آسیب‌پذیری ذاتی تهران در برابر آلودگی هوا/ دسترسی به منابع اعتباری رفع آلودگی هوا دشوار است
رویداد۲۴ آلودگی هوای تهران برای چندمین روز پیاپی از مرز هشدار رد شده و همچنان از تعطیلی شهر تهران خبری نیست. تهرانی‌ها به لحاظ کیفیت هوا شرایط خطرناکی را تجربه می‌کنند. طی روزهای گذشته شاخص کیفیت هوای تهران از عدد ۱۵۰ یعنی آلوده برای تمام گروه‌ها رد شده و روی عدد ۱۵۷ قرار گرفت. درحال حاضربه دلایل معمول آلودگی هوای تهران مانند آلاینده‌های ناشی از خودرو‌های سبک و سنگین و موتورسیکلت‌ها، منابع ثابت آلایندگی هوا یعنی صنایع اضافه شده و نقشی مهم را در این زمینه ایفا کرده‌اند، با شروع آلودگی هوا برخی از کارشناسان محیط زیست علت این آلودگی را استفاده از سوخت مازوت توسط واحد‌های صنعتی مستقر در اطراف تهران عنوان کرده بودند.
سید آرش حسینی میلانی رئیس کمیته محیط‌زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران درباره آلودگی هوای تهران به رویداد۲۴ می‌گوید: آذر ماه آلوده‌ای را پشت سر گذاشتیم و متاسفانه از مجموع ۳۰ روز این ماه، ۱۹ روز آن آلوده بود. در این پاییز هیچ روزی با هوای پاک ثبت نشد. البته سازمان هواشناسی هم هشدار داده بود که در فصل پاییز ظرفیت تهویه طبیعی هوای تهران به دلیل سکون و پایداری هوا کاهش خواهد یافت.
وی با بیان اینکه تهران شرایط جغرافیایی خاصی دارد و اگر به هر دلیلی تهویه طبیعی هوا دچار مشکل شود، طبیعتا عوامل آلاینده می‌توانند وضعیت هوا را در حالت ناسالم قرار دهند، اظهار می‌کند: اقداماتی که ظرف ۳۰ سال گذشته برای کنترل آلودگی هوای تهران انجام گرفته است، موفقیت‌هایی نیز به دنبال داشته است از جمله اینکه برخی از پارامتر‌های آلودگی هوا مانند دی‌اکسید کربن و سرب کاهش یافته است.
عضو شورای شهر ادامه می‌دهد: همچنین در حال حاضر بیش از ۵۰ درصد اتوبوس‌های شرکت واحد گازسوز شده‌اند. خطوط مترو نیز توسعه یافته و ۱۲ درصد از کل سفر‌های روزانه توسط این خطوط انجام می‌شود. این اقدامات مفید و مهمی برای مهار دیو آلودگی هوا است، اما کافی نیست.
حسینی میلانی با یادآوری اینکه سابقه آلودگی هوا در تهران ۵۰ ساله شده و به نیم قرن اخیر بازمی‌گردد، تصریح می‌کند: ضروری است به این موضوع فکر کنیم که آیا تا دو دهه آینده می‌توانیم مسئله کاهش و کنترل آلودگی هوای تهران را به نقطه‌ای مطلوب برسانیم؟
وی با تاکید براینکه شرایط جغرافیایی شهر به گونه‌ای است که عدم تخلیه آلاینده‌ها را از هوای تهران رقم می‌زند، توضیح می‌دهد: تهران از شمال و شرق در احاطه کوهستان قرار دارد؛ لذا باد امکان تخلیه آلودگی را نداشته و آلودگی در هوای شهر تجمع می‌یابد. این شرایط ساختاری و توپوگرافیک شهر تهران بوده و چاره‌ای هم ندارد، زیرا رشد بی رویه شهر چنین جبر جغرافیایی را پدید آورده است.
رئیس کمیته محیط زیست شورای شهر می‌افزاید: با وجود خشکسالی‌ها و تغییرات اقلیمی در آینده این امکان وجود دارد که ظرفیت تهویه طبیعی فعلی تهران از میزان کنونی کمتر شود؛ بنابراین باید حتما برنامه کنترل آلودگی هوای تهران را با جدیت و اهتمام بیشتری در قرن جدید خورشیدی پیگیری کنیم.
بیشتر بخوانید:من دچار خفقانم!/ اعتراض مردم به آلودگی هوا با هشتگ مازوت نسوزون
حسینی میلانی با اشاره به شیوع ویروس کرونا در کشور از جمله تهران خاطرنشان می‌کند: در سال جاری شرایط خاص کرونا را داشتیم که باعث شد مسئله استفاده از خودرو‌های خصوصی به جای حمل و نقل عمومی برای رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی مطرح شود. به عبارت دیگر، استفاده از مترو و اتوبوس کاهش و استفاده از خودرو‌های شخصی بیشتر شده است. همچنین استفاده از سوخت‌های ناپاک همچون مازوت در زمستان نیز مطرح است.
وی با اشاره به اینکه سه روز از روزهای آذرماه، تهران شاهد پدیده مه‌دود بود، توضیح می‌دهد: ایجاد مه‌دود به معنای وجود شرایطی است که در ساعات اولیه صبح حالت وارونگی دما به شدت رخ داده و آلاینده‌ها نیز همزمان افزایش قابل توجهی پیدا کنند و در ترکیب با هم آلاینده ثانویه ایجاد می‌کنند؛ که این پدیده اثرات منفی زیاد بر سلامت دارد.
حسینی میلانی با بیان اینکه امکان تشکیل مه‌دود در فصل زمستان هم وجود دارد، تاکید می‌کند: در این صورت باید کارگروه شرایط اضطرار تشکیل جلسه دهد و براساس آئین‌نامه وزارت بهداشت، تصمیم گرفته شود که اقدامات پیشگیرانه و انضباطی انجام دهند مانند اینکه تردد خودرو‌های سنگین را ممنوع کرده، ساعات کار ادارات را تغییر دهند یا اینکه تعطیلی در برخی سطوح یا تعطیلی کل شهر را اجرا می‌کنند که همه این موارد در آئین‌نامه اعلامی وزارت بهداشت وجود دارد.
وی در پاسخ به این سوال که چرا طی سه روزی که مه‌دود رخ داده است، هیچ‌گونه هشدار و تمهیدات خاصی برای تهران در نظر گرفته نشده است، یادآور می‌شود: شاخص آلودگی هوا در آن سه روز به عدد ۱۵۰ یعنی آلودگی برای همه گروه‌ها رسید. در آن شرایط، تشخیص مسئولان ذیربط این بوده که با توجه به اینکه ستاد کرونا در آن زمان تمهیدات و محدودیت‌هایی مانند کاهش ساعات تردد یا تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها را اعمال کرده بود انتظار کاهش شرایط وجود داشته است.
حسینی میلانی با تاکید بر اینکه تدوین و اجرای برنامه کنترل آلودگی هوا برای تهران بسیار حیاتی است، عنوان می‌کند: شهر تهران در برابر آلودگی هوا آسیب‌پذیری ذاتی دارد و به همین دلیل نیازمند توجهی ویژه است. باید برای کنترل آلودگی هوای آن برنامه‌هایی بلندمدت و میان‌مدت داشته باشیم. این برنامه‌ها نیازمند منابع مالی هستند که تامین عمده آن برعهده دولت است.
وی با یادآوری اینکه در سال ۹۸ شهرداری تهران برآوردی از هزینه اجرای برنامه کنترل آلودگی هوای تهران انجام داده است، می‌گوید: براساس این برآورد، شهرداری تهران مشخص کرده است که ظرف چهار سال اقدامات متعدد و جامعی باید انجام بگیرد تا آلودگی هوای تهران کنترل شود. این اقدامات نه تنها توسط شهرداری که با همراهی سایر نهاد‌های مربوطه باید انجام شود. برای این اقدامات بودجه‌ای ۱۷ هزار میلیارد تومانی براساس قیمت‌های سال ۹۸ نیاز است که شهرداری تهران به تنهایی از عهده تامین آن برنمی‌آید و دولت باید در این راه کمک کند.
رئیس کمیته محیط‌زیست و خدمات شهری با اشاره به سهم ۲۱ درصدی موتورسیکلت‌ها در آلودگی هوای تهران اظهار می‌کند: درخصوص موتورسیکلت‌های فرسوده دولت باید وام‌های کم‌بهره‌ای به صاحبان موتورسیکلت‌های کاربراتوری بدهد تا بتوانند موتورسیکلت‌های خود را با موتورسیکلت‌های انژکتوری تعویض کنند. در حالی که مدیریت شهری در این رابطه ذاتا وظیفه‌ای برعهده ندارد، اما شهرداری منابع ابتدایی این اقدام را در حد توانایی خود و برای ۴۰ هزار موتورسیکلت تامین کرده بود، اما به دلیل افزایش قیمت ارز و بالا رفتن قابل توجه قیمت موتورسیکلت انژکتوری در عمل این برنامه نتوانسته کارآمد باشد، زیرا برای صاحبان این موتورسیکلت‌ها رقم وام‌دیگر توجیه پذیر نبود.
حسینی میلانی با بیان اینکه رقم تامین شده از سوی شهرداری معادل چهار درصد نیاز برنامه نوسازی است، تصریح کرد: در این بخش کمک دولت جهت اختصاص سالانه ۸۵۰ میلیارد تومان منابع اعتباری مورد نیاز است. سازوکار مهم دیگر اسقاط موتورسیکلت‌های فرسوده در ازای تولید موتورسیکلت‌های جدید است که متاسفانه به دلیل رای دیوان عدالت اداری مبنی بر ابطال آیین‌نامه اجرایی ماده ۸ قانون هوای پاک، عملا این راهکار از دسترس خارج شده است.
به گفته این عضو هیات رئیسه شورای شهر، سازمان حفاظت از محیط‌زیست و وزارت صمت در اسرع وقت باید راهکار قانونی جایگزین را تدبیر کنند. در غیر این صورت با توجه به روند فعلی رشد فرسودگی موتورسیکلت‌ها پیش بینی می‌شود تا سال ۱۴۰۲ با انبوه موتور‌های به شدت آلاینده و فرسوده معادل ۲.۳ میلیون دستگاه مواجه شویم.
وی می‌افزاید: ضروری است دولت پای کار آمده و بخشی از منابع لازم را تامین کند؛ زیرا برنامه برای کنترل آلودگی هوا وجود دارد منابع اعتباری آن نیز مشخص شده است، اما شرایطی در کشور حاکم است که فعلا دسترسی به این منابع به سادگی امکان‌پذیر نیست.
