«ساعت صفر یکشنبه» چه اتفاقی رخ می‌دهد؟
رویداد۲۴ هفته‌ای عجیب پیش‌روی جهان قرار دارد، بعد از ماه‌ها تنش و چالش بر سر فعال‌شدن یا نشدن مکانیسم ماشه، بالاخره قرار است بامداد یکشنبه «۳۰ شهریورماه» مصادف با ۲۰ سپتامبر روز موعود فرابرسد؛ روزی که هم ایران و هم آمریکا اعلام جشن پیروزی کرده‌اند، اما سازمان ملل تا مدت‌ها درگیر یک شرایط برزخی خواهد بود.
بر اساس پیش‌بینی‌ها احتمالا اوایل هفته آینده مقامات آمریکایی با سروصدای زیاد اعلام می‌کنند که همه تحریم‌های ایران از طریق فعال کردن مکانیزم ماشه بازگشته است. در این راستا شاید لیستی را هم نشر دهند، اما آنچه اهمیت دارد این است که از منظر حقوقی دبیرکل سازمان ملل وقعی به اعلامیه آمریکا نمی‌نهد. اگر آنتونیو گوترش بازگشت تحریم‌های قبلی ایران را بپذیرد ملزم است که براساس قطعنامه۱۹۲۹ کمیته تحریم ایران را تشکیل دهد، اما گفته می‌شود گوترش به مقامات کشورهای مختلف گفته قرار نیست اقدامی از طرف دبیرخانه سازمان ملل انجام شود.
این بدان معناست که در سایت شورای امنیت نیز لغو قطعنامه۲۲۳۱ و بازگشت قطعنامه‌های قبلی اطلاع‌رسانی نخواهد شد و به این ترتیب بازگشت تحریم‌های قبلی در حد اطلاعیه آمریکا باقی می‌ماند تا در جهان جنگ تفسیر‌ها شکل بگیرد.
در این منازعه، در یک‌سو ایران و سایر کشورهای جهان به همراه سازمان ملل قرار دارند که معتقدند قطعنامه‌های قبلی ایران بازنگشته و در سمت دیگر آمریکا قرار دارد که ادعای بازگشت تحریم‌های ایران را دارد. از سوی دیگر به‌نظر می‌رسد کشورهای جهان با صدور بیانیه‌های مخلتف اعلام خواهند کرد که از نظر آنان قطعنامه‌های شورای امنیت بازنگشته است.
در یک حالت فرضی در صورتی که دبیرکل سازمان ملل به خواسته آمریکا تن دهد و تحریم‌های شورای امنیت از طرف سازمان ملل روند اجرایی بگیرد، ایران اعلام کرده است پاسخش محدود به برجام نخواهد بود.
محمد جواد ظریف
این در حالیست که وزیر امور خارجه کشورمان در واکنش به ادعای وزیر امور خارجه آمریکا مبنی بر اینکه تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران بیستم سپتامبر باز‌خواهند گشت، اعلام کرد در این تاریخ اتفاقی رخ نخواهد داد.
محمد جواد ظریف در پیام توئیتری خود خطاب به وزیر امور خارجه آمریکا نوشت: «پامپئو، باز هم اشتباه می‌کنی، هیچ اتفاق جدیدی در ۲۰ سپتامبر رخ نمی‌دهد.»
ظریف در ادامه گفت: «فقط کافی است، قطعنامه ۲۲۳۱ را بخوانی. حتی بولتون که رئیست را قانع کرده بود تا به تو دستور دهد "به مشارکت آمریکا در برجام خاتمه دهی" این قطعنامه را خوانده بود.»
وزیر امور خارجه پیام توئیتری خود نوشت: «به تعبیر بولتون: فرایند "ساده"، خودکار و یا سریع نیست، بلکه به صورت تعمدی، "پیچیده و طولانی مدت" طراحی شده است.» وی در پایان تاکید کرد: «ایالات متحده یک مشارکت‌کننده [در برجام]نیست.»
از سوی دیگر دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در آخرین موضع گیری خود در این رابطه با دفاع از اقدام یک جانبه دولت آمریکا در خروج از توافق هسته‌ای در ماه مه سال ۲۰۱۸، چنین گفت: من کشورمان را از توافق وحشتناک هسته‌ای ایران، آن توافق احمقانه که رئیس جمهور اوباما ۱۵۰ میلیارد دلار را به خاطر هیچ چیز پرداخت کرد و ۱/۸ میلیارد دلار پول نقد را (به ایران) داد، خارج کردم. می‌دانید این یعنی چه؟ ۱/۸ میلیارد دلار پول نقد. این حتی بیشتر از ۱۵۰ میلیارد دلاری که به طور معمول پرداخت شد، تاثیرگذار است.
تحریم‌های جدیدی اعمال نخواهد شد
امیرعلی ابوالفتح کارشناس مسائل بین الملل با اشاره به اینکه آمریکا اعلام کرده که از بامداد یکشنبه ۳۰ شهریور «۲۰ سپتامبر» تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران به صورت خودکار باز خواهد گشت، گفت: در حال حاضر اتحادیه اروپا، روسیه و چین به عنوان اعضای برجام اعلام کرده اند که فعال کردن مکانیزم ماشه از سوی آمریکا را قبول ندارند و آن را اجرایی نمی‌کنند، این در حالیست که این کشور ادعا می‌کند، با توجه به اینکه آمریکا یکی از اعضای دائم شورای امنیت است، می‌تواند چنین عملی را انجام دهد.
وی افزود: در حال حاضر با دو تفسیر جداگانه روبرو هستیم، از یک طرف آمریکا تحریم‌ها را می‌خواهد برگرداند و از سوی دیگر شورای امنیت قرائت آمریکا را قبول ندارد، این مسئله یک وضعیت بی سابقه را در سطح مناسبات شورای امنیت به وجود خواهد آورد، حال باید دید که واکنش‌ها بعد از عمل آمریکا چه خواهد بود، هرچند که دبیرکل سازمان ملل اعلام کرد، ملاک عمل، آن چیزی است که شورای امنیت اعلام می‌کند، به صورت روال اگر سازمان ملل کشوری را تحریم کند، برای این مسئله یک کمیته تحریم شکل می‌گیرد.
ابوالفتح اظهار داشت: کار کمیته تحریم این است که نظات دقیق کند بر روی اعمال تحریم‌ها و با کسانیکه با کشور تحریم شده همکاری کند، یا اینکه بخواهد آن را دور بزند، با آن برخورد می‌کند و آن را به شورای امنیت گزارش می‌دهد، قاعدتا در رابطه با تحریم‌های ایران چنین سازوکاری در سازمان تشکیل نخواهد شد و نظارتی نیز بر روی این موضع آمریکایی انجام نمی‌شود، چون که این کار نیاز به تشکیل سازوکار و بودجه دارد که چنین مسئله‌ای از دید شورای امنیت منتفی است.
این کارشناس مسائل بین الملل بیان داشت: در گذشته تحریم‌های سازمان ملل نسبت به تحریم‌های آمریکا جامعیت بیشتری داشت، اما الان این رویه از زمانی که ترامپ روی کار آمده برعکس شده و آمریکا تمامی جنبه‌های تحریمی را در نظر گرفته، بنابراین اگر مکانیزم ماشه فعال شود، اتفاقی از نظر اضافه شدن تحریم‌های جدید رخ نمی‌دهد، اما الان هزینه سیاسی و روانی این اقدام آمریکا بسیار زیاد است، بنابراین آن‌ها طی دو ماهه گذشته تلاش زیادی کردند، این مسئله از کانال شورای امنیت انجام شود، تا الزام آور باشد و آمریکا تحت فشار قرار نگیرد، اما این خواسته آن‌ها رخ نداد و حال آمریکا خود به صورت یکجانبه دست به چنین کاری زده است.
وی همچنین در مورد تاثیر این موضوع بر روی وضعیت ترامپ در صحنه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، یادآور شد: این موضوع چندان نمی‌تواند تاثیرگذار باشد، هرچند که ترامپ اعلام پیروزی خواهد کرد و مدعی می‌شود که تحریم‌های سازمان ملل را علیه ایران برگردانده، از آن سو نیز دموکرات‌ها سیاست ترامپ را خواهند کوبید و این مسئله در مناظرات بین بایدن و ترامپ بسیار داغ خواهد بود، اما این موضوع برای رای دهندگان عادی آمریکایی چندان مهم نیست و مسائل داخلی امروز آمریکا از جمله کرونا، اشتغال، بهداشت و نژاد پرستی برای آن‌ها از اهمیت بسزایی برخوردار است.
معلوم نیست چه اتفاقی خواهد افتاد
علی بیگدلی کارشناس روابط بین الملل با اشاره به اینکه بهتر بود آقای رئیس جمهور اعلام نمی‌کرد که روز‌های شنبه و یکشنبه، روز جشن ملت ایران است، گفت: هنوز کسی نمی‌داند، قرار است که چه اتفاقی روی دهد و آمریکا از چه کانالی می‌خواهد این تحریم‌ها را برگرداند، اما به طور قطع اوضاع بسیار حساس است و باید در این زمینه بسیار مراقب بود، طی دو ماه گذشته آمریکایی‌ها دست به انجام یک دیپلماسی پنهان با کشورهای اتحادبه اروپا از جمله انگلستان، فرانسه و آلمان و همچنین روسیه در زمینه برجام زدند.
وی افزود: اظهارات وزرای خارجه و دفاع انگلیس بر علیه کشورمان در طی چند روز گذشته و سفر وزیر امور خارجه این کشور به آمریکا نشان دهنده، تحرکات آمریکا است، از سوی دیگر بیانیه تروئیکای اروپایی علیه برنامه هسته‌ای ایران نیز بسیار معنادار است، در این راستا قرار است تا چند روز آینده گزارش شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی در مورد برنامه هسته‌ای ایران منتشر شود، در این راستا خبر‌های غیر رسمی از آن حکایت دارد که آژانس تخطی ایران از مفاد برجام را اعلام خواهد کرد.
بیگدلی اظهار داشت: این در حالیست که سخنگوی سازمان انرژی اتمی نیز به طور رسمی اعلام کرده که ایران از برخی از توافقات برجای فراتر رفته، به عنوان مثال در برجام توافق شد که حجم اورانیوم غنی شده ایران ۲۰۲ کیلیوگرم باشد، اما بر اساس اعلام مسئولان سازمان انرژی اتمی گفتند الان این میزان در حدود ۱۱۰۵ کیلو گرم و بیش از ۵ برابر است، یا اینکه میزان غنی سازی ۳.۴۶ باشد، اما ایران این عدد را ۴.۵ اعلام کرده است.
بیشتر بخوانید: تحریم‌ها علیه ایران باز نخواهد گشت/ اجرا شدن مکانیزم ماشه چه تاثیری بر بازار ارز دارد؟
این تحلیلگر مسائل بین الملل اضافه کرد: یا در بحث سانتریفیوژها، ایران تحت برجام باید از نسل‌های ۱ تا ۳ استفاده کند، اما کشورمان به طور رسمی اعلام کرد از نسل‌های ۶، ۵، ۴ و ۸ استفاده می‌کمد، این نسل ۸ بسیار پیشرفته است و سرعت غنی سازی اورانیوم را به شدت بالا می‌برد، بنابراین در چنین شرایطی باید دید که شورای حکام چه گزارشی بر علیه ایران ارائه خواهد داد و واکنش دیگر کشورها در این باره چه خواهد بود.
وی ادامه داد: حتی آمریکایی‌ها در این زمینه با روس‌ها نیز مذاکراتی انجام داده اند، در گذشته روسیه روابط بسیار نزدیکی با ونزوئلا داشت، اما امروز مشاهده می‌کنیم که ایران تنها به این کشور کمک می‌کند و روسیه از اقدامی که باعث ناخشنودی آمریکا می‌شود، خودداری می‌کند، در چنین شرایطی باید به شدت اوضاع را زیر نظر داشت و نگاهی ساده لوحانه به اتفاقاتی که در این زمینه رخ می‌دهد، نداشت.
متأسفانه سازمان ملل کارکرد خودش را از دست داده و در نتیجه ما در جهان ناامن تری زندگی خواهیم کرد. اما از سوی دیگر مطمئنا آنچه فراتر از بیانیه های کشورهای اروپایی و روسیه و چین و همچنین دبیرکل سازمان ملل نشان دهنده فعال شدن مکانیسم ماشه و یا فعال نشدن آن خواهد بود عمل کشورهاست. متأسفانه با توجه به تجربه تحریم های یکجانبه آمریکا و عمل کردن همه کشورها به آن از جمله چین و روسیه مطمئنا در مورد مکانیسم ماشه نیز اروپا و روسیه و چین اگرچه بیانیه مخالفت صادر می کنند اما در عمل مکانیسم ماشه را اجرا می کنند. دلخوشی وزارت امورخارجه ما هم شده حرف دیگران. 
