وزیر مالیه رضا شاه سوار بر خر قبرسی

رویداد۲۴ در این تصویر که در سال ۱۳۰۸ گرفته شده محمدعلی فرزین وزیر امور مالیه را می‌بینیم که سوار یک خر قبرسی شده است. در دوره‌ای از سلطنت رضا شاه پهلوی، ایران از قبرس خر وارد کرد.

محمدعلی فرزین از خاندانی صاحب نفوذ بود و در مدرسه دارالفنون تحصیل کرده بود و در نتیجه این تحصیل با کسانی، چون محمدعلی فروغی دوست شد. فرزین در همدان مسئول کلوپ فرانسوی‌ها بود و به همین دلیل به او لقب کلوپ دادند و در کوی و برزن وی را محمدعلی خان کلوپ صدا می‌زدند.

کلوپ به واسطه دوستی با رجال سیاسی وارد حکومت شد و رضاشاه وی را به عنوان دیپلمات به کشور‌های مختلف فرستاد و نهایتا به ایران بازگشت و ابتدا کفیل وزارت امور خارجه و پس از آن وزیر مالیه شد.

خر سواری وزیر مالیه، اما امر نامعمولی نبود. خاندان پهلوی علاقه عجیبی به خر داشتند. بسیاری از وزرای رضاشاه با خر آمد و شد می‌کردند و خود وی نیز علاقه عجیبی به خر داشت.

پس از اتمام جنگ جهانی دوم، آمریکا که در صدد بر آمده بود به کشورهایی چون ایران کمک کند تا آن‌ها را از خطر گرایش به سمت شوروی باز دارد، برنامه‌ای تحت عنوان برنامه اصل ۴ را اعلام کرد که یکی از مفاد آن دادن ۱۰۴ الاغ قبرسی به ایران بود.

پس از اینکه آمریکا الاغ‌ها را به ایران فرستاد نشریات آن را به سخره گرفتند. عبدالرحمان فرامرزی در روزنامه اطلاعات اهدای الاغ به ایران را چنین به سخره گرفت: «راستی چرا در صورت کمک‌های آمریکا به یونان، ایتالیا، ترکیه، کره، اسرائیل و انگلستان هیچ نامی از الاغ قبرسی نیامده است؟ آن وقت برای ما الاغ می‌فرستد که نسل الاغ‌های ما بهتر و درشت‌تر شود. مگر در دنیا تنها ما هستیم که یگانه مورد نیاز ما الاغ است؟ اصلاً کی ما درخواست الاغ کرده بودیم... به هر کشور مستعمره و نیمه مستعمره همه چیز دادند و به آنان اعتماد داشتند، اما برای ما الاغ فرستادند! ... من اگر جای دولت بودم کسی که این مساعدت را به ما کرده سوار یکی از آن خر‌ها کرده به آمریکا باز می‌گردانم و می‌گفتم بروید این خر را در کشور خودتان سوار شوید... من تا به حال نشنیده بودم کسی در ایران از بی‌خری نالیده باشد. مشکل ما در ایران کمبود الاغ نیست مشکل خریت نداریم؛ خر بندری ما قرنهاست در دنیا شهرت دارد. سالهاست به ما وعده‌های درخشان دادند و آخر سر برای ما الاغ هدیه می‌فرستند... ما دو میلیون دلار اعتبار نداشتیم، ولی خر را از زیر پای روستاییان قبرس می‌کشند و برای ما ارسال می‌دارند.»

بیشتر بخوانید: رضاشاه پهلوی در آخرین روزهای حیات

به گزارش رویداد۲۴ محمدرضا شاه پهلوی بیش از پدرش به خر علاقه داشت. وی در کتاب ماموریت برای وطنم چنین می‌نویسد: «در نواحی روستایی کشور ما قرن‌هاست که الاغ، همان حیوان بردبار و صبور، تنها وسیله حمل و نقل بوده است و حتی یکبار دیدم مردی بر الاغ سوار و در ضمن حرکت مشغول مطالعه کتابی است و این کار را هنگام راندن اتومبیل نمی‌توان انجام داد. هرچند از اینکه تعداد الاغ به تدریج در مزارع ما کم می‌شود متاسفم، ولی امروز روستاییان به اتوموبیل‌های جیپ علاقه پیدا کرده‌اند.»

تصویر محمد علی فرزین به صورت نمادینی مدرنیزاسیون رضاخانی را نشان می‌دهد؛ کلوپ را می‌توان از نخستین رجال سیاسی دانست که با مدرنیزاسیون از بالا به پایین رضاشاه کلاه نمدی را کنار گذاستند و کلاه شاپو به سر کردند. اما همانطور که محمدعلی فروغی به رضا خان هشدار داد؛ آنچه باید تغییر کند زیر کلاه است نه کلاه.