جستجوی حیات در یخ‌های مریخ/ ماموریت مریخ نورد ناسا چیست؟
رویداد۲۴ حدود ۳.۵ میلیارد سال پیش شرایط زمین و مریخ با هم برابر بود. هر دو لایه ضخیمی از اتمسفر در اطراف و آب بر روی سطح شان داشتند. هر دو به عبارتی دارای شرایط لازم برای حیات بودند. در یکی از این سیارات حیات در واقع استمرار پیدا کرد. زمان دقیق آغاز زیست در زمین روشن نیست، اما تقریبا ۳.۵ میلیارد سال پیش، یعنی یک میلیارد سال بعد از شکل گیری منظومه شمسی، زمین در جایی که هست جا گرفته و از آن زمان مسیر تغییرات به سمت چیزی که امروز هست را آغاز کرده است. مریخ، اما به یک بیابان یخ زده تبدیل شده.
سوال اینجاست که با توجه به اینکه شرایط لازم برای حیات بر روی زمین پیشتر بر روی مریخ نیز وجود داشته آیا ممکن است حیات در آنجا نیز تکامل پیدا کند؟
برای پاسخ به این سوال نیاز است که از مریخ بازدید شود. اگر انسان‌ها چنین توانایی ندارند، یک ربات می‌تواند این کار را بکند. الان زمان مناسبی برای انجام این کار است، زیرا زمین و مریخ به گونه‌ای هم سو شده‌اند که سفر به مریخ از زمین کمترین زمان لازم یعنی هفت ماه طول می‌کشد. اولین کاوشگر‌های مریخ نورد از این فرصت استفاده کردند و به سمت مریخ به راه افتادند.
ناسا روز ۳۰ جولای ۲۰۲۰ یک وسیل نقلیه پیشرفته را به سمت مریخ اعزام کرد. مریخ نورد "پرسیویرنس" (پشتکاری) ناسا با موفقیت بر سطح این سیاره فرود آمده و بلافاصله از محل فرود در گودال "جِزیرو"، که زمانی محل یک دریاچه بود، عکسی ارسال کرده است.
اولین تصویر ارسالی مریخ نورد پشتکار از سیاره مریخ
ویدئویی در شبکه های اجتماعی جهان در حال دست به دست شدن است که مدعی است اولین ویدئوی ارسالی کاوشگر پشتکار از این سیاره است. این ویدئو در واقع جعلی و ساختگی است.
ویدئوی جعلی از سطح مریخ
تصویر ارسالی از مریخ نفس گیر است. پیش از این نشریه اکونومیست گزارشی درباره ماموریت مریخ نورد پرسیویرنس منتشر کرده بود. در این گزارش یادداشت اکونومیست که به شماره ماه جولای ۲۰۲۰ این مجله تعلق دارد را بازخوانی کرده‌ایم.
لحظه فرود مریخ نورد پشتکار و خوشحالی کارکنان ناسا
اهداف ارسال کاوشگر فضایی به سیاره مریخ
هدف از اعزام این وسیله نقلیه پیشرفته ناسا با نام «پرسیویرنس» کاوش بر روی یک دهانه ۴۵ کیلومتری در مریخ به نام جِزیرو است که ۳.۵ میلیارد سال پیش محل یک دریاچه بوده است. این ربات از نظر ظاهری همانند مریخ نورد کیوریاسیتی (کنجکاوی) است که ناسا در سال ۲۰۱۲ در گودال گِیل فرود آورد. اما وسیله تازه تفاوت‌های زیادی با کاوشگر قبلی دارد و به ابزار‌هایی مجهز است که با کمک آن‌ها خواهد توانست به مجموعه تازه‌ای از سوالات علمی پاسخ دهد.
مریخ نورد پرسیویرنس یا پشتکار، قرار است به دنبال علائم حیاتی باستانی در این منطقه بگردد. اما همزمان نمونه‌هایی از سنگ‌های مریخ را نیز به زمین می‌آورد. بررسی لایه‌های رسوبی موجود در سنگ‌ها می‌تواند منبعی برای یافتن پاسخ به سوال حیات در مریخ باشد.
برخی از قدیمی‌ترین شواهد موجود از حیات بر روی زمین به شکل استروماتولیت هستند (به سنگ‌های رسوبی لایه‌لایه و به حالت پشته‌ای و ستونی گفته می‌شود که بر اثر گسترش لایه‌ای بر روی لایه‌ای دیگر از سیانوباکتر که میکروبی تک‌سلولی فتوسنتزی است)
این ساختار‌های لایه لایه محل رشد میکروب‌هایی هستند که با کم شدن عمق آب به دام می‌افتند. تصور می‌شود قدیمی‌ترین نمونه این سنگ‌ها سال ۲۰۱۶ در گرینلند پیدا شده باشد که به ۳.۷ میلیارد سال قبل برمی‌گردد. اگر این قدمت شکل‌گیری حیات بر روی زمین باشد پس دلیلی ندارد موارد مشابهی در مریخ پیدا نشود.
بیشتر بخوانید:مریخ از نگاه کاوشگر پشتکار
مریخ نورد ناسا به جز چشم، گوش و یک جفت میکروفن نیز دارد که اجازه می‌دهد صدای باد در مریخ را برای اولین بار بشنویم. از همه این‌ها جالب تر، کاوشگر پریزرونس یک هلیکوپتر ۱.۸ کیلوگرمی را نیز حمل می‌کند. اگر این هلی کوپتر بتواند در جو نازک مریخ (که حدود ۱ درصد چگالی سطح زمین را دارد) پرواز کند، اولین پرنده است که در آسمان این سیاره به حرکت درآمده است. اگر چنین اتفاقی رخ دهد، راه برای اعزام هواپیما‌های بدون سرنشین پیچیده‌تر در ماموریت‌های بعدی هموار خواهد شد.
هلی کوپتری که به همراه پریسرونس به مریخ اعزام شده
ابزار‌های جستجوی حیات بر روی کاوشگر پرسیویرنس از همه قبلی‌ها پیشرفته‌تر است، اما باید بدانید این ماموریت در واقع استمرار ماموریت مریخ نورد قبلی ناسا در سال ۲۰۱۲ نبوده است. فوریه ۲۰۱۲ در حالی که کاوشگر کنجکاوی هنوز سعی داشت راهش را به مریخ باز کند دولت اوباما بودجه تحقیقات حیات بر مریخ را به یک پنجم کاهش داد. همزمان دانشمندان آمزیکایی بر روی توسعه برنامه‌ای به نام «اکسو مارس» با همکاری «ایسا» کار می‌کردند. در این برنامه قرار بود یک مریخ نورد را تا سال ۲۰۱۶ با ترکیبی از ابزار‌های جستجوی حیات به مریخ اعزام کنند.
کاهش بودجه ناسا منجر به قطع مداخله آمریکایی‌ها در پروژه اکسو مارس شد و در همان زمان‌ها در آگوست ۲۰۱۲ مریخ نورد کنجکاوی به مریخ رسید و ناسا دیگر برنامه‌ای برای اعزام مریخ نورد بعدی نداشت. اما واکنس بسیار مثبت افکار عمومی به متاموریت کنجکاوی روسای ناسا را قانع کرد که اولویت‌هایشان را تغییر دهند. نتیجه ماموریتی شد که اکنون با نام «پرسیویرنس» شناخته می‌شود.
گاز متان یکی از مواردی است که جستجوی آن با توجه به ویژگی‌های زمانی و مکانی خاصی که در خود دارد توجه دانشمندان را به خود جلب کرده است. متان در جو مریخ عمر طولانی ندارد واگر مواردی از گاز متان یافت شود به این معنی است که یک منبع فعال از این گاز بر روی سیاره مریخ وجود دارد. موجودات روی زمین بعد از هضم مواد مغذی متان آزاد می‌کنند.
معمولا نمونه‌های اولیه حیات در زمین به شدت بحث انگیز هستند، برای همین است که مریخ نورد جالب‌ترین یافته‌ها را در لوله‌های کوچک جاسازی خواهد کرد تا چند سال بعد به زمین منتقل شوند. این نمونه‌ها از آنجا به مدار مریخ پرتاب خواهد شد تا توسط ماهواره‌ای ضبط و برای تحلیل‌های دقیق به زمین منتقل شود.
هدف این است که در بلندمدت فضانوردان به مریخ اعزام شوند و پرسیویرنس آزمایشی انجام خواهد داد تا ببیند آیا امکان تولید اکسیژن قابل تنفس از اتمسفر این سیاره که عمدتا متشکل از دی اکسید کربن است وجود دارد یا نه.
ایرانی‌های فعال در ناسا و پروژه اکتشاف مریخ
نام ۵ دانشمند خانم و ۲ دانشمند آقای ایرانی در تیم برنامه اکتشاف مریخ ناسا دیده می‌شود. دو تن از این دانشمندان دانش آموخته دانشگاه شریف در ایران هستند.
