برنامه «بازگشت به برجام در چهار مرحله» چگونه عملی می‌شود؟
رویداد۲۴ الشرق الاوسط نوشت: انتخاب رابرت مالی بعنوان نماینده ویژه آمریکا در مسائل ایران، از جمله نشانه‌های واضحی است که از نزدیکی مذاکرات ایران و آمریکا حکایت دارد. لازم به ذکر است که جک سالیون، مشاور امنیت ملی دولت بایدن در ۲۹ ژانویه تصریح کرد که بازگشت به توافق هسته‌ای با ایران، از خواسته‌های ضروری است.
مالی و سالیوان معتقدند که مذاکرات ابتدایی با ایران باید متمرکز بر بازگشت به توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ باشد و صحبت در مورد مسائل دیگری نظیر برنامه موشک‌های بالستیک ایران یا سیاست‌های منطقه‌ای آن، باید در زمان‌های بعدی مطرح شوند. بلینکن، وزیر خارجه جدید آمریکا نیز بازگشت به توافق سال ۲۰۱۵ را راهی برای مذاکره در مورد موضوعات دیگر با طرف ایرانی می‌داند.
در اینجا یک سوال مهم مطرح می‌شود: بازگشت به توافق هسته‌ای با ایران چگونه است؟
بلینکن اعلام کرده است که ایران باید به تعهدات خود در برجام بازگشته و میزان غنی سازی اش را کاهش دهد. اما ایران اصرار دارد که دولت آمریکا باید نخستین گام را برداشته، تحریم‌ها را برطرف کرده و غرامت خسارت‌ها و زیان‌های اقتصادی که متوجه ایران شده است را بپردازد.
حتی تصور اینکه دولت آمریکا به ایران غرامت مالی بپردازد، محال است. سوال مهم در این باره آن است که آیا اول تحریم‌های اقتصادی ایران برطرف می‌شود یا اینکه گام‌های ملموس ایران برای بازگشت به برجام دیده می‌شود؟ برخی تحلیلگران معتقدند که سالیوان در تاریخ ۲۹ ژانویه اشاره به این مساله نداشته که دولت ایران باید اولین گام را برای بازگشت به برجام بردارد.
دولت آمریکا باید پیش از اتخاذ یک استراتژی جدید، با هم پیمانان خود در اروپا و خاورمیانه مشورت کند. با این حال، یک برنامه واحد وجود دارد که پایگاه «گروه بین المللی بحران» منتشر کرد، پایگاهی که مالی مدیر سابق آن بود. گزارش این پایگاه که در تاریخ ۱۵ ژانویه منتشر شد، به بی اعتمادی بین واشنگتن و تهران باز می‌گردد. در گزارش مذکور توصیه می‌شود که بازگشت به توافق، طی چهار مرحله و به صورت گام به گام صورت گیرد. در مرحله اول، دولت آمریکا و هم پیمانان آن در اروپا، تدابیر اثرگذاری را اتخاذ می‌کنند، از جمله اینکه از راه صندوق بین المللی پول، به ایران کمک‌های مالی می‌کنند و طرف اروپایی واردات پزشکی و انسانی برای ایران را تامین مالی می‌کند. همانطور که در مرحله اول، اسامی مذاکره کنندگان ارشد ایران، امثال محمد جواد ظریف، از لیست تحریم‌های آمریکا حذف می‌شود. از سوی دیگر، دولت ایران زندانیان غربی را از زندان‌های خود آزاد می‌کنند.
مرحله دوم در بهار سال جاری اجرایی می‌شود و مذاکرات بین ایران و آمریکا در خصوص توافق هسته‌ای ۲۰۱۵، انجام می‌شود، تا یک جدول زمانی مشخص تدوین شود که براساس آن، در برابر رفع تحریم‌های آمریکا، ایران هم اقدامات منطقه‌ای خود را متوقف می‌کند.
گزارش مذکور همچنین به نقش مهم آژانس بین المللی انرژی اتمی در بازرسی از اقدامات ایران در رابطه با تعهدات برجامی اش، اشاره کرده و تاکید می‌کند اتحادیه اروپا در مرحله دوم اقدام به تشویق شرکت‌های اروپایی برای فعالیت‌های تجاری در ایران می‌کنند.
پس از آنکه تمام کشور‌های حاضر در توافق هسته‌ای به تعهدات خود طبق توافق سال ۲۰۱۵ بازگردند، دولت آمریکا می‌تواند مرحله سوم را شروع کرده و در مورد مسائل منطقه‌ای با ایران شروع به مذاکره کند. در این رابطه، یمن می‌تواند بهترین گزینه باشد.
قرار است مرحله چهارم پس از انتخاب رئیس جمهور جدید ایران در ژوئن سال جاری آغاز شود. همزمان با شروع مذاکرات در آن زمان، بررسی مسائل مهم مربوط به تمدید قید و بند‌ها برای برنامه‌های هسته‌ای و موشکی ایران و دخالت‌های این کشور در مسائل خاورمیانه، صورت می‌گیرد.
بیشتر بخوانید: اصولگرایان با بایدن مذاکره می‌کنند؟
«گروه بین المللی بحران» بخشی از دولت آمریکا در دوره بایدن محسوب نمی‌شود و تصمیم گیری در مورد استراتژی مذاکره با دولت ایران، از سوی شخص بایدن اتخاذ می‌شود.
حزب جمهوری خواه و تعدادی از نمایندگان دموکرات، به کلی مخالف مذاکره با ایران هستند، همانطور که خواستار ادامه فشار‌ها بر نظام ایران، تا چشم پوشی کامل این کشور از برنامه‌های هسته‌ای و موشکی و اقدامات منطقه‌ای اش هستند. جبهه مخالف را تام کاتن رهبری می‌کند که احتمالا در انتخابات سال ۲۰۲۴ هم کاندید ریاست جمهوری آمریکا می‌شود. کاتن به بایدن در مورد انتخاب رابرت مالی در منصب جدیدش هشدار داده، اما بایدن این هشدار را نادیده گرفته است.
انتظار می‌رود بایدن کانال تماس با تهران را طی هفته‌های آینده باز کند. اما تفاوت زیادی است بین گفته‌ها و اتخاذ اقدامات واقعی و ملموس. در صورتی که بایدن با برنامه‌های کمک مالی به ایران از محل صندوق بین المللی پول و اروپا، بدون اقدام واضحی از سوی ایران، موافقت کند، با موجی از انتقادات شدید از سوی دو حزب بزرگ در کنگره مواجه می‌شود.
معمولا روسای جمهور جدید، با مرور زمان نفوذ و وزنه سیاسی خود را از دست می‌دهند، اما بایدن در صورتی که در برابر ایران ضعیف ظاهر شود، به سرعت نفوذ خود را از دست خواهد داد.
