کار سخت واشنگتن برای کنار آمدن با تهران/ چین و روسیه هوای ایران را دارند
رویداد۲۴ از سوی دیگر ایران نیز دست روی دست نگذاشت و جایگاه نظامی و اقتصادی اش را در همکاری با چین و روسیه بهبود بخشید. هر دو کشور حالا در زیرساخت های بندری و نفتی گرفته تا توانمندی های دفاعی ایران درگیر هستند. نتیجه این همکاری آن شده که ایران نسبت به گذشته چه به ساز و کار فشار حداکثری و چه به تقاضای بایدن برای تعامل، حساسیت کمتری نشان می دهد.
در سال 2016، تهران و پکن شالوده یک همکاری 25 ساله را پی ریزی کردند که بخشی از طرح بزرگتر چین، یک کمبرند یک جاده بود. با این حال، رابطه بین دو کشور دیرینه تر و به زمانی بر می گردد که ایران در کانون برنامه جاده ابریشم قرار داشت. رهبران ایران، امروز چین را نه تنها ابزاری برای سست کردن تحریم های واشنگتن بلکه همچنین آبشخور کمک های مالی، نظامی و فناورانه می بینند که می تواند تاب ایران را در برابر فشارهای آمریکایی افزایش دهد.
چین با انتقاد از سیاست های تحریمی ایالات متحده نسبت به ایران خود را پشتیبان حاکمیت ملی نشان می دهد. آنگ ژون، نماینده چین در سازمان ملل، نوشته است که تحریم های ایالات متحده در مورد ایران از هر گونه اثر حقوقی، سیاسی یا عملی بی بهره اند. وزارت امور خارجه چین نیز ایالات متحده را به شکستن پی در پی قوانین بین المللی متهم کرد و از واشنگتن خواست پیمودن مسیر اشتباه را متوقف کند. در ماه اکتبر، خزانه داری ایالات متحده تحریم های تازه ای را بر بانک های ایرانی وضع کرد و چین در پاسخ از وزیر امور خارجه ایران برای گفت وگو در روز پس از آن میزبانی کرد.
چین برای به روز رسانی صنابع نفت، گاز، پتروشیمی و حمل و نقل زمینی ایران 400 میلیارد دلار سرمایه گذاری را در نظر گرفته و در حال فراهم کردن پشتوانه مورد نیاز برای سامان دادن بنادر ایران در چابهار و جاسک است. این بنادر برای تهران در دور زدن تنگه هرمز به منظور صادرات نفتش بسیار کلیدی است. گسترش این دو بندر تلاش های ایالات متحده برای بازدارندگی صادرات نفت ایران را پیچیده می کند.
این برنامه همچنین ایالات متحده را ناچار به بازنگری در حمله به ایران می کند، چرا که بر پایه گزارش ها پیمان های نظامی نیز در آن دیده می شود. در حال حاضر بندر جاسک کمی بیش از یک بندر ماهیگیری نیست اما خارج از تنگه هرمز قرار دارد و در صورت گسترش می تواند کنترل ورود و خروج را به کشتی های جنگی چینی بدهد.
بیشتر بخوانید: ایران و آمریکای پساترامپ؛ وضعیت بهتری برای ایران شکل خواهد گرفت؟
چین سرگرم گسترش بندر چابهار نیز هست که توانمندی های هوایی را به بندر دریایی نزدیکش می افزاید. چین همچنین در بندر چابهار ساخت یک ایستگاه شنود منطقه ای را آغاز کرده که امکان رهگیری سیگنال هایی در بازه 3000 مایلی را می دهد. دفتر فرماندهی مرکزی ایالات متحده(CENTCOM) در قطر در این بازه قرار می گیرد. ایران امیدوار است که با دسترسی به سامانه های اطلاعاتی چین مانند سامانه های جنگ الکترونیکی یا سامانه های دفاعی در برابر حملات هوایی ایالات متحده و پشتیبانانش بایستد.
دلگرمی به چین به رهبران ایرانی توان رویارویی با ناآرامی های داخلی و جنبش های جدایی طلبی را می دهد که بارها کشور را پریشان کرده اند. نهادهای امنیتی ایران تلاش می کنند تا با ساخت یک اینترانت داخلی و از پیوند هزاران دوریبن CCTV در شهرهای بزرگ، شورشیان را مهار کنند. چین در اینجا بسیار از ایران پیش است و یک سامانه بازرسی قابل حمل، بسیار پیچیده و چند سویه را برای وارسی شهروندانش ساخته است.
روسیه نیز آشکارا جایگاه واشنگتن نسبت به تهران را به چالش می کشد. در پاسخ به تحریم های تازه آمریکا در ماه سپتامبر، سرگئی ریابکوف، به خبرنگاران گفت: ما از تحریم های ایالات متحده نمی ترسیم، ما به آنها خو گرفته ایم. این تحریم ها بر سیاست ما هیچ گونه تاثیری نخواهند گذاشت، همکاری های ما با ایران دارای سویه های گوناگون و یک فرمان اجرایی دیگر بر رویکرد ما بی تاثیر است. وقتی واشنگتن در ماه اکتبر تحریم ها را افزایش داد روسای دو کشور بر افزایش همکاری های اقتصادی، تجارت دوجانبه و امنیت منطقه ای پافشاری کردند.
روسیه خوشحال است که می تواند سلاح به ایران بفروشد و ایران نیز خوشحال است که می تواند سلاح از روسیه بخرد. سرگئی لاوروف می گوید که چیزی به عنوان تحریم تسلیحاتی علیه ایران و هیچ تنگنایی در این زمینه وجود نخواهد داشت. رئیس جمهوری ایران نیز هنگام برداشته شدن تحریم های سازمان ملل علیه ایران گفت: حالا ما می توانیم از هر که می خواهیم سلاح بخریم. خرید جنگنده های Su-30، Yak-130، T-90 MBTs و سامانه های دفاعی S-400 و سامانه های دفاع ساحلی Bastian از جمله این خریدها می توانند باشد. تنها محدودیت در اینجا بودجه دفاعی ایران و تمایل مسکو برای مسلح کردن همسایه جنوبی خود است.
در ماه ژوئیه، ظریف و لاوروف پیرامون گسترش اتحاد دو کشور گفت وگو کردند. ایران می خواهد پیمان دسامبر 2001 بین دو کشور را گسترش دهد. روسیه هم می خواهد به پایگاه های داخلی ایران برای اهداف هوایی و دریای اش دسترسی پیدا کند.
چین و روسیه در دشمنی با تحریم های ایالات متحده علیه ایران منافع مشترکی دارند. مقامات چینی و روسی در کنفرانس مطالعات منطقه ای در پکن در سال 2019 اعلام کردند که هدف ملت های آنها در برنتابیدن ایالات متحده به عنوان رهبر جهانی، مشترک است. آنها در جستجوی ساخت یک سیستم چند قطبی برای جایگزینی سیستمی هستند که ایالات متحده بر آن چیره بوده است. ظریف نیز اظهار نظرهای همانندی داشت و توییت کرد که کشورش یکجانبه گرایی ایالات متحده و تلاش هایش برای ایجاد یک جهان تک قطبی را رد می کند.
بایدن می داند که نیازمند آغاز گفت وگوها با ایران است. او گفته است که با بازگشت ایران ایالات متحده را نیز به توافق بر می گرداند. دولت تازه می داند که نمی تواند اهمیت نقش ایران در منطقه را نادیده بگیرد.
با این حال، دولت تازه ایالات متحده چه بسا به سختی بتواند رهبران تهران را متقاعد کند که توافقی که قرار است در آینده بازسازی شود فرجامی همانند توافق آغازین نخواهد داشت. افزون بر آن، به رغم تحریم ها رهبران ایران از راهبرد هژمون منطقه ای بازنمانده و توانستند کشور را همچنان سرپا نگه دارند. پویایی های منطقه و افزایش توانمندی های نظامی رقبای ایران نیز نکته دیگری است که تمایل رهبران ایران برای توافق هسته ای را سست می کند. بایدن شاید بتواند تهران را از آغوش پکن و مسکو جدا کند اما برای کشوری که نه رویای اتحاد با ایالات متحده و نه تمایلی برای آن دارد، دستش خالی است.
چین و روسیه همکاران همفکری هستند که ایران برای آن که در نظم تازه جهانی یک بازیگر قدرتمند باشد به آنها نیاز دارد. اگر ایران آن دو رژیم قدرتمند را در کنار خود داشته باشد، رهبر ایران می تواند قمار کند که چیرگی جهانی ایالات متحده چندان دوام نخواهد آورد. به این ترتیب ظریف بین تهران، پکن و مسکو رفت و آمد می کند تا محور سه گانه تازه ای را توانمند کند و تضمین کند که ایران به راحتی در مرکز این محور قرار خواهد گرفت.
