چرا ترکیه بعد از ۱۰۰ سال دوباره به قره باغ بازگشت؟

رویداد۲۴ میدل ایست آی نوشت: ماه گذشته و بعد از اعلام خبر آتش بس، الهام علی اف در تلویزیون ظاهر شد و در کمال خوشحالی لب به تمجید از آنکارا گشود. در واکنش به این آتش بس و اظهارات رئیس‌جمهوری آذربایجان، مردم با پرچم‌های ترکیه و آذربایجان به خیابان‌ها ریختند و شعار‌هایی در حمایت از آنکارا سر دادند.

در ادامه این مطلب آمده است: دو روز بعد، برخی از مخالفان برجسته الهام علی اف در آذربایجان با نادیده گرفتن او، نامه‌ای سرگشاده به رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه نوشته و از وی خواستند تا نیرو‌های خود را به منظور محافظت از منطقه در برابر تهدید روسیه، به شهر شوشا، که اخیراً توسط باکو تسخیر شده، بفرستد.

روز پنجشنبه، اردوغان هنگام رژه نظامی در کنار علی اف ایستاد و پیروزی در جنگی را جشن گرفت که با نقض تکان دهنده حقوق بشر از هر دو طرف همراه بود.

صد سال پس از اشغال باکو توسط ارتش عثمانی، ترکیه به آذربایجان بازگشت. فارغ از احساسات برادرانه‌ای که علت این مداخله عنوان می‌شود این یک تغییر فاحش و ناگهانی در سیاست این کشور بوده است.

ده سال پیش، دروغ، تقلب و خیانت کلماتی بود که علی اف برای توصیف مقامات ترکیه از آن استفاده می‌کرد، پس از آن حتی آنکارا تلاش کرد روابط خود را با ارمنستان عادی کند. در همین حال، اعتراضات در باکو علیه آنکارا به دلیل عادی سازی روابط با ایروان به شدت افزایش یافت.

اکنون، اما اوضاع تفاوت می‌کند چرا که علی اف اردوغان را برادر مورد اعتماد خود می‌خواند و آذربایجانی‌ها از از ترکیه می‌خواهند در خاک این کشور پایگاه نظامی ایجاد کند.

سوالی که بار‌ها و بار‌ها توسط دیپلمات‌های خارجی هنگام تلاش برای رمزگشایی از این چهره شگفت انگیز پرسیده شد، این است که چرا اکنون؟

یک مقام ارشد ترکیه‌ای که خواست نامش فاش نشود، گفت علت این است که آذربایجان اکنون درخواست کمک کرده است. درک چرایی اکنون آن، آسان است و هیچ توطئه گسترده تری وجود ندارد.

قره باغ و هفت منطقه اطراف آن، با وجود تصمیمات متعدد شورای امنیت سازمان ملل که متعلق بودن این منطقه به باکو را تایید می‌کند، از سال ۱۹۹۴ توسط نیرو‌های ارمنی اشغال شده است. هم جوامع ارمنی و هم آذربایجان ریشه تاریخی و فرهنگی طولانی در منطقه کوهستانی دارند.

درگیری‌های پراکنده از دهه ۱۹۹۰، اخیراً در سال ۲۰۱۶ و در ژوئیه آغاز شده، اما اساساً جنگ در قره باغ کوهستانی در حالت سکون قرار داشت تا زمانی که آنکارا تصمیم به ورود به درگیری گرفت.

مقامات ترکیه در گفتگو با میدل ایست آی تأکید کرده‌اند که روند صلح توسط گروه مینسک به ریاست فرانسه، روسیه و آمریکا، طی ۳۰ سال گذشته بی فایده بوده است. آن‌ها گفتند که حالا زمان اتخاذ رویکرد جدید فرا رسیده است.

ترکیه و آذربایجان پیوند‌های قومی قوی‌ای دارند، زیرا آن‌ها تقریباً به یک زبان صحبت می‌کنند و دارای تاریخ مشترکی هستند.

---

بیشتر بخوانید: چرا رویای اردوغان برای منطقه و جهان خطرناک است؟

---

مقامات ترکیه بار‌ها تاکید کرده‌اند که علی‌رغم درگیری طولانی آنکارا و باکو، این ارمنستان بود که باعث بروز آخرین جنگ شد.

در ماه جولای، نیرو‌های ارمنی به گنجه شهری استراتژیک در شمال آذربایجان حمله کردند و یک ژنرال و دستیارانش را که توسط ترکیه آموزش دیده بودند، کشتند. در آن زمان وزارت دفاع ارمنستان گفت که درگیری‌ها پس از تلاش نیرو‌های آذربایجانی برای عبور غیرقانونی از مرز آغاز شده است.

متیو برایزا، سفیر پیشین آمریکا در آذربایجان گفت که این حمله در درگیری‌های آذربایجان و ارمنستان خلا دیپلماتیک ایجاد کرده، که نشان می‌دهد ایروان رویکرد تهاجمی تری خواهد داشت.

در این بین واضح بود که نه آمریکا و نه فرانسه هیچ نقشی در میانجیگری برای توقف این خشونت بازی نخواهند کرد.

برایزا اضافه کرد که، در ماه اوت، نخست وزیر ارمنستان نیکول پاشینیان ناگهانی و احمقانه شروع به صحبت در مورد معاهده سور کرده، توافقی که در ۱۹۲۰ می‌توانست شرق ترکیه را به ارمنستان تحویل دهد.

وی افزود: من فکر می‌کنم که این باعث ناراحتی پرزیدنت اردوغان و دیگر مقامات ترک در راس رهبری ترکیه شد. این یک پاسخ استراتژیک از سوی ترکیه بوده است.

برخی دیگر نیز معتقدند که این پاشینیان بوده که از ابتدای سال جاری تنش‌ها در منطقه را افزایش داده است.

سیهون آسیروف، روزنامه نگار و کارشناس مستقل آذربایجانی در قفقاز گفت: پاشینیان گفت که قره باغ متعلق به ارمنستان است و نیازی به گفتگو‌های بیشتر نیست. این اظهارات واقعاً حیرت انگیز بود. با ادامه تشویق به اسکان غیرقانونی ارامنه در خاک اشغال شده آذربایجان، مردم خشمگین شدند.

آسیروف گفت که حمله ژوئیه به گنجه برای آذربایجان و همچنین ترکیه بسیار نگران کننده بود. نیرو‌های ارمنی به منطقه‌ای که خط لوله انتقال نفت باکو - تفلیس - جیحان، و خط آهن باکو - تفلیس - کارس از آن می‌گذرد حمله کردند. این خط نجات باکو و خط حیاتی انرژی و تجارت برای ترکیه است.

هنگامی که عملیات علیه ارمنستان در ۲۷ سپتامبر آغاز شد، ارتش آذربایجان مورد حمایت ترکیه به آرامی از جنوب پیشرفت کرد و دستاورد‌های ملموسی هم داشت. با این حال، سرعت حرکت به ویژه برای مقامات آنکارا، که بسیاری از آن‌ها آموزش و قابلیت اطمینان بودن ارتش آذربایجان را زیر سوال می‌بردند، مطلوب نبود.

نگرانی دیگر ترکیه روسیه بود. این یک مساله آشکار برای انکارا بود که مقاومت روسیه در برابر عملیات آذربایجان می‌تواند جلوی کل حمله را بگیرد.

در ماه اکتبر، یک هیئت ترکی از مسکو بازدید کرد و متوجه شد که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه هیچ مخالفتی با اهداف ترکیه ندارد. سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، شوشا را یک شهر آذری نامید و تنها نسبت به استقرار مزدوران سوریه اعتراض کرد.

هنگامی که ارتش آذربایجان به استپاناکرت، پایتخت قره باغ کوهستانی معروف به خانکندی در آذربایجان نزدیک می‌شد، ارمنستان با آتش بس با میانجیگری روسیه و پشتیبانی ترکیه موافقت کرد.

یک مقام ترکیه‌ای گفت: ما در حال آماده سازی معامله نبودیم، اما در حال مذاکره بودیم. یکی از شرایط معامله ۱۰ نوامبر باز کردن جاده‌ای بین نخجوان و جمهوری آذربایجان بود که از ارمنستان عبور می‌کرد و یک ارتباط مستقیم حمل و نقل بین آنکارا و باکو ایجاد می‌کرد. همه فکر می‌کنند این یک پیروزی استراتژیک برای ترکیه است، کما اینکه ما آن را می‌خواستیم. ما حتی چیزی راجع به آن نمیدانستیم تا اینکه نسخه نهایی توافق را دیدیم. با این حال، ما از این موضوع خوشحال هستیم.

با این حال، شرایط دیگری وجود داشت که جنجال بزرگی را در آذربایجان ایجاد کرد و آن استقرار نیرو‌های روسی در قره باغ کوهستانی به عنوان نیروی حافظ صلح بود.

اوروجلو گفت: از زمان سقوط اتحاد جماهیر شوروی تاکنون هیچ نیروی روسی در آذربایجان وجود نداشته است. آن‌ها فقط ماموریت حفظ آتش بس را ندارند. آن‌ها مجهز به سلاح‌های سنگین بوده و در حال ساخت پایگاه‌های نظامی دائمی هستند که دارای هواپیما‌های بدون سرنشین است. نفوذ روسیه در منطقه و آذربایجان مستقیماً احساس خواهد شد.

عبادوغلو، سیاستمدار آذربایجانی نیز گفت که کریدور به اصطلاح نخجوان نیز در خدمت منافع روسیه خواهد بود. وی گفت: مسکو در تلاش است تا به ایران دسترسی مستقیم داشته باشد، چراکه در تلاشند نفوذ خود را به سمت جنوب گسترش دهند.

بسیاری از متحدان ترکیه در ناتو، آنکارا را مسئول تسهیل پیروزی برای روسیه می‌دانند که حتی یک گلوله هم شلیک نکرد. در آذربایجان تقریباً اتفاق نظر وجود دارد که برای ایجاد تعادل در افزایش نفوذ روسیه، حضور دائمی ارتش ترکیه در این کشور در نزدیکی قره باغ مورد نیاز است.