گرمخانه زنان، مامنی برای بی‌سرپناهان/ ماجرای احداث گرمخانه در منطقه باغ آذری تهران چه بود؟
رویداد۲۴ شادی مکی: ماجرای احداث گرمخانه ویژه زنان در منطقه ۱۶ تهران و محله باغ آذری مدتی است که تبدیل به چالشی میان شورایاری محله و تعداد از مردم محل با سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران شده است. درحالی که برخی از مردم محل و به‌ویژه برخی از اعضای شورایاری محله فکر می‌کنند که احداث گرمخانه برای زنان بی‌سرپناه دراین محل به معنی تجمع زنان آسیب‌دیده اجتماعی در این منطقه است، اما فعالان اجتماعی منطقه نظر دیگری دارند.
گرمخانه‌ای که برای این منطقه در نظر گرفته شده است ظاهرا در منطقه‌ای واقع شده است که تا شعاع ۲ کیلومتری آن هیچگونه بافت مسکونی وجود نداشته و اطراف آن زمین‌هایی با کاربری‌های غیر مسکونی وجود دارد.
اختلاف نظر درباره احداث گرمخانه برای زنان بی‌پناه منطقه ۱۶ به قدری عمیق بود که مدتی پیش جلسه‌ای با حضور دبیر شورایاری محله و مسئولان کلانتری منطقه تشکیل شده و در آن جلسه نیروی انتظامی اعلام می‌کند که در کنار مردم محروم باغ آذری و بازاریان بازار بزرگ شوش قرار دارند در این جلسه یکی از مسئولان کلانتری محل تاکید می‌کند که با هر حرکتی از جمله گرمخانه یا موارد مشابه مخالف هستیم به دلیل اینکه آمار انواع جرائم در این محله آسیب پذیر بالا می‌برد.
این مناقشه تا آنجا پیش می‌رود که اعضای شورایاری باغ آذری طی نامه‌ای به رهبر انقلاب درخواست می‌کنند که جلوی احداث این گرمخانه گرفته شود. آن‌ها علت این درخواست خود را روانه شدن معتادان متجاهر به محله باغ آذری و تبدیل شدن اطراف ترمینال جنوب و بخش‌های دیگری از این محله به مرکز آْسیب‌های اجتماعی عنوان کرده‌اند. با این حال برخی از مردم محله احداث گرمخانه را در جهت ارتقا به نظم و امنیت این منطقه مثبت ارزیابی می‌کنند.
یکی از مردم محله که نگاهی اجتماع محور به این ماجرا داشته و نمی‌خواهد نامش فاش شود به رویداد ۲۴ می‌گوید: سال‌هاست که زنان و مردان معتاد و بی‌خانمان در اطراف ترمینال جنوب و پارک روبه‌روی راسته بلور فروش در منطقه حضور دارند و حتی در ملاعام اقدام به مصرف مواد می‌کنند. این افراد در تمام محلات منطقه پراکنده هستند. به نظر من وجود یک گرمخانه می‌تواند این افراد را جمع‌آوری کرده و به جایی اینکه در سطح محله حاضر باشند به گرمخانه مراجعه کنند.
وی ادامه می‌دهد: بیشتر افراد شورایاری محله صاحبان متمول کسب و کار در راسته بلورفروش‌ها هستند و خود ساکن مناطق دیگر شهر هستند. جالب است که این افراد با وجود اینکه تنها در این محله کار می‌کنند نسبت به احداث گرمخانه و جمع‌آوری این افراد زیر یک سقف مشخص معترضند. این افراد ناآگاه بوده و نگاه و شناخت لازم را از محله ندارند.
به نظر او نزدیک شدن به انتخابات شورایاری محلات و تلاش در جهت نشان دادن خود و جذب آراء مردم محله می‌تواند یکی از دلایل برخی از افراد معترض در شورایاری محله باشد.
بیشتر بخوانید:
مردمی که گناهشان فقر و بی سرپناهی است!/ مخالفت با ایجاد گرمخانه زنان بی‌خانمان توسط مردم
بیش از ۵۰ درصد زنان کارتن‌خواب، آسیب دیده نیستند
سید مالک حسینی، مدیرعامل سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی به رویداد ۲۴ می‌گوید: برای اجرای هر پروژه‌ای مجموعه‌ای از مطالعات اجتماعی، ترافیکی، زیست محیطی را انجام داده و ملاحظات لازم را در نظر می‌گیریم تا مبادا پروژه‌ای در منطقه و یا محله محل اجرا ایجاد ناسازگاری کند. برای پروژه ایجاد مددسرا (گرمخانه) در منطقه ۱۶ نیز این مطالعات انجام شده است.
وی با تاکید براینکه آسیب‌های شهر تهران مربوطه به تمامی این شهر است، ادامه می‌دهد: در حال حاضر ما در منطقه یک تهران هم مددسرا (گرمخانه) داریم، در منطقه ۲ هم در حال ایجاد مددسرا هستیم و در سایر مناطق تهران هم مددسرا و مراکز بهاران -مرکز صیانت از بهبود یافتگان - را داشته‌ایم به جز ۴ منطقه ۲، ۳ و ۷,۱۰ که با دستور شهردار تهران در حال پیگیری هستیم که در فاز اول همه این‌مناطق هم در کنار ۱۸ منطقه دیگر تهران مددسرا ایجاد کنند. در واقع این‌مناطق پیش‌تر هم مددسرا یا مرکز نگهداری از معتادان بهاران را داشته‌اند؛ لذا ما در تمامی مناطق تهران درحال حاضر گرمخانه داریم و حتی چند منطقه بیش از یک مددسرا (گرمخانه) و زیرساخت‌های حوزه آسیب‌های اجتماعی را میزبانی می‌کنند.
مدیرعامل سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی با بیان اینکه ایجاد این مراکز در هر منطقه با توجه به نیاز آن منطقه است، عنوان می‌کند: ما تکلیف نکرده‌ایم که حتما باید درتمامی مناطق تهران مددسرا باشد مساله آن است که افراد بی‌سرپناه در تمامی شهر حضور دارند. به عنوان مثال یکی از مناطقی که در روز‌های سرد سال گرمخانه سیار مستقر می‌کنیم میدان تجریش است که این منطقه جزو مناطقی است که بیشترین جذب افراد بی‌سرپناه در قالب گرمخانه‌های سیار را داریم.
وی خاطرنشان می‌کند: اگرچه آسیب‌های اجتماعی در مناطق مختلف تهران شدت و ضعف دارد، اما تمامی پایتخت تحت تاثیر آن قرار دارد. این مساله هم مانند سایر مسائل شهر تهران نیاز به چاره‌اندیشی دارد. معمولا وقتی می‌خواهید مددسرا یا مراکز بهاران را در نزدیکی یک محل سکونتگاهی احداث کنید، مردم محله معترض می‌شوند که چرا این محل؟ نکته آن است که اگر بخواهیم از این منظر به مساله نگاه کنیم نمی‌توانیم در هیچ کجای تهران زیرساختی در حوزه آسیب ایجاد کنیم.
حسینی با اشاره به این رویکرد که مراکز مرتبط با آسیب‌های اجتماعی را در خارج از شهر مستقر کنیم، اظهار می‌کند: ایجاد مراکز اقامتی برای افراد بی‌سرپناه تابع تقاضا و نیازی است که وجود دارد، یعنی اگر در منطقه‌ای مددسرا ظرفیت ۱۵۰ نفر را دارد و در منطقه دیگر ظرفیت مددسرا ۵۰ نفر است به دلیل نیاز منطقه و تراکم و فراوانی افراد بی‌خانمان در آن منطقه است؛ لذا این تفکر که مددسرا‌ها را به خارج از شهر منتقل کنیم پذیرفته شده نیست و در هیچ جای جهان چنین تجربه‌ای به عنوان تجربه مثبت و موفق ثبت نشده و بررسی‌های ما نشان می‌دهد که این اقدام منجر به شکست می‌شود.
وی می‌گوید: از میان مردان بی‌سرپناهی که به مددسرا‌ها (گرمخانه‌ها) مراجعه می‌کنند به صورت تقریبی ۶۰ تا ۷۰ درصد را افراد دارای اعتیاد تشکیل می‌دهد، این درحالی است که در میان زنان بی‌پناهی که این مراکز می‌کنند میزان اعتیاد بسیار کمتر بوده و کمتر از ۵۰ درصد این زنان بی‌خانمان دارای اعتیاد یا تجربه مصرف مواد مخدر هستند. زنانی که به گرمخانه‌های ما مراجعه می‌کنند بعضا دارای تحصیلات دانشگاهی بوده و بنا به یک اتفاق سر پناه خود را از دست داده و حامی و پشتیبان هم ندارند که بتواند برای آن‌ها سرپناه تهیه کند.
مدیرعامل سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی می‌گوید: چند روز گذشته به من گزارش دادند که یک خانم میانسال و آبرودار به دلیل شرایط بدی که دچار شده خانه خود را از دست داده و در تهران هم هیچ خانواده، حامی و آشنایی ندارد و اگر جایی برای اسکان وی که تمکن مالی هم ندارد تامین نشود شب را مجبور است در خیابان بماند. ما موارد مشابه این اتفاق را هر چند بسیار نیست، اما با آن مواجه می‌شویم و اگر نبود زیرساخت‌هایی مانند مددسرا (گرمخانه) قطعا افرادی از این دست با یک شب بیرون خانه ماندن به احتمال بسیار و به اجبار وارد چرخه کارتن خوابی خواهند شد. تعداد این طیف زنانی که مشکل اعتیاد یا هیچ نوع آسیب دیگری نداشته و تنها مشکلشان نداشتن سرپناه است کم نیست.
بیشتر بخوانید: اختلال هویت جنسی و مسیر دشوار پذیرش/ چرا ترنس‌ها به گرمخانه ویژه نیاز دارند؟
حسینی اضافه می‌کند: افرادی که به گرمخانه مراجعه می‌کنند یا مصرف کنندگان مواد هستند یا دچار آسیب‌های دیگری هستند یا اینکه سرپناه نداشته و پشتوانه‌ای هم برای تامین آن ندارند. برخی از این افراد دستفروش یا کارگر روزمزد هستند به عبارت دیگر حداقل‌هایی را برای تامین زندگی دارند، اما توان تهیه مسکن ندارند؛ بنابراین تصور اینکه تمامی افراد پذیرش شده در مددسرا‌ها دارای آسیب اجتماعی یا اعتیاد هستند، برداشت درستی نیست.
او عنوان می‌کند: بنابراین عدم امکان استقرار گرمخانه در خارج از شهر به این دلیل است که یا مراجعه‌کنندگان به این مراکز معتادانی هستند که در همان محله پاتوق دارند یا افرادی که محل تامین بخشی از هزینه معاششان در همان منطقه است؛ بنابراین اگر مدسرا یا همان گرمخانه درخارج از شهر مستقر شود این افراد ترجیح می‌دهند به جای مراجعه به چنین مددسرایی در گوشه پارک یا خیابان شب را صبح کند، زیرا جدا از دور بودن محل، هزینه رسیدن به مددسرا نیز بسیار زیاد بوده و امکان‌پذیر نیست.
حسینی درباره مددسرا درنظر گرفته شده برای منطقه ۱۶ تهران در محله باغ آذری تاکید می‌کند: برای این مددسرا جانمایی مناسبی صورت گرفته است. یکی از نگرانی‌های برخی مردم محله آن است که افراد آسیب‌دیده اجتماعی از سایر محلات و مناطق تهران به آن مراجعه کرده و وارد محله شوند. این درحالی است که ما افراد بی‌پناه را از گرمخانه یک منطقه به منطقه دیگر منتقل نمی‌کنیم. البته ماجرا درباره مددسرا‌های بزرگ مقیاس کمی متفاوت است و در برخی موارد اگر مددسرا کوچک مقیاس ظرفیت‌شان پر شود آنوقت افراد را به مددسرا‌های بزرگ مقیاس ارجاع می‌دهیم؛ که این موارد جا به جایی بسیار محدود بوده و آن‌ها که به مددسرا‌ها مراجعه می‌کنند معمولا افرادی هستند که سال‌هاست در همان محله و منطقه حضور دارند.
مدیرعامل سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران با تاکید براینکه در مناطقی که با آسیب‌های جدی مواجه نیستند گرمخانه ایجاد نمی‌کنیم، می‌افزاید: ما گرمخانه‌هایی ویژه مردان و زنان در پارک شوش داریم. تا پیش از احداث گرمخانه پارک مذکور محل استقرار شبانه‌روزی افراد دارای اعتیاد بود، اما بعد از احداث مددسرا (گرمخانه) این افراد که ممکن بود حتی آسیب‌هایی را برای مردم محله داشته باشند یا در فضای عمومی مشکلاتی برای مردم ایجاد کنند به جای حضور در خیابان‌ها و بوستان‌ها در مددسرا حضور پیدا می‌کنند و در بازه‌های زمانی که نیاز به استراحت داشته باشند به جای حضور در سطح محله‌ها برای داشتن جایی امن و غذای گرم به مددسرا مراجعه کرده و در فضای عمومی محله‌ها نیستند. اما هر فرد بی‌خانمان ازمددسرامحل استقرار خود استفاده می‌کند.
وی با تاکید براینکه شورای شهر بر اساس نیاز شهر تهران تکالیفی را برعهده شهرداری گذشته است، عنوان می‌کند: براساس برنامه سوم توسعه شهر تهران ما باید در ۵ پهنه، ۵ مددسرا (گرمخانه) فرامنطقه‌ای داشته باشیم، که یکی از آن‌ها ویژه زنان است، همچنین درحال حاضر ما در شمال غرب، شمال و شرق تهران گرمخانه برای زنان احداث کرده ایم به علاوه گرمخانه‌ای که در شوش قرار دارد. در حال حاضر حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد ظرفیت این ۴ گرمخانه زنان در زمستان‌ها خالی می‌ماند؛ لذا تعداد زنانی که نیاز به سرپناه دارند در حدی نیست که بافت محله و شرایط آن را به هم بریزد.
حسینی خاطرنشان می‌کند: احداث گرمخانه در منطقه ۱۶ کمک به این منطقه است تا افراد آسیب‌دیده‌ای که بدون وجود مددسرا نیز سال‌هاست در این منطقه حضور دارند، به جای حضور در فضای محله در محیط مددسرا بمانند. در حال حاضر بیش از ۳۰ درصد مراجعه‌کنندگان به مددسرا‌های تهران در طول روز هم در این مراکز می‌مانند که این موضوع هم کمک می‌کند که این افراد در محلات حاضر نشده و ایجاد مزاحمت هم نکنند.
وی تصریح می‌کند: متاسفانه نگاه منفی نسبت به احداث گرمخانه در محلات وجود دارد، اما به صورت طبیعی درباره احداث گرمخانه برای زنان حساسیت‌ها کمی بیشتر است. دغدغه مردم در منطقه ۱۶ قابل احترام و مورد توجه جدی ماست و ما باید طی کار مشارکتی با مردم محله و ارائه تضمین‌هایی به آن‌ها همراهی شان را جلب کنیم. بر اساس این تضمین‌ها به آن‌ها اطمینان خاطرمی‌دهیم که شرایط به‌گونه‌ای نخواهد شد که تجمع زنان آسیب دیده در محل افزایش یافته و فضای محله دچار اختلال شود. ما چنین نگاهی نداریم و تعداد زنانی که نیاز به سرپناه دارند هم آنقدری نیست که نظم محله را به هم بریزد.
به گزارش رویداد ۲۴ اندکی به فکر نیازمندان و در راه ماندگان بودن و همراهی کردن با احداث گرمخانه‌ها نه تنها باعث آسیب به شهرها و محلات نمی‌شود که با همراهی نیروی انتظامی قطعا امنیت مناطق مختلف شهر را بیشتر تامین خواهد کرد. همانگونه که نمی توانیم لحظه‌ای ماندن در خیابان‌ها را برای خود یا عزیزانمان تصور کنیم بهتر است چنین خواسته‌ای برای دیگران هم نداشته باشیم و از کمک به افراد بی‌خانمان در هر شرایطی دریغ نورزیم . این شعر نیما را به یاد بیاوریم که «آی آدم‌ها که در ساحل نشسته شاد و خندانید ، یک نفر در آب دارد می‌سپارد جان»
