پادرمیانی دوحه برای احیای برجام/ محتوای نامه امیر قطر به حسن روحانی چه بود؟
رویداد۲۴ وزیر خارجه قطر روز گذشته دوشنبه در سفری از پیش تعیین نشده و به طور غیرمنتظره‌ای به تهران سفر کرد و در جریان این سفر نامه‌ای از امیرقطر را به دست حسن روحانی رساند. قطر در هفته‌های گذشته از آمادگی خود برای میانجیگری میان ایران و آمریکا بر سر برجام سخن گفته بود. این سفر و نامه با توجه به نزدیک شدن تاریخ پنجم اسفند و زمان تعیین شده از سوی ایران برای خروج از پروتکل الحاقی، از اهمیت مضاعفی برخوردار است.
سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه ایران در کنفرانس خبری روز دوشنبه درباره این سفر گفت «رایزنی‌های نزدیکی» بین ایران و قطر در جریان بوده و ایران از تلاش قطر برای احیای برجام استقبال می‌کند. پایگاه خبری الجزیره متعلق به دولت قطر هدف سفر محمد بن عبدالرحمن بن جاسم آل ثانی، وزیر خارجه این کشور را بحث درباره توافق هسته‌ای خوانده و نوشت دوحه می‌خواهد نقش میانجی را میان کشورهای عربی منطقه و ایران بازی کند.
این رسانه بر نقش قطر در تلاش برای کاهش تنش‌ها در منطقه و میانجیگری برای بازگشت به توافق هسته‌ای در بیش از یک سال گذشته اشاره کرده و گفته این تلاش‌ها با استقبال ایران مواجه شده‌اند.
رابطه ایران و قطر در پی محاصره دوحه از سوی کشورهای حاشیه خلیج فارس به همراه مصر به رهبری عربستان تقویت شد. ایران از زمان آغاز محاصره کمک‌های زیادی به دوحه کرد از جمله اینکه حریم هوایی خود را به روی هواپیما‌های قطر باز کرد تا به جای عبور از آسمان عربستان، از آسمان ایران گذر کنند. یکی از اصلی‌ترین دلایل محاصره قطر نیز رابطه این کشور با ایران بود.
وزیر خارجه قطر نیز در جریان سفر روز گذشته خود به تهران در دیدارهایش با محمدجواد ظریف و حسن روحانی به این کمک‌های ایران اشاره کرد و از ایران تشکر کرد. او گفت قطر آماده است نقشی سازنده و کلیدی در ایجاد گفتگوهای منطقه‌ای بازی کند. با این وصف هدف از این سفر غیرمنتظره را باید درچارچوب احیای برجام تحلیل کرد.
احیای برجام با پادرمیانی قطر
دولت ایران بر اساس مصوبه مجلس شورای اسلامی تا ۲۳ فوریه (پنجم اسفند) باید از پروتکل الحاقی آژانس بین المللی انرژی اتمی خارج شود. کاظم غریب آبادی نماینده ایران در آژانس روز گذشته این خبر را رسما به اطلاع مدیرکل آژانس رسانه و به آن‌ها اطمینان داده که این روند گذار به آرامی در زمان گفته شده انجام خواهد شد. او در تعریف این اقدام ایران گفته «حسن نیت در برابر حسن نیت.»
بیشتر بخوانید:صف میانجیگران برای احیای برجام/ آیا واسطه‌ها یخ رابطه ایران و آمریکا را آب می‌کنند؟
پیشتر نیز سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران هم در سخنانی گفته بود که "اگر طرف مقابل تعهداتش را تا هفته اول اسفند اجرا نکنند، دولت موظف به توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی است". ایران می‌گوید توقف اجرای پروتکل الحاقی قابل تجدیدنظر است و در صورتی که طرف‌های دیگر توافق هسته‌ای به تعهدات خود عمل کنند ایران هم دوباره اجرای این پروتکل را از سر می‌گیرد.
واضح است که دولت سعی می‌کند از فرصتی که مجلس برای آن‌ها ایجاد کرده برای تسریع روند احیای برجام بهره‌برداری کند، اما سوال اینجاست که به جز چماق مصوبه خروج از پروتکل الحاقی آیا هویجی در کار است؟
روز چهارشنبه هفته گذشته شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی وزیر خارجه قطر اعلام کرد کشورش در حال کار بر روی کاهش تنش‌ها در منطقه از طریق احیای برجام میان ایران و قدرت‌های بزرگ است. او رسما اعلام کرد دولت قطر سعی می‌کند از طریق فرآیند‌های سیاسی و دیپلماتیک بازگشت به برجام را تسریع کند.
اهمیت این اظهارنظر زمانی دو چندان می‌شود که بدانید این سخنان بعد از دو تماس مهم وزیرخارجه قطر با رابرت مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران و جیک سولیوان مشاور امنیت ملی بایدن مطرح شده است.
از سوی دیگر قطر و عربستان بعد از بیش از سه سال مرز‌های زمینی شان را به روی هم باز کرده‌اند و محاصره دوحه به این شکل خاتمه یافته است. وزیر خارجه قطر از صلح منطقه‌ای با کمک دیالوگ و میانجی گری دوحه حرف زده است.
یکی از چالش‌ها پیش روی احیای برجام، درخواست کشورهای منطقه برای حضور پای میز مذاکره مجدد توافق هسته‌ای است. مقامات بحرین و عربستان رسما خواستار مشارکت در مذاکرات آتی بر سر برنامۀ موشکی و رفتار‌های ایران در منطقه شده‌اند. درخواستی که با حمایت کشورهای اروپایی عضو برجام نیز مواجه شده، اما ایران رسما این درخواست را رد کرده و گفته عضویت هیچ طرف جدیدی را در برجام نمی‌پذیرد و مفاد برجام را نیز غیر قابل تغییر می‌داند.
با این وجود قطر خواستار میانجیگری مشترک میان ایران و کشورهای عضو برجام و ایران و کشورهای عربی منطقه شده است.
محتوای نامه وزیر خارجه قطر به روحانی چیست؟
نامه روز گذشته وزیر خارجه قطر به روحانی احتمالا حاوی پیامی از سوی آمریکا و کشورهای منطقه برای نحوه احیای توافق هسته‌ای است. کمتر از یک هفته مانده به اجرایی شدن مصوبه مجلس، وزیر خارجه قطر به عنوان کشوری که رسما اعلام میانجیگری کرده، با در دست داشتن یک نامه محرمانه و در یک سفر غیرمنتظره و برنامه ریزی نشده به تهران سفر کرده است.
از سوی دیگر صفحه توییتر وزارت خارجه آمریکا در توییتی به زبان فارسی از بازگشت آمریکا به عرصه دیپلماسی خبر داده و از قول جو بایدن نوشته: آمریکا برگشته است، دیپلماسی به کانون سیاست خارجی ما بازگشته است. این پیام‌های همزمان می‌تواند پالس‌های مثبتی در جهت حرکت به سمت بازگشت آمریکا به برجام باشد.
با این وجود سخنگوی وزارت خارجه آمریکا رسما اعلام کرده هیچ تهدیدی از سوی ایران در سیاست واشنگتن در قبال تهران تاثیر نمی‌گذارد و این ضرب‌الاجل‌ها برای آن‌ها بی معنی است.
ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در کنفرانس مطبوعاتی اخیر خود اعلام کرده بود که دولت بایدن برای تنظیم سیاست و رویکرد خود در قبال برنامه هسته‌ای ایران هیچ ضرب‌الاجلی را نمی‌شناسد. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا نیز پیش از آن اعلام کرده بود که دولت آمریکا در رابطه با بازگشت این کشور به توافق هسته‌ای خود را تحت فشار نمی‌بیند.
با این حال الجزیره قطر پیشتر در یادداشتی از احتمال صدور یک بیانیه مشترک میان ایران و آمریکا قبل از فرارسیدن تاریخ ۲۱ فوریه و خروج ایران از پروتکل الحاقی خبر داده بود. اهمیت گزارش الجزیره زمانی بیشتر می‌شود که بدانیم قطر نقش میانجی میان ایران و آمریکا دارد و احتمالا صدور بیانیه راهکاری است که طی نامه وزیر خارجه این کشور به حسن روحانی تقدیم دولت شده است.
