باز شدن یخ روابط ترکیه و اسرائیل؛ هدف ایران است؟
پایگاهی تحلیلی در مطلبی انتصاب سفیر احتمالی ترکیه در اسرائیل را مطابق با منافع ترکیه تلقی کرد و نوشت انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۱ از تنش‌ها بین آنکارا و تل آویو کاسته شود.
رویداد۲۴ پایگاه تحلیلی ریسپانسیبل استیت کرافت نوشت:
نهم ماه دسامبر بود که المانیتور گزارش داد ترکیه قصد دارد سفیر جدیدی را برای اعزام به اسرائیل تعیین کند. انتظار می‌رود سفیر احتمالی افوک اولوتاش رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک در وزارت امور خارجه ترکیه باشد. وی به زبان عبری مسلط بوده و دانش آموخته دانشگاه عبری در اورشلیم است. او همچنین یکی از حامیان سرسخت سیاست‌های رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه و تحلیلگر ارشد مرکز مطالعات استراتژیک ستا بوده و در زمینه مناقشه بین اسرائیل و فلسطین حامی فلسطین است.
تعیین سفیر جدید پیشنهادی ترکیه در اسرائیل به عنوان یکی از دیپلمات‌های آینده دار این کشور، غیرمنتظره بود چرا که روابط هر دو در پایین‌ترین سطح تاریخی قرار دارد. به هر روی این نشان دهنده سیاست دومرحله‌ای اردوغان در قبال اسرائیل است. این سیاست به احساسات ضد اسرائیلی در داخل متوسل می‌شود واز تهدید بالقوه اسرائیل برای منافع ترکیه در خارج از کشور محافظت می‌کند.
اردوغان برای محکوم کردن پایگاه حزب عدالت و توسعه، با محکوم کردن توافق آبراهام، تعامل با حماس و انتقاد از اسرائیل در سازمان ملل، تنش‌ها را با اسرائیل افزایش داده است. با وجود این سخنان خصمانه، ترکیه می‌خواهد ضمن توسعه روابط اقتصادی مانع گام‌های تهاجمی اسرائیل و جاه طلبی‌های ژئوپلیتیکی آن شود
در آغاز تصدی نخست وزیری اردوغان در سال ۲۰۰۳، روابط ترکیه و اسرائیل صمیمانه بود. علی رغم نگرانی اسرائیل در مورد گرایش‌های اسلام گرایانه اردوغان، اسرائیل و ترکیه تمرینات نظامی مشترک داشتند و در زمینه فناوری‌های نظامی به تبادل اطلاعات پرداختند.
در ژانویه سال ۲۰۰۵، اردوغان با نخست وزیر اسرائیل وقت یعنی موشه کاتساو ملاقات کرد و هشدار کاتساو را درباره برنامه هسته‌ای ایران به اشتراک گذاشت. در نوامبر ۲۰۰۷، شیمون پرز با تأکید بر تقویت روابط بین ترکیه و اسرائیل در آن زمان، اولین رئیس جمهور اسرائیل بود که در پارلمان ترکیه سخنرانی کرد.
در موضوع فلسطین، اردوغان بعضی اوقات از سیاست اسرائیل بسیار انتقاد می‌کرد. این انتقاد‌ها شامل توصیف اردوغان از اسرائیل به عنوان یک کشور تروریستی در سال ۲۰۰۴ و محکومیت شدید ترور اسرائیل علیه شیخ یاسین، رهبر حماس بود. با این حال، این اختلافات به حوزه‌های مختلف افزایش یافت و در یک مقطع زمانی زودگذر روابط این دو را تحت تأثیر قرار داد.
در حالی که افکار عمومی ترکیه در قبال اسرائیل پس از نبرد اسرائیل و حماس در غزه در جنگی سه هفته‌ای خدشه دار شد، موضع ضد اسرائیلی اردوغان به طور فزاینده‌ای تندتر شد. ترشی روابط ترکیه و اسرائیل از دو جهت با منافع اردوغان در داخل کشور همخوانی داشت.
نخست، به اردوغان اجازه داد تا ترکیه را به عنوان قهرمان اصلی آرمان فلسطین در خاورمیانه در نظر بگیرد. دوم، به اردوغان اجازه داد اسرائیل را به عنوان محرک اغتشاشات سیاسی و آشفتگی اقتصادی در ترکیه سرزنش کند.
بیشتر بخوانید: رئیس جمهور ترکیه، نگرانِ تصمیمات احتمالی بایدن؛ آیا مرکل و پوتین به کمک اردوغان می‌آیند؟
این روایت‌ها سیاست ترکیه در قبال اسرائیل را بار دیگر با افکار عمومی متحد ساخت و حمایت داخلی از حزب عدالت و توسعه اردوغان را تقویت کرد. نظرسنجی موسسه "پیو" در بهار سال ۲۰۱۴ نشان داد که تنها ۲ درصد از مردم ترکیه از اسرائیل حمایت می‌کنند و ۸۶ درصد از آن‌ها نگاه منفی به آن دارند. نظرسنجی سال ۲۰۱۸ دانشگاه "بیلگی" استانبول نشان داد که ۱۴ درصد مردم ترکیه اسرائیل را بزرگترین تهدید امنیت ملی برای ترکیه می‌دانند، که دومین رقم پس از ایالات متحده است.
چرخش ترکیه به سمت یک موضع فعال و حامی فلسطین پس از حمله اسرائیل به کاروان کمک‌رسانی غزه در ماه مه ۲۰۱۰ تقویت شد. اردوغان کشتن ۱۰ نفر از نیرو‌های امدادی ترکیه توسط اسرائیل را اقدام تروریسم دولتی غیرانسانی توصیف کرد.
در سپتامبر ۲۰۱۱، ترکیه سفیر اسرائیل را اخراج کرد تا اینکه نخست وزیر بنیامین نتانیاهو برای این حادثه عذرخواهی کرد. هنگامی که این اختلاف در ژوئن ۲۰۱۶ حل شد، ترکیه نقش بیشتری در توسعه اقتصادی نوار غزه بر عهده گرفت و متعهد شد که پروژه‌های زیربنایی را در قلمرو محاصره شده بسازد.
گسترش روابط غیررسمی بین اسرائیل و کشور‌های عربی حاشیه خلیج فارس مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربی باعث شد که ترکیه کنش گری‌های خود را در حمایت از فلسطین را افزایش دهد. در دسامبر ۲۰۱۷، اردوغان از کشور‌های مسلمان خواست تا قدس را به عنوان پایتخت فلسطین به رسمیت بشناسند و قول داد سفارت ترکیه را در قدس شرقی افتتاح کند.
ترکیه همچنین مشارکت خود را در مذاکرات آشتی درون فلسطینی گسترش داد، که شامل میزبانی از نمایندگان حماس و فتح در ۲۲ سپتامبر بود. اردوغان همچنین بر مواضعش اصرار داشت که ترکیه به اسرائیل اجازه نمی‌دهد کرانه باختری را ضمیمه کند، حتی اگر آنکارا نتواند مانع توسعه طلبی اسرائیل شود.
حزب عدالت و توسعه علاوه بر برجسته کردن حمایت خود از آرمان فلسطین، افکار عمومی ترکیه را علیه اسرائیل به عنوان تهدیدی برای ثبات داخلی متحد کرد. بصیر آتالای، معاون نخست وزیر ترکیه، اعتراضات پارک گزی در سال ۲۰۱۳ را عامل تبانی بین مهاجران یهودی و رسانه‌های خارجی دانست.
فعالان طرفدار حزب عدالت و توسعه، اسرائیل را به همکاری با ایالات متحده و انگلستان در زمینه تحریک کودتای ۲۰۱۶ ترکیه متهم کردند و فتح الله گولن را "پیاده نظام" این قدرت‌های خارجی توصیف کردند. طبق اظهارات ادی کوهن رسانه‌های ترکیه مرتبا "لابی یهودی" را متهم و مسبب کاهش ارزش لیر می‌دانند که اردوغان نیز در سخنرانی‌های عمومی خود به "لابی نرخ بهره" اشاره می‌کند.
در حالی که مواضع ضد اسرائیلی اردوغان با افکار عمومی ترکیه همسو است و حمایت داخلی از حزب عدالت و توسعه را تقویت می‌کند، این مساله باعث ایجاد هشدار در دستگاه امنیتی اسرائیل شده است. در اوایل سال جاری، یوسی کوهن رئیس موساد، به مقامات اطلاعاتی مصر، عربستان سعودی و امارات گفته است که [قدرت ایران شکننده است!]، اما تهدید واقعی از طرف ترکیه است.
دلهره اسرائیل درباره رفتار اردوغان با ارزیابی نیرو‌های دفاعی اسرائیل از ترکیه به عنوان "چالش" در ژانویه ۲۰۲۰ برای اولین بار تأیید شد. اسرائیل همچنین نگران عملیات حماس در تأسیسات ترکیه برای حملات سایبری و ضد اطلاعات است.
ترکیه به همین ترتیب اسرائیل را به عنوان یک تهدید استراتژیک در حال رشد تلقی می‌کند. "مرو سبنم اوروچ"، مفسر برجسته ترک، ۲۰ آگوست طی مقاله‌ای برای روزنامه دیلی صباح این استدلال را مطرح کرد که ترکیه هدف واقعی توافق عادی سازی روابط اسرائیل و امارات است. وی تاکید کرد که اسرائیل و امارات متحده عربی از زمان بهار عربی در برابر تلاش‌های ترکیه در خاورمیانه همسو هستند. توافق ۱۳ نوامبر اسرائیل برای تقویت همکاری‌های امنیتی سه جانبه با یونان و قبرس نمونه‌ای از تمایل برای محدود کردن نفوذ ترکیه در شرق مدیترانه است.
اختلافات بلندمدت و ژئواستراتژیک بین ترکیه و اسرائیل بر خلاف منافع آنکارا است، زیرا معاملات تجاری سودآورو توانایی‌های نظامی ترکیه را در شرق مدیترانه را به خطر می‌اندازد. در ماه می، شورای تجارت ترکیه و اسرائیل در مورد افزایش تجارت دوجانبه به دنبال همه گیری بیماری کووید ـ ۱۹ ابراز خوش بینی کردند.
صادرات مواد غذایی و آشامیدنی ترکیه به اسرائیل در سال ۲۰۲۰ گسترش یافت. ترکیه و امارات متحده عربی همچنین برای خرید بندر هایفا رقابت می‌کنند، در همین حال مجتمع ترکی ایلدریم با یک رقیب اماراتی که با کشتی سازی اسرائیل همکاری می‌کند درگیر می‌شود. علاوه بر این، از آنجا که ارتش ترکیه درعملیات‌های نظامی مانند شمال سوریه، لیبی و عراق و قره باغ حضور دارد، توانایی ایجاد تعادل و توازن در برابر قابلیت‌های نظامی اسرائیل در شرق مدیترانه را ندارد.
از آنجا که اردوغان می‌خواهد حجم مبادلات تجاری ترکیه و اسرائیل از حداکثر ۶.۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۸ فراتر رفته و از درگیر کردن بیش از حد ارتش ترکیه جلوگیری کند، انتصاب احتمالی اولوتاش به عنوان سفیر طبق منافع ترکیه خواهد بود. بی اعتمادی طولانی بین ترکیه و اسرائیل اطمینان می‌دهد که بازگشت به روابط دوجانبه همکاری سالهای نخست اردوغان تنها خیال است. با این حال، تحولات اخیر حاکی از آن است که روزنه امیدی برای کاهش تنش‌های ترکیه و اسرائیل در سال ۲۰۲۱ وجود دارد.
نهم ماه دسامبر بود که المانیتور گزارش داد ترکیه قصد دارد سفیر جدیدی را برای اعزام به اسرائیل تعیین کند. انتظار می‌رود سفیر احتمالی افوک اولوتاش رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک در وزارت امور خارجه ترکیه باشد. وی به زبان عبری مسلط بوده و دانش آموخته دانشگاه عبری در اورشلیم است. او همچنین یکی از حامیان سرسخت سیاست‌های رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه و تحلیلگر ارشد مرکز مطالعات استراتژیک ستا بوده و در زمینه مناقشه بین اسرائیل و فلسطین حامی فلسطین است.
تعیین سفیر جدید پیشنهادی ترکیه در اسرائیل به عنوان یکی از دیپلمات‌های آینده دار این کشور، غیرمنتظره بود چرا که روابط هر دو در پایین‌ترین سطح تاریخی قرار دارد. به هر روی این نشان دهنده سیاست دومرحله‌ای اردوغان در قبال اسرائیل است. این سیاست به احساسات ضد اسرائیلی در داخل متوسل می‌شود واز تهدید بالقوه اسرائیل برای منافع ترکیه در خارج از کشور محافظت می‌کند.
اردوغان برای محکوم کردن پایگاه حزب عدالت و توسعه، با محکوم کردن توافق آبراهام، تعامل با حماس و انتقاد از اسرائیل در سازمان ملل، تنش‌ها را با اسرائیل افزایش داده است. با وجود این سخنان خصمانه، ترکیه می‌خواهد ضمن توسعه روابط اقتصادی مانع گام‌های تهاجمی اسرائیل و جاه طلبی‌های ژئوپلیتیکی آن شود
در آغاز تصدی نخست وزیری اردوغان در سال ۲۰۰۳، روابط ترکیه و اسرائیل صمیمانه بود. علی رغم نگرانی اسرائیل در مورد گرایش‌های اسلام گرایانه اردوغان، اسرائیل و ترکیه تمرینات نظامی مشترک داشتند و در زمینه فناوری‌های نظامی به تبادل اطلاعات پرداختند.
در ژانویه سال ۲۰۰۵، اردوغان با نخست وزیر اسرائیل وقت یعنی موشه کاتساو ملاقات کرد و هشدار کاتساو را درباره برنامه هسته‌ای ایران به اشتراک گذاشت. در نوامبر ۲۰۰۷، شیمون پرز با تأکید بر تقویت روابط بین ترکیه و اسرائیل در آن زمان، اولین رئیس جمهور اسرائیل بود که در پارلمان ترکیه سخنرانی کرد.
در موضوع فلسطین، اردوغان بعضی اوقات از سیاست اسرائیل بسیار انتقاد می‌کرد. این انتقاد‌ها شامل توصیف اردوغان از اسرائیل به عنوان یک کشور تروریستی در سال ۲۰۰۴ و محکومیت شدید ترور اسرائیل علیه شیخ یاسین، رهبر حماس بود. با این حال، این اختلافات به حوزه‌های مختلف افزایش یافت و در یک مقطع زمانی زودگذر روابط این دو را تحت تأثیر قرار داد.
در حالی که افکار عمومی ترکیه در قبال اسرائیل پس از نبرد اسرائیل و حماس در غزه در جنگی سه هفته‌ای خدشه دار شد، موضع ضد اسرائیلی اردوغان به طور فزاینده‌ای تندتر شد. ترشی روابط ترکیه و اسرائیل از دو جهت با منافع اردوغان در داخل کشور همخوانی داشت.
نخست، به اردوغان اجازه داد تا ترکیه را به عنوان قهرمان اصلی آرمان فلسطین در خاورمیانه در نظر بگیرد. دوم، به اردوغان اجازه داد اسرائیل را به عنوان محرک اغتشاشات سیاسی و آشفتگی اقتصادی در ترکیه سرزنش کند.
بیشتر بخوانید: رئیس جمهور ترکیه، نگرانِ تصمیمات احتمالی بایدن؛ آیا مرکل و پوتین به کمک اردوغان می‌آیند؟
این روایت‌ها سیاست ترکیه در قبال اسرائیل را بار دیگر با افکار عمومی متحد ساخت و حمایت داخلی از حزب عدالت و توسعه اردوغان را تقویت کرد. نظرسنجی موسسه "پیو" در بهار سال ۲۰۱۴ نشان داد که تنها ۲ درصد از مردم ترکیه از اسرائیل حمایت می‌کنند و ۸۶ درصد از آن‌ها نگاه منفی به آن دارند. نظرسنجی سال ۲۰۱۸ دانشگاه "بیلگی" استانبول نشان داد که ۱۴ درصد مردم ترکیه اسرائیل را بزرگترین تهدید امنیت ملی برای ترکیه می‌دانند، که دومین رقم پس از ایالات متحده است.
چرخش ترکیه به سمت یک موضع فعال و حامی فلسطین پس از حمله اسرائیل به کاروان کمک‌رسانی غزه در ماه مه ۲۰۱۰ تقویت شد. اردوغان کشتن ۱۰ نفر از نیرو‌های امدادی ترکیه توسط اسرائیل را اقدام تروریسم دولتی غیرانسانی توصیف کرد.
در سپتامبر ۲۰۱۱، ترکیه سفیر اسرائیل را اخراج کرد تا اینکه نخست وزیر بنیامین نتانیاهو برای این حادثه عذرخواهی کرد. هنگامی که این اختلاف در ژوئن ۲۰۱۶ حل شد، ترکیه نقش بیشتری در توسعه اقتصادی نوار غزه بر عهده گرفت و متعهد شد که پروژه‌های زیربنایی را در قلمرو محاصره شده بسازد.
گسترش روابط غیررسمی بین اسرائیل و کشور‌های عربی حاشیه خلیج فارس مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربی باعث شد که ترکیه کنش گری‌های خود را در حمایت از فلسطین را افزایش دهد. در دسامبر ۲۰۱۷، اردوغان از کشور‌های مسلمان خواست تا قدس را به عنوان پایتخت فلسطین به رسمیت بشناسند و قول داد سفارت ترکیه را در قدس شرقی افتتاح کند.
ترکیه همچنین مشارکت خود را در مذاکرات آشتی درون فلسطینی گسترش داد، که شامل میزبانی از نمایندگان حماس و فتح در ۲۲ سپتامبر بود. اردوغان همچنین بر مواضعش اصرار داشت که ترکیه به اسرائیل اجازه نمی‌دهد کرانه باختری را ضمیمه کند، حتی اگر آنکارا نتواند مانع توسعه طلبی اسرائیل شود.
حزب عدالت و توسعه علاوه بر برجسته کردن حمایت خود از آرمان فلسطین، افکار عمومی ترکیه را علیه اسرائیل به عنوان تهدیدی برای ثبات داخلی متحد کرد. بصیر آتالای، معاون نخست وزیر ترکیه، اعتراضات پارک گزی در سال ۲۰۱۳ را عامل تبانی بین مهاجران یهودی و رسانه‌های خارجی دانست.
فعالان طرفدار حزب عدالت و توسعه، اسرائیل را به همکاری با ایالات متحده و انگلستان در زمینه تحریک کودتای ۲۰۱۶ ترکیه متهم کردند و فتح الله گولن را "پیاده نظام" این قدرت‌های خارجی توصیف کردند. طبق اظهارات ادی کوهن رسانه‌های ترکیه مرتبا "لابی یهودی" را متهم و مسبب کاهش ارزش لیر می‌دانند که اردوغان نیز در سخنرانی‌های عمومی خود به "لابی نرخ بهره" اشاره می‌کند.
در حالی که مواضع ضد اسرائیلی اردوغان با افکار عمومی ترکیه همسو است و حمایت داخلی از حزب عدالت و توسعه را تقویت می‌کند، این مساله باعث ایجاد هشدار در دستگاه امنیتی اسرائیل شده است. در اوایل سال جاری، یوسی کوهن رئیس موساد، به مقامات اطلاعاتی مصر، عربستان سعودی و امارات گفته است که [قدرت ایران شکننده است!]، اما تهدید واقعی از طرف ترکیه است.
دلهره اسرائیل درباره رفتار اردوغان با ارزیابی نیرو‌های دفاعی اسرائیل از ترکیه به عنوان "چالش" در ژانویه ۲۰۲۰ برای اولین بار تأیید شد. اسرائیل همچنین نگران عملیات حماس در تأسیسات ترکیه برای حملات سایبری و ضد اطلاعات است.
ترکیه به همین ترتیب اسرائیل را به عنوان یک تهدید استراتژیک در حال رشد تلقی می‌کند. "مرو سبنم اوروچ"، مفسر برجسته ترک، ۲۰ آگوست طی مقاله‌ای برای روزنامه دیلی صباح این استدلال را مطرح کرد که ترکیه هدف واقعی توافق عادی سازی روابط اسرائیل و امارات است. وی تاکید کرد که اسرائیل و امارات متحده عربی از زمان بهار عربی در برابر تلاش‌های ترکیه در خاورمیانه همسو هستند. توافق ۱۳ نوامبر اسرائیل برای تقویت همکاری‌های امنیتی سه جانبه با یونان و قبرس نمونه‌ای از تمایل برای محدود کردن نفوذ ترکیه در شرق مدیترانه است.
اختلافات بلندمدت و ژئواستراتژیک بین ترکیه و اسرائیل بر خلاف منافع آنکارا است، زیرا معاملات تجاری سودآورو توانایی‌های نظامی ترکیه را در شرق مدیترانه را به خطر می‌اندازد. در ماه می، شورای تجارت ترکیه و اسرائیل در مورد افزایش تجارت دوجانبه به دنبال همه گیری بیماری کووید ـ ۱۹ ابراز خوش بینی کردند.
صادرات مواد غذایی و آشامیدنی ترکیه به اسرائیل در سال ۲۰۲۰ گسترش یافت. ترکیه و امارات متحده عربی همچنین برای خرید بندر هایفا رقابت می‌کنند، در همین حال مجتمع ترکی ایلدریم با یک رقیب اماراتی که با کشتی سازی اسرائیل همکاری می‌کند درگیر می‌شود. علاوه بر این، از آنجا که ارتش ترکیه درعملیات‌های نظامی مانند شمال سوریه، لیبی و عراق و قره باغ حضور دارد، توانایی ایجاد تعادل و توازن در برابر قابلیت‌های نظامی اسرائیل در شرق مدیترانه را ندارد.
از آنجا که اردوغان می‌خواهد حجم مبادلات تجاری ترکیه و اسرائیل از حداکثر ۶.۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۸ فراتر رفته و از درگیر کردن بیش از حد ارتش ترکیه جلوگیری کند، انتصاب احتمالی اولوتاش به عنوان سفیر طبق منافع ترکیه خواهد بود. بی اعتمادی طولانی بین ترکیه و اسرائیل اطمینان می‌دهد که بازگشت به روابط دوجانبه همکاری سالهای نخست اردوغان تنها خیال است. با این حال، تحولات اخیر حاکی از آن است که روزنه امیدی برای کاهش تنش‌های ترکیه و اسرائیل در سال ۲۰۲۱ وجود دارد.
منبع: خبرآنلاین
خبر های مرتبط
