فرصت اندک بایدن برای پیوستن دوباره به برجام

رویداد۲۴ مقامات سابق آمریکا، دیپلمات‌های اروپایی و کارشناسان منطقه‌ای گفتند، با توجه به برگزاری انتخابات ایران در ماه ژوئن، هرگونه تلاش دیپلماتیک باید در طی چند ماه نخست دولت بایدن به سرعت انجام شود.

رئیس جمهور فعلی ایران، حسن روحانی، همه اعتبار خود را پشت توافق سال ۲۰۱۵، معروف به برنامه جامع اقدام مشترک (JCPOA) قرار داد و اکنون هیچ تضمینی وجود ندارد که رئیس جمهور بعدی ایران به همان اندازه برای رسیدن به توافق اشتیاق نشان دهد.

---

بیشتر بخوانید: چالش‌های بایدن در بدو ورود به کاخ سفید

---

مقامات سابق آمریکا گفتند که بایدن و روحانی همچنین باید با مخالفان سرسخت توافق در واشنگتن و تهران و همچنین در منطقه مبارزه کنند و آن‌ها باید نشان دهند که هرگونه امتیازی با اقدامات متقابل طرف مقابل روبرو می‌شود.

روحانی و محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه پیام‌های روشنی ارسال کرده‌اند مبنی بر اینکه ایران آمادگی دارد با دولت بایدن در مورد احیای توافق صحبت کند، تا زمانی که واشنگتن به مفاد توافق عمل کند.

روحانی در سخنرانی تلویزیونی در جلسه اخیر هیئت دولت گفت: هدف ما برداشتن فشار تحریم‌ها از دوش مردم است. هر جا که این فرصت مطلوب پیش بیاید، ما به مسئولیت‌های خود عمل خواهیم کرد. هیچ کس نباید هیچ فرصتی را از دست بدهد.

در همین حال، دولت ترامپ متعهد شده که در ماه‌های آخر ریاست جمهوری خود فشار‌ها را علیه ایران افزایش دهد و هر هفته هفته تحریم‌های جدیدی اعمال کند که می‌تواند برنامه‌های بایدن را پیچیده کند.

یک تحلیلگر ارشد ایران در اندیشکده گروه بین المللی بحران، گفت: کاملاً روشن است که دولت ترامپ می‌خواهد سیاست فشار حداکثری را از هم اکنون تا ژانویه به حداکثر برساند.

توافق سال ۲۰۱۵ بین ایران و قدرت‌های جهانی مجازات‌های اقتصادی علیه تهران را در ازای محدودیت‌های شدید در فعالیت‌های هسته‌ای ایران لغو کرد، اما پس از خروج دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا از توافق در سال ۲۰۱۸، ایران برخی از این محدودیت‌ها را نقض کرده و مدت زمان ساخت بمب اتم برای تهران را کاهش داده است.

ترامپ تحریم‌هایی را که تحت برجام کاهش یافته بود مجدداً اعمال و تحریم‌های متعدد دیگری را علیه ایران اعمال کرد و ضربه شدیدی به اقتصاد این کشور وارد کرد. ارزش پول ایران سقوط کرده، تورم بیداد می‌کند و صادرات نفت به عنوان منبع اصلی درآمد تهران به طرز چشمگیری کاهش یافته است.

با این حال این تحریم‌ها ایران را از پیشرفت برنامه هسته‌ای منصرف نکرده است. طبق گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی، مقدار ذخیره اورانیوم غنی شده ایران به ۱۲ برابر حد مجاز در برجام رسیده است. براساس این گزارش تهران همچنین سانتریفیوژ‌های بیشتری را از حد مجاز توافق وارد کرده است.

بایدن در ماه سپتامبر گفته بود که به عنوان رئیس جمهور تعهدی تزلزل ناپذیر برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای خواهد داد. وی استدلال کرد که بهترین راه برای دستیابی به این هدف ورود مجدد آمریکا به برجام خواهد بود.

بایدن نوشت: من به تهران راهی معتبر برای بازگشت به دیپلماسی خواهم داد. اگر ایران به رعایت دقیق توافق هسته‌ای بازگردد، واشنگتن هم مجدداً به توافق می‌پیوندد و این نقطه آغاز مذاکرات بعدی خواهد بود.

اگر بایدن و روحانی به دنبال توافق باشند، رسیدن به فرمولی که به آمریکا اجازه دهد دوباره وارد معامله شود و ایران نیز به تعهداتش بازگردد، کار آسانی نخواهد بود.

بدون توافق تا قبل از انتخابات ایران در ژوئن ۲۰۲۱، بایدن هیچ تمایلی به مذاکره در مورد توافق نخواهد داشت.

اگر انتخابات پارلمانی فوریه گذشته، جایی که محافظه کاران در میان مشارکت کم مردم اکثر کرسی‌ها را تصاحب کردند، به عنوان زنگ خطری برای انتخابات سال آینده در نظر گرفته شود، رئیس جمهور بعدی ایران می‌تواند محافظه کارتر بوده و نسبت به تعامل بین المللی بدبین‌تر باشد. اگر دولت فعلی ایران موفق شود قبل از انتخابات از شر تحریم‌های آمریکا رها شود، این می‌تواند زمینه نجات حیاتی برای متحدان میانه رو روحانی باشد.

موضع ترامپ در قبال ایران امتیازی مهم به تندرو‌های ایرانی داده است، کسانی که از همان ابتدا با این معامله مخالف بودند و روحانی را به دلیل اعتماد به آمریکایی‌ها سرزنش می‌کردند.

به گفته دو مقام ارشد اطلاعاتی سابق آمریکا که تجربه طولانی در زمینه مسائل ایران دارند، علی رغم لفاظی‌ها، افراد تندرو در‌ها را به طور کامل برای احیای توافق نبسته‌اند.

به گفته مقامات سابق اطلاعاتی، توافق هسته‌ای، منافاتی با اولویت‌های تندرو‌ها که شامل یک کارزار تهاجمی برای گسترش نفوذ ایران در منطقه از طریق نیرو‌های نیابتی در سوریه، عراق، یمن و جا‌های دیگر است، ندارد.