جنجال بر سر یک استعفا در وزارت بهداشت/ پشت پرده اختلاف ملک زاده و نمکی چیست؟
رویداد۲۴ سارا ریاضی: از شب گذشته استعفای معاون وزیر بهداشت مهمترین خبری است که شنیده شده است. این استعفا با نامه‌ای تند خطاب به سعید نمکی نگاشته شد. علاوه بر رضا ملک‌زاده معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت، علی نوبخت حقیقی دبیر شورای مشورتی مدیریت کرونا که چند روز یش منصوب شده بود، هم در اعتراض به وزیر بهداشت استعفا کرد.
معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت ایران دلایل استعفای خود را «اظهارات غیر علمی و ناشی از شتابزدگی وزیر بهداشت در مورد تولید واکسن ایرانی کرونا»، «ادعا‌های بی‌اساس وزیر بهداشت و سازمان غذا و دارو در خصوص موثر بودن داروهای گیاهی» و «عدم درک درست از تحقیق و پژوهش» ذکر کرده است.
در بخش‌های دیگر نامه نیز خطاب‌های تندی به سعید نمکی مطرح شده است؛ از جمله اینکه ملک زاده، وزیر را متهم کرده که مدریت پرغلطی داشته و توصیه و هشدارها را نادیده گرفته است.
ریشه اختلافات ملک زاده و سعید نمکی چیست؟
جدال میان وزیر بهداشت و معاون تحقیقاتی او را می‌توان در سه محور اصلی خلاصه کرد: ۱) جدال بر سر صلاحیت علمی، ۲) مدیریت کرونا و نقش برخی دستگاه‌ها در برگزاری اجتماعات و ۳) طب سنتی.
اختلافات با سخنان سعید نمکی علیه رضا ملک‌زاده علنی شد؛ آنجا که روز پنجشنبه یکروز پیش از استعفا، سعید نمکی در جلسه ستاد دانشگاهی کووید۱۹ در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در انتقاد از بخش تحقیقات وزارت بهداشت گفت: «برخی افراد و محققانی که برای من از سارس گزارش آورده بودند، روزهای اول پیش‌بینی کردند که ما از اردیبهشت خیالمان راحت می‌شود و رفتار ویروس مثل اجدادش سارس است و با گرما، کار آن تمام می‌شود. اول خندیدم و بعد گفتم که ان‌شاءالله که پیش‌بینی‌های شما و تیمتان درست باشد، اما من باید برای اداره کشور، بدبینانه‌ترین شیوه را انتخاب کنم.»
وزیر بهداشت با بیان اینکه به عنوان وزیر عمل‌گرا روی حرف مفت غش نمی‌کنم، گفت: «۹۸ درصد از تحقیقات در نظام سلامت، صرف انتشار مقالات در فلان مجلات می‌شود که به کار نمی‌آید؛ به شدت به روند تحقیقات نظام سلامت، انتقاد دارم.» او در یک جمله تامل برانگیز که تازه معنای آن با استعفای ملک زاده مشخص شد، گفت: کدام وزیر کم خرد با چنین یافته‌های شکسته‌ای می‌تواند بخش سلامت کشور را اداره کند؟
سخنان سعید نمکی درست یکروز بعد پاسخ گرفت و ملک زاده جواب داد. به این ترتیب دو طرف صلاحیت‌های علمی دیگری را زیر سوال بردد. ملک زاده در بخشی از نامه استعفای خود که به نظر در پاسخ به اظهار نظر روز گذشته وزیر درباره اساتید دانشگاه گفته: «کسانی می‌توانند تحقیقات پزشکی را به نقد و چالش بکشند که یک تحقیق مؤثر در عمر خود کرده باشند!»
در افکار عمومی دو قطب موافق و مخالف ایجاد شده است؛ بخشی از اصولگرایان در حمایت از نمکی صف بسته و صلاحیت علمی ملک زاده را نیز زیر سوال برده‌اند.
علی رجبی خبرنگار خبرگزاری ایسکا نیوز (خبرگزاری وابسته به دانشگاه آزاد) به تعداد بالای مقاله‌های علمی پژوهشی ملک زاده اشاره کرده و نوشته «طبق داده‌های سامانه علم‌سنجی اعضای هیات‌علمی وزارت‌بهداشت، نام دکتر رضا ملک‌زاده در ۵ سال اخیر به ترتیب در ۸۰، ۹۸، ۹۱، ۷۷ و ۸۶ مقاله به عنوان یکی از نویسندگان درج شده؛ یعنی بین سالهای ۹۳ تا ۹۸ و درست در زمانیکه معاون وزارتخانه بوده هر ۴روز یک مقاله علمی منتشر کرده است!»
این جریان تئوری «ایمنی گله‌ای» که از ابتدای شیوع کرونا به عنوان یکی از راهکار‌های علمی مقابله با این ویروس در جهان مطرح بوده، راهکار پیشنهادی ملک زاده می‌دانند.
همچنین فیلمی از ملک زاده منتشر شد که ملک زاده در آن به صراحت می‌گوید داروهای بسیاری را روی بیماران تست کرده‌اند اما خیلی از آنها نتیجه نداده است. ظاهرا این داروها از کشورهای خارج تامین شده بود. کاربران شبکه‌های اجتماعی نوشته بودند که ملک زاده در این فیلم تایید کرده که بیماران را مثابه موش آزمایشگاهی دیده است.
فیلمی که ملک زاده می‌گوید داروهای مختلف خارجی روی بیماران امتحان شده است
فرید ابراهیمی کاربر امنیتی و اصولگرای توییتر در توضیح دلایل اختلافات میان مقامات ارشد وزارت بهداشت، طرح دعوای طب سنتی را «سرکاری» خوانده و گفته «ماجرا این است که معاون مستعفی، مدافع نظریه ایمنی گله‌ای بود که مدتی همین ایده رو به روحانی هم القا کرد و نزدیک بود ملت رو به فنا بده. بعد هم بزرگوار ما را موش آزمایشگاهی کرد و حالا که گندش در آمده، دررفت!» اشاره این کاربر به حضور ایران در مطالعه سازمان بهداشت جهانی تحت عنوان سولیداتوری برای آزمایش داروهای مقابله با ویروس کروناست.
نکته مهمتر در این دعواها ورود محمود احمدی نژاد بود که همان روز اختلاف خبر داد که «مسئولی در ایران پول گرفته و آمپول آزمایشی سازمان بهداشت جهانی را روی مردم ایران آزمایش می کند.» با انتشا نامه رضا ملک زاده و علنی شدن دعوا در وزارت بهداشت مشخص شد که اشاره محمود احمدی نژاد به رضا ملک زاده بوده است.
ادعای محمود احمدی نژاد درباره آزمایش‌های وزارت بهداشت
درگیری نمکی و ملک زاده البته به جا‌های باریک‌تر از این نیز کشیده شد و ملک زاده به دلیل برخی تصمیماتش در چهار دهه پیش به «پنجره ورود سیطره غرب» و «خروج اطلاعات ذی قیمت از ژنوم ایرانیان به آمریکا» متهم شد. آنها تصمیم ملک زاده در زمان وزارت بهداشتش در دولت هاشمی مبنی بر کاهش جمعیت ایران را خیانتی به کشور خوانده‌اند!
سیاست کنترل جمعیت در ایران که با شعار دو بچه کافی است و زندگی بهتر، فرزند کمتر تبلیغ می‌شد، پس از پایان جنگ هشت ساله ایران و عراق و همزمان با آغاز ریاست جمهوری آقای هاشمی رفسنجانی در سال ۱۳۶۸ از سرگرفته شد.
انتقاد از درخواست بستن لوله تناسلی مردان توسط رضا ملک زاده وزیر بهداشت وقت
علاوه بر این سایت اصولگرای مشرق نیوز گزارشی نوشت و به ملک زاده اتهام بزرگ امنیتی زد که اطلاعات ایرانیان را به کشورهای خارجی داده است: «دکتر ملک‌زاده اطلاعات بیش از ۳۰۰۰ بیمار کرونایی را به کشورهایی داده که تجربه ثابت کرده اگر هم داروی درمان کرونا را کشف کنند قطعاً داروی مورد نظر را در اختیار ایران قرار نخواهند داد و عجیب‌تر این که پس از این همه دست و دل‌بازی ضد امنیتی، معاون محترم وزیر بهداشت اعلام کرده داروهای گران‌قیمتی که روی این افراد آزمایش شده هیچ تاثیری در بهبود بیماری کرونا نداشته‌اند! البته این اولین گاف امنیتی ملک‌زاده نیست.»
بیشتر بخوانید: کنایه‌های تند معاون وزارت بهداشت به نمکی/ آقای وزیر! به‌جای حرف بیهوده کرونا را کنترل کنید
روی دیگر اختلافات در وزارت بهداشت
در مدت اخیر، سعید نمکی چندین نامه به رهبر انقلاب نوشته در آنها بارها از آیت الله خامنه‌ای تشکر کرده است. او به خاطر این نامه‌ها حمایت صریح جریان ارزشی و اصولگرا را در پشت خود دارد؛ از آن سو بخشی از وزارت بهداشت معتقد است نمکی در جلوگیری از مراسم و تجمعات عامدانه کوتاهی کرده تا همین حمایت‌ها را به دست بیاورد. در بخشی از نامه ملک زاده به نمکی به همین مسئله اشاره شده است: «پیش از معرکه ساخت واکسن و درس مدیریت بحران کرونا به جهان، به عنوان وزیر بهداشت گزارش دهید که کدام اجتماعات بزرگ ذیل نظر کدام دستگاه‌ها از اجرای کامل مقررات بهداشتی سرپیچی کرده‌اند؟»
ظاهرا این بخش‌های در نامه ملک زاده به برگزاری اجتماعات بزرگ ذیل نظر برخی دستگاه‌ها اشاره داشته در واقع اشاره غیر مستقیمی به نشست موسوم به «جشن بیعت» در مشهد بوده است. ماه گذشته این مراسم با سخنرانی افرادی نظیر رائفی پور در ورزشگاه امام رضای مشهد برگزار شد. مقامات فرمانداری مشهد اعلام کردند هیچ مجوزی برای این نشست صادر نشده، اما عوامل برگزاری این مراسم مدعی شدند که مجوز لازم را از نهادی تحت عنوان «شورای‌های هیات‌های مذهبی مشهد» که یکی از نهاد‌های زبرمجموعه سازمان تبلیعات اسلامی است دریافت کرده‌اند. وزارت بهداشت با چند روز تاخیر و بعد از فشار‌های پی در پی افکار عمومی ناچار شد برگزاری این نشست را محکوم کند.
موضوع دیگر ماجرای طب سنتی است که برخی معتقدند در همه‌گیری ویروس کرونا، طب سنتی فایده‌ای ندارد. پیش از این دکتر مردانی عضو ستاد مبارزه کرونا صریحا گفته بود: «طب سنتی شیادی است.» مینو محرز عضو دیگر این کمیته از افزایش تمایل به طب سنتی در شرایط کنونی انتقاد کرده بود. با این حال ظاهرا سعید نمکی از حامیان طب سنتی بوده و آنگونه که رضا ملک زاده در نامه‌اش توضیح داده، وزیر بهداشت تلاش کرده طب سنتی را در طب مدرن ادغام کند.
ملک زاده گفته «تمام کشورهای پیشرفته دستیابی به داروی این بیماری را به مطالعات کارآزمایی بالینی بزرگ متصل کرده‌اند و ایران نمی‌تواند در این زمینه به درمان‌های پیشنهادی حامیان شبه علم دل خوش کند که هیچ آگاهی از تحولات علم پزشکی مدرن و جوانب پیچیده ویروس کرونا ندارند و به خود زحمت تحقیقات در هیچ موضوع علمی را نمی‌دهند.»
به گزارش رویداد۲۴ منتقدان وزیر بهداشت می‌گویند جریان حامی نمکی که اصولا از هرگونه بازگشت به سنت حمایت می‌کنند، دلیل اصلی اختلافات میان وزیر و معاونش را طب سنتی می‌دانند. خبرگزاری تسنیم نیز که در این ماجرا در حمایت از سعید نمکی مطلب می‌نویسد، در یادداشتی «تمسخر طب سنتی» را مورد اعتراض قرار داده و نوشت: «متاسفانه اخیراً جناب آقای ملک‌زاده به‌عنوان معاون وزیر بهداشت در پاسخ به درخواستی مبنی بر راه‌اندازی دوره‌های تکمیلی تخصصی طب سنتی، با به تمسخر گرفتن دانش عظیم طب سنتی کشورمان، موجبات رنجش خاطر توده‌های گسترده مردمی علاقمند به طب سنتی کشورمان و ایجاد تشتت بیشتر در وزارت بهداشتی شد که ملزم به حمایت همه‌جانبه از طب سنتی است!»
سعید ساداتی سردبیر حبرگزاری آنا (خبرگزاری رسمی دانشگاه آزاد اسلامی) به حمایت از نمکی برخاسته و «طب سنتی» را دلیل اصلی اختلافات میان نمکی با ملک زاده خوانده و گفته «گویا هرچه مقاله در این راستا به معاون تحقیقات می‌رسیده، بدون تحقیق رد می‌شده است!»
علی قلهکی دیگر فعال توییتری اصولگرا مدعی شده ملک زاده اساسا از سه شنبه هفته گذشته عزل شده بوده و از این رو استعفا بعد از عزل لازم نیست و «بهتر است روغن ریخته را نذر امام‌زاده» نکند.
ماجرای حمایت تمام قد جریان اصولگرا از سعید نمکی چیست؟
اگرچه ملک زاده چندان جای دفاع ندارد، اما دفاع تمام‌قد اصولگرایان از نمکی هم بسیار جالب بود. خبرگزاری ایرنا، خبرگزاری رسمی دولت ایران در گزارشی که تحت عنوان «استعفا بدون روتوش» منتشر کرده سعی کرده رویکرد میانه‌ای در پیش بگیرد، اما در بخشی از این یادداشت به صراحت گفته «سعید نمکی در روزهای آخر آبان ۱۳۹۹ به نسبت قبل از شیوع ویروس کرونا در کشور خسته‌تر شده و این را می‌توان از چهره او نیز تشخیص داد؛ اما توصیه این است که به جای نگاه به بیرون از ساختمان ایوانک، قدری برای معاونان و روسای دانشگاه‌های علوم پزشکی وقت بگذارد تا تصمیم‌های صحیح‌تری برای ارائه به ستاد ملی مقابله با کرونا داشته باشد.»
دو بخش از سه ریشه اصلی جدال میان نمکی و ملک زاده مستقیما متوجه جریانی است که دست کم از ابتدای کرونا مشخص شده وزیر بهداشت سعی دارد به آن نزدیک شود. جریانی که در ماه‌های اخیر تمام‌قد از وزارت نمکی حمایت کرده‌اند، این بار به حسن روحانی برای عزل احتمالی سعید نمکی هشدار داده‌اند.
چهره‌های اصلاح طلب نیز بدون دفاع از ملک زاده خواستار برکناری سعید نمکی شدند؛ از جمله عبدالله رمضان زاده که از روحانی خواست محمدرضا ظفرقندی را جانشین سعید نمکی کند.
علی قلهکی فعال توییتری اصولگرا رسما روحانی را تهدید کرده و گفته «حسن روحانی می‌داند که چقدر بازی «عزل یا استعفایِ نمکی» برایش پُر هزینه است یا لازم است یادآوری کنیم؟»
اختلاف وزیر بهداشت و رییس جمهور
در فروردین ماه امسال سعید نمکی نامه‌ای سرگشاده خطاب به حسن روحانی نوشت و در آن نسبت به بازگشایی و آغاز به کار فعالیت واحد‌های تولیدی در کشور اعتراض کرد: «هر گونه تصمیم آتش به اختیار توسط هر دستگاه دولتی، غیردولتی، فرهنگی، مذهبی و ... که مورد تأیید نباشد شعله‌هایش به سرعت دامن نظام سلامت و متعاقب آن اقتصادی کشور را خواهد گرفت.»
از همین نامه شائبه اختلافات میان وزیر بهداشت و رییس جمهور شکل گرفت. پس از آن در خرداد ماه امسال اخباری مبنی بر «استعفای اجباری» نمکی در برخی رسانه‌ها از جمله سایت خبری مشرق منتشر شد و با اظهار نظر نماینده نجف آباد در مجلس که گفته بود «رئیس دفتر رئیس‌جمهور، سعید نمکی را تهدید کرده که در صورتی که با دولت هماهنگ نباشد، باید استعفا کند» این شایعات تفویت شدند.
بار دیگر در تیر ماه درگیری نمکی و روحانی به عرصه رسانه‌ها کشیده شد. او رسما اعلام کرد مدتی مقابل دوربین رسانه‌ها ظاهر نشده «چون هم قهر بوده و هم دل شکسته و عصبانی.»
اختلاف فعلا از سطح کابینه به داخل وزارتخانه کشیده شده است. حتما در روزهای آینده واکنش‌ها در کابینه نیز بیشتر خواهد شد. نکته مهم اینکه قاضی زاده هاشمی به خاطر اختلاف با نوبخت از دولت خداحافظی کرد و زمان معرفی سعید نمکی، گفته می‌شد که او گزینه مورد وثوق نوبخت است. فاصله گرفتن برادر نوبخت (علی نوبخت استعفا کرد) از سعید نمکی در حمایت از رضا ملک زاده هم اتفاق عجیبی بود که آثار آن حتما خود را نشان خواهد داد.
کاش حل و فصل دیدگاه های متفاوت علمی در جلسات علمی انجام شود نه شبکه های مجازی و تریبون های عمومی و سیاس 
