تهییج می‌کنند.

در فضای کنونی یکی از موثرترین بخش‌هایی که می‌تواند از اعتراضات جلوگیری کند، «رسانه ملی» است. مردم باید حس کنند نمایندگان واقعی آنها این فرصت را پیدا کرده‌اند که از تریبون‌های عمومی از جمله صدا و سیما و رسانه‌های رسمی؛ حرف آنها را به گوش مسئولان برسانند.

احتمال برگزاری انتخابات ۱۴۰۰ در منازل؟
* اگر مشکلات اقتصادی موجود که بخشی از آن نیز ریشه در شیوع بیماری کرونا دارد ادامه پیدا کند، آیا این احتمال وجود دارد که مشارکت مردمی را در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۴۰۰ را تحت تأثیر قرار دهد؟

کرونا را نمی‌توان به عنوان یک عامل در برگزار نشدن یک انتخابات با مشارکت بالا به حساب آورد، زیرا امکانات تکنولوژیکی شرایطی را فراهم آورده که مردم از داخل منازل خود نیز بتوانند رأی خود را اعلام کنند. در این مسیر ابزارهایی را نیز می‌توان به مردم معرفی کرد که اعتماد آنها برای تقلب نشدن در فرایند انتخاباتی جلب کند.

اگر فرایند برگزاری یک انتخابات آزاد در یک فضای باز سیاسی فراهم شود، مردم در شرایط کرونا نیز به صندوق‌های رأی اقبال نشان می‌دهند.

* در سالهای اخیر و از دل اعتراضات مردمی شعاری تحت عنوان «اصلاح طلب، اصولگرا؛ دیگه تمومه ماجرا» به گوش می‌رسید. فکر نمی‌کنید این شعارهای نوعی زمینه سازی برای ظهور یک جریان سوم سیاسی در کشور باشد؟

شکل گیری و طبقه بندی جناح سیاسی تابعی از شرایط موجود است. برای مثال در گذشته؛ مجلس اول را دو جریان «خط امام» و «لیبرال» تشکیل داده بود. در ادامه دو جریان چپ و راست در کشور شکل گرفت و امروز نیز شاهد استقرار دو جناح فکری اصلاح طلب و اصولگرا هستیم.

بیشتر بخوانید: هشت گزینه اصولگرایان برای ریاست جمهوری چه کسانی هستند؟

شاید مردم به این نتیجه رسیده باشند که دو جناح سیاسی موجود نمی‌توانند خواسته‌های ایشان را برآورده کنند. اما نکته مهم اینجاست که اگر «خط دهی» و «ریشه» این اعتراضات از خارج کشور باشد، می‌تواند خطر آفرین شود.

لزوم بازنگری در جریان اصلاحات
* جریان سیاسی متبوع شما (اصلاحات) باید چه فرآیندی را در پیش بگیرد تا خود را در میان مردم احیا کرده و نیم نگاهی نیز به انتخابات ۱۴۰۰ داشته باشد؟

اگر چارچوب های سابق نتوانسته‌اند انتظارت مردم را برآورده کنند، باید به این نتیجه برسیم که آن چارچوب‌های فکری کارکرد خود را از دست داده‌اند. بنده فکر می‌کنم باید اولین اقدام این باشد که یک بازنگری جدی در چارچوب‌های اصلاحات، شکل بگیرد.

علیرغم ناامیدی، یأس و نگرانی‌های موجود در جناح سیاسی اصلاح‌طلب؛ باید یک بازنگری در گذشته این جریان سیاسی شکل بگیرد. اصلاح طلبان باید بررسی کنند کدام یک از تصمیمات ایشان باعث ایجاد گره در رابطه ایشان با مردم شده است.

شاید یکی از دلایل کاهش اعتماد مردم به جریانات سیاسی، مشاهده فسادهای موجود در کشور باشد که در این فضا باید اصلاح طلبان به دنبال یافتن راهکارهایی در جهت کاهش مفاسد اقتصادی باشند. البته شاید اصلاح طلبان به این نتیجه برسند که «قانون اساسی» نیازمند اصلاح است. در همان فضا نیز جریان اصلاحات باید شجاعانه این مسأله را با حاکمیت و مردم در میان بگذارد؛ زیرا قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران این امکان را فراهم کرده که برخی از اصول آن را بتوان اصلاح کرد.

مردم از برخی شعارها و راه حل های قدیمی و تکراری خسته شده‌اند
* فکر می‌کنید در سال ۱۴۰۰ دو جناح سیاسی کشور این قابلیت را خواهند داشت که با معرفی یک چهره جدید و کاربلد، سونامی رأی در کشور ایجاد کنند و یا همچنان قائل به اصلاح برخی ساختارها برای تحقق این امر هستید؟

مردم از شنیدن راه‌ حل‌های قدیمی و تکراری خسته شده‌اند، زیرا تجربه به آنها ثابت کرده که مشکلات آنها با این دست از راهکارها، قابل حل نیست. این امکان وجود دارد که در همین چندماه منتهی به انتخابات سال ۱۴۰۰ جریان‌هایی ظهور و بروز پیدا کنند که راه‌ حل‌های ارائه شده از سوی آنها برای مردم جذاب باشد؛ و در نهایت آنها پیروز انتخابات نیز شوند.

بنده معتقدم باید از فضای دُگم و تأکید بر برنامه‌های گذشته دوری کنیم و با شجاعت به سمت ارائه برنامه‌های جدید برویم. زیرا مردم نیز ثابت کرده‌اند در برابر راهکارهای دقیق و جدید حاضر به فداکاری هستند.

نگذاریم فردی شبیه به ترامپ در ایران قدرت بگیرد
* پس این خطر وجود دارد که یک سری جریان افراطی با «شوآف تبلیغاتی» عنان کار را در انتخابات ۱۴۰۰ به دست گیرند؟

بنده نگران ظهور یک جریان پوپولیست (عوام فریب) در عرصه انتخابات ریاست جمهوری سال آینده هستم. همانطور که در انتخابات دور قبل آمریکا همین جریانات فکری فرد خطرناکی مانند ترامپ را روی کار آورد، همین تفکر نیز بر انتخابات سال ۱۴۰۰ ایران نیز حاکم شود.

البته اگر فضای باز انتخاباتی شکل بگیرد، قطعا افرادی وجود دارند که با ارائه نظرات کارشناسی و مبتنی بر واقعیات موجود، رأی و نظر مردم را به خود جلب کنند. در این بین نقش رسانه ملی برای بروز و ظهور این دست از کاندیداها بسیار تأثیرگذار است، زیرا صدا و سیما در جایگاهی قرار گرفته که می‌تواند با در اختیار قرار دادن زمان به افراد کارشناس و با علم، جلوی به قدرت رسیدن یک جریان پوپولیستی را بگیرد.