رتبه‌بندی معلمان در ابهام/ چرا زمینه‌های لازم برای ارزیابی معلمان وجود ندارد؟
رویداد۲۴ سال‌هاست که اجرایی شدن نظام رتبه‌بندی معلمان تبدیل به نقطه کشاکش میان معلمان و آموزش و پرورش شده است. هربار هم دولت‌های مختلف سعی می‌کنند که با دادن وعده و وعید‌هایی معلمان را آرام کنند و هر بار هم این وعده‌ها به دست فراموشی سپرده می‌شود.
آبان ماه امسال اعلام شد که آموزش و پرورش لایحه رتبه‌بندی معلمان را برای بررسی بیشتر به هیات دولت ارائه کرده است. در این لایحه ۵ رتبه در نظر گرفته شده که امکان بهره‌مندی حائزان رتبه‌های ۱ تا ۵ به ترتیب از ۰/۵ تا ۱ / ۲ امتیازات حق شغل و شاغل با عنوان فوق العاده خاص میسر است. در مرحله نخست همه معلمان در یک بازه زمانی سه ساله مورد سنجش قرار گرفته و در صورت احراز شایستگی‌های لازم در رتبه یک قرار خواهند گرفت.
با این حال، اما مساله رتبه‌بندی معلمان همچنان مورد اعتراض این گروه بوده و اجرای رتبه‌بندی معلمان برای این گروه محل تردید است چه به لحاظ اجرای ابعاد مالی آن و در مواردی نیز از منظر وجود زمینه‌های لازم برای ارزیابی و نهایتا تعیین رتبه معلمان.
معلمان برای ارزیابی شدن در شرایط یکسانی نیستند
محمد رضا نیک‌نژاد عضو کانون صنفی معلمان در این‌باره به رویداد ۲۴ می‌گوید: نظام رتبه‌بندی ساختاری برای ارزیابی معلم و پرداخت مزایای مالی بر مبنای امتیازاتی است که معلم به دنبال تلاش‌های خود به دست می‌آورد. در واقع رتبه‌بندی ساختاری تشویقی – تنبیهی برای پرداخت حقوق است.
وی ادامه می‌دهد: در این ساختار معلم براساس کاری که انجام می‌دهد و بروندادی که دارد در آموزش دانش‌آموزان و نتایج آنها و سایر وظایف معلم و اینکه براساس یک سری شاخصه‌های کیفی و به‌ویژه کمی معلم تا چه میزان در امر آموزش موفق بوده است معلم را ارزیابی کرده و بر این اساس مزایای حقوقی یا شغلی یا ارتقا به سطوح بالاتر به آنها تعلق می‌گیرد.
عضو کانون صنفی معلمان با یادآوری اینکه موضوع رتبه‌بندی معلمان از گذشته بوده، عنوان می‌کند: برمبنای یک نظریه رفتاری در حوزه فلسفه آموزش و پرورش، سیستم تشویق و تنبیه می‌تواند در برونداد کار آموزشی برای معلم و دانش‌آموزان موثر باشد مساله رتبه‌بندی نیز بر همین مبناست و ما در ایران بیش از یک دهه است که درگیر این موضوع هستیم.
وی اضافه می‌کند: رتبه‌بندی دو بخش عمده دارد یکی ساختاری که باید معلم را ارزیابی کند یعنی باید امکاناتی وجود داشته باشد که این امکانات به معلم فرصت بدهد برنامه‌های آموزشی خود را پیش ببرد و بعد بر مبنای پیشرفت کار معلم وی را ارزیابی می‌کنند. اما ساختار آموزش و پرورش ما از نظر سخت افزاری و نرم‌افزاری کامل نیست. بخش دیگر ماجرا مربوط به مساله مالی است که این بخش از زمان احمدی‌نیاد مطرح بود و در زمان وزارت فانی اجرایی و ابلاغ شد، اما مشکل آن بود که زمینه‌های لازم سخت‌افزاری و نرم‌افزاری برای اجرای برنامه را نداشتند. از طرف دیگر این موضوع ابزاری شده بود برای دعوا‌های جناحی عموما سیاسی، زیرا معلمان جمعی بزرگ بوده و می‌توانند رقبای سیاسی و اجتماعی هر جناحی را تحت فشار قرار دهد.
نیک نژاد اظهار می‌کند:آموزش و پرورش مدعی است که بخش مالی رتبه‌بندی را یک بار اجرا کرده است. در گام اول حقوق معلمان ۲۰ درصد افزایش یافت بدون اینکه طرح و برنامه‌ریزی برای ارزیابی کار معلم وجود دارد و در نهایت به دلیل نبود امکانات به جای بازخورد کار معلم سابقه معلم را معیار رتبه‌بندی قرار دادند.
وی خاطرنشان می‌کند: در برخی کشور‌ها رتبه‌بندی به این شکل کنارگذاشته شده و معلم به این شکل ارزیابی نمی‌شود در کشور فنلاند آزمونی وجود ندارد که بر اساس آن معلم ارزیابی شود و معیار‌ها بسیار کیفی‌تر است. در کشور ما طی ۱۰۰ سال اخیر مداوم به نتیجه آزمون و کنکور تکیه داشته‌ایم که باعث دامن زدن به نگاه کمی نسبت به آموزش و پرورش بوده است و باعث شده که گاهی اتفاقات ناخوشایندی مانند دست بردن در کارنامه دانش‌آموز یا فشار آوردن به معلم برای نمرده دادن به دانش‌اموز رقم بخورد. به بیان دیگر پیشرفت‌های کمی معلم و دانش‌آموز ملاک ارزیابی معلم در رتبه‌بندی قرار می‌گیرد.
این معلم دوره متوسطه تاکید می‌کند: فریبی که در مساله رتبه‌بندی صورت گرفت آن بود که در دولت اول روحانی براساس بند ۱۰ قانون مدیریت خدمات کشوری قرار شد براساس درآمد‌های یک وزارتخانه مبلغی را به لحاظ حقوقی به کارمندان آن وزارتخانه یا سازمان اضافه می‌کرد. تقریبا تمام کارمندان دولت از این افزایش حقوق برخوردار شدند به جز آموزش و پرورش که باعث اعتراض این نهاد شد. از سوی دیگر گام اول این افزایش حقوق را در دولت فانی اجرا کردند و اطلاع‌رسانی گسترده‌ای کردند که ما گام دوم را سال بعد اجرایی می‌کنیم. این درحالیست که چند سال این اتفاق نیفتاد و ما هنوز درگیر این موضوع هستیم.
بیشتر بخوانید: رتبه بندی معلمان از حیث علمی قابل دفاع است؟
زمینه‌های ارزیابی و رتبه‌بندی معلمان در کشور وجود ندارد
وی می‌افزاید: مهر ماه سال گذشته با توجه به افزایش فشار معلمان وعده‌هایی که دولت و سرپرست آموزش و پرورش وقت یعنی آقای حسنی داده بودند اعلام شد که رتبه‌بندی را اجرا می‌کنیم و اجرا هم کردند، اما اواخر سال گذشته مشخص شد که آنچه به حقوق معلمان اضافه شده است رتبه‌بندی نبوده و اجرای همان بند ۱۰ قانون مدیریت خدمات کشوری بوده است که دولت به اسم رتبه‌بندی آن را اجرا می‌کند. این موضوع توسط تعدادی از نمایندگان مجلس افشا شد و ما متوجه شدیم که رتبه‌بندی حتی به لحاظ حقوقی هم همچنان اجرا نشده است.
عضو کانون صنفی معلمان می‌گوید: هر سال موضوع رتبه‌بندی معلمان مطرح می‌شود و همچنان هم اجرایی نشده است. در حال حاضر می‌گویند که بودجه رتبه‌بندی در بودجه ۱۴۰۰ آورده شده است و قرار است رتبه‌بندی معلمان اجرا شود که همانطور که گفتم زمینه‌های رتبه‌بندی معلمان بر اساس وضعیت و نتایج اقدامات آموزشی آنها همچنان وجود ندارد.
وی تاکید می‌کند: رتبه‌بندی وقتی جواب می‌دهد که معلمان یک حداقل حقوق با رضایت نسبی داشته باشند. در حال حاضر آموزش و پرورش مدعی است که ۵۰ درصد به حقوق معلمان اضافه کرده است گرچه که از نظر من این عدد درست نیست و بیش از ۳۴ یا ۳۵ درصد به حقوق معلمان اضافه نشده است، اما حتی اگر همین عدد ۵۰ درصد هم به حقوق معلمان افزوده شده باشد، اما باز هم اعتراض نسبت به میزان حقوق وجود دارد این موضوع نشان می‌دهد که حقوق معلم چقدر ناچیز است.
نیک‌نژاد با تاکید بر اینکه رتبه‌بندی خواسته معلمان است، اظهار می‌کند: با ۲۸ سال سابقه کار میزان حقوقی که در حکم من آمده است ۶ میلیون تومان است، اما قبل از اجرای این ماده میزان آن حدود ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان بوده است آن‌هم در شرایطی که دو فرزند داشته و در آستانه بازنشستگی هستم. عددی هم که در حکم من آمده به دلایل محتلف یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان کسر شده و حدود ۴ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان می‌رسد. حقوق معلمان باید به عددی برسد که رضایت نسبی آنها را به همراه داشته باشد بعد این مساله بشود مایه تشویق معلم به عملکرد خوب داشتن و این هدف رتبه‌بندی باید باشد و متاسفانه مساله مالی نقطه تمرکز این طرح شده است. من به عنوان کنشگر صنفی از هرآنچه که منجر به افزایش حقوق معلمان باشد استقبال می‌کنم.
به گزارش رویداد۲۴ نیک‌نژاد، اما به مساله رتبه‌بندی و شاخصه‌هایی که برای اجرای این ساختار در نظر گرفته شده است انتقاداتی هم دارد و معتقد است زمینه‌های لازم برای این نوع ارزیابی در کشور ما فراهم نیست. به اعتقاد این معلم مقطع متوسطه آموزش نه در سطح دانش‌آموزان و نه در سطح معلمان رقابت‌پذیر نیست بلکه آموزش فرایند همکاری و همدلی برای رسیدن به یک مسیر مشترکی است که همه باید برای آن تلاش کنند. اینکه بین معلمان یک مدرسه رقابت ایجاد شود درست نیست، زیرا به مشکلات در امر آموزش دامن می‌زند.
وی با تاکید بر اینکه معلمان را باید در شرایط یکسان ارزیابی کرد یا در رقابت قرار داد، عنوان می‌کند: این شیوه رتبه بندی درحالی است که معلمان در شرایط یکسانی آموزش نمی‌دهند، یک کلاس درس در روستا‌های ایران ۵ نفر دانش‌آموز دارد و یک کلاس درس ۶۰ دانش‌آموز. همچنین امکانات آموزشی که در مدارس تهران و کلان‌شهر‌ها وجود دارد با امکانات آموزشی که در استان‌ها و شهر‌های محروم کشور در اختیار مدارس و معلمان قرار می‌گیرد یکسان نیست. کیفیت مدارس در کشور ما متفاوت است، شرایط خانواده‌ها نیز به لحاظ اجتماعی و فرهنگی متفاوت است. پیگیری که خانواده‌ها در مدارس مناطق دورافتاده یا روستایی یا مناطق نابرخوردار دارند با پیگیری که خانواده‌ها در مناطق بالای شهر کلان‌شهر‌ها دارند یکسان نیست. برونداد تمام این موارد خود را در کارنامه دانش‌آموزان نشان می‌دهد لذا ارزیابی معلمان بر اساس این معیار درست نیست.
