درباره حصر موسوی و کروبی با رهبری صحبت کردیم / خاتمی مایل به تعامل با رهبری است

رویداد۲۴ در لیست کاندیدا‌های انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ است و می‌گوید می‌تواند یک حسن روحانی با حرف‌های جدیدتر یا یک سید محمد خاتمی با نگاهی نوتر باشد. «محسن رهامی»، فعال سیاسی اصلاح طلب در آستانه عید نوروز مهمان کافه خبر خبرگزاری خبرآنلاین بود. اصلاح طلبی که نقدی به عملکرد مردان اردوگاه اصلاحات در دورانی که قدرت داشتند می‌زند و می‌گوید: «اکنون پس از پایان دوره مجلس و ریاست جمهوری و شورای شهر، کدام مشکل از مشکلات مردم را حل کرده و کدام بار از دوش آن‌ها برداشته شده است؟»

او که مدعی است می‌تواند رئیس دولت ۱۴۰۰ باشد، تاکید می‌کند اگر رئیس جمهور شود ظریف گزینه او برای وزارتخارجه است و عارف می‌تواند معاون اولش باشد. او گریزی به دیدارهایش با رهبر انقلاب هم می‌زند و از تاکید رهبری برای ادامه تعاملات روایت می‌کند.

رهامی درباره تکرار سیدمحمد خاتمی هم اظهارنظر کرد و گفت «بعید است مانند قبل اثرگذار باشد اما...»

آنچه می‌خوانید مشروح بخش اول گفتگوی عیدانه خبرگزاری خبرآنلاین با محسن رهامی، کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ است.

********

* زمانی اصلاح طلبان به اصولگرایان برای داشتن کاندیدای زیاد در انتخابات کنایه می‌زدند و می‌گفتند چرا انقدر احساس تکلیف می‌کنید. به نظر می‌رسد اصلاح طلبان این روز‌ها به چنین حالی دچار شده و همه اعلام کاندیداتوری می‌کنند. خود شما هم احساس تکلیف کردید که کاندیدای انتخابات شدید؟

حضور اصلاح طلبان در انتخابات ۱۴۰۰ خیلی عمومی نیست، به غیر از آقای مطهری که با سابقه اصلاح طلبی شناخته نمی‌شود، برای اصلاح طلبانی که خود را کاندیدای انتخابات ۱۴۰۰ معرفی کردند؛ حالت نهضت ثبت نامی وجود ندارد. مگر آنکه شما مصداقی بگویید.

بخاطر درخواست دوستان و مراجعات کاندیدای انتخابات ۱۴۰۰ شدم

* آقایان عارف و کواکبیان هم هستند.

آقای عارف هنوز به صورت رسمی نامزد انتخابات نشده و آقای کواکبیان هم فقط در کنگره حزبشان اعلام کاندیداتوری کردند. من هم به دلیل مراجعات و درخواست دوستان اعلام آمادگی کرده‌ام. افرادی که سال‌های متمادی با هم کار کرده‌ایم، از مجموعه نمایندگان ادوار، استادان دانشگاه‌ها و مسؤلان اجرایی کشور، درخواست کردند و پاسخ من به آنان این بود که اگر شرایط فراهم شود، ان‌شاءالله ورود پیدا می‌کنم. با کمک همفکران خود، کارگروه‌هایی را برای برنامه ریزی در حوزه‌های مختلف و وزارتخانه‌های مربوطه تشکیل داده‌ایم که با جدیت مشغول کار و برنامه ریزی هستند.

گاهی خبرنگاری یک ساعت مصاحبه در خصوص وضعیت انتخابات و شرایط کشور می‌گیرد، سپس تیتر می‌زند که فلانی گفت در انتخابات ۱۴۰۰ کاندیدا هستم، در حالی که زمان کاندیداتوری و ثبت نام دههٔ سوم اردیبهشت می‌باشد و هنوز وقت آن نرسیده است، در حال حاضر بیشتر جنبه مشورت و ارزیابی و فراهم ساختن مقدمات اولیه می‌باشد.

نباید برای ثبت نام در انتخابات دستپاچه شد و یک سری شعار بدون برنامه سرهم کرد. ما فعلا در کمیته‌های کارشناسی خیلی قوی که مسئولیت آن با وزرای سابق، رؤسا و استادان دانشگاه‌ها است به صورت گروهی به برنامه ریزی مشغول هستیم تا اگر شرایط فراهم شد آن‌ها را مطرح و اجرا کنیم. در صورتی هم که شرایط فراهم نشد، به دوستان دیگری که به موفقیت دست یافته اند، پیشنهاد می‌کنیم تا از این برنامه‌ها را ارائه کنند.

حوزه هایی، چون تعلیم و تربیت، دانشگاه ها، جوانان، زنان و اشتغال از حوزه‌هایی هستند که برای من اهمیت فراوانی دارند و همچنین درباره کاهش مهاجرت و کاهش خشونت، روابط خارجی، توسعه متوازن، تعمیق عدالت در استان‌های کمتر برخوردار و امثال آن با جدیت کار می‌کنیم. این مطالعات اختصاصی به انتخابات ریاست جمهوی ندارد و زمانی که رئیس دانشگاه بودم، در استان قم برنامه ریزی یک مرکز بین المللی مطالعات داشتیم و فعلا بنیاد بین المللی صلح در آمده که بصورت NGO فعالیت می‌کنیم، این مطالعات و برنامه ریزی‌ها در جهت توسعه متوازن و تعمیق عدالت و امثال آن، از حوزه‌های فعالیت بنیاد مذکور می‌باشد.

تا کنون به چند استان سفر کرده ایم و بعد از عید نیز برای استان‌های دیگر برنامه دارم. با انتخابات به ۲ نوع کنش گری فعالانه و عدم کنش گری و انفعال برخورد می‌توان کرد. طبع کنش گری سیاسی ایجاب می‌کند که در مسئله مهمی مانند انتخابات ریاست جمهوری کنار نکشیده بلکه در متن واقعه قرار گرفته و فعالانه با مسائل برخورد کرد. یک تعداد هم حالت انفعالی پیدا کرده و عدم کنشگری و حاشیه نشینی را برگزیده اند. با انفعال و حاشیه نشستن به نظر من هیچ مشکلی حل نمی‌شود.

در انتخابات شورای چهارم در سال ۹۲ در تهران و بعضی استان ها، موفقیت نسبی اصلاح طلبان، عمدتا مدیون همین روش کنشگری جدی و تلاش‌های همفکران ما بوده که بعد از ملجرا‌های سال ۸۸ و ۸۹، توانستیم بر فضای یاس و نا امیدی و انفعال غلبه کنیم و حرکت ما نقطه عزیمت مجدد اصلاحات برای مشارکت در اداره کشور بود. در حالی که برخی به سمت عدم حضور و تحریم انتخابات تمایل پیدا کرده بوند، ما تلاش کردیم با تهیه لیست برای شورای شهر در تهران و شهرستان‌ها و با دعوت به حضور حد اکثری، بر آن فضای انفعال غلبه کرده و در نتیجه با موفقیت تعداد قابل توجهی از کرسی‌های شورا‌ها را به دست آوردیم.

تکرار حضور پرشور مردم در انتخابات مانند خرداد ۷۶ یا ۹۲ مشکل است

* آقای رهامی، ارزیابی از سبد رأی تان دارید؟ می‌توانید آرای خاکستری را جلب کنید؟

در حال حاضر پیش بینی در این باره سخت است؛ زیرا فضای عمومی خیلی مساعد نیست. فشار اقتصادی و معیشتی زیادی در زندگی مردم وجود دارد و نوعی ناامیدی از صندوق‌های رای ملاحظه می‌شود. این ناامیدی و انفعال مبنی بر این استدلال است که مردم می‌گویند آرای ما در سیاست‌های کلان نظام چندان تاثیر نداشته و حضور یا عدم حضور ما در پای صندوق‌های رای اهمیتی ندارد و ماحصل این فضا را هم در انتخابات مجلس شاهد بودیم.

البته علاوه بر مشکلات کلی در کشور، بخشی از این حالت انفعال هم به برآورده نشدن وعده‌های دولت آقای روحانی باز می‌گردد. بر این باورم که اگر کمی زمان بگذرد و کاندیدا‌ها جدی‌تر وارد تبلیغات انتخابات شده و با مردم صحبت کرده و رقابت واقعی ایجاد شود، فضای سردی که وجود دارد تا حدی گرم خواهد شد؛ اما آن حضور پرشور مردم در انتخابات خرداد ۷۶ یا ۹۲ به نظر مشکل است تکرار شود.

مثلا یک ماه پیش کمتر کسی حاضر به برگزاری جلسات استانی بود، اما الآن استقبال بیشتری از این جلسات می‌شود. به طور مثال در سفر اخیری که به زنجان رفته بودم، با وجود بارش تگرگ و سرمای شدید، تعدادی از علاقمندان در ۳۵ کیلومتری زنجان برای استقبال آمده بودند؛ بنابراین اگر با یک برنامه ریزی و حرکت مناسب وارد انتخابات شده و در دل مردم امید ایجاد کنیم، فضا بهتر خواهد شد.

فضا رو به گرم‌تر شدن است

* یعنی فکر می‌کنید نظر مردم تغییر کرده و در انتخابات شرکت می‌کنند.

من معتقد هستم که فضای انتخابات از حالت سردی که به خود گرفته، برمی گردد و گرم‌تر می‌شود. به طور مثال شیوع ویروس کرونا و پروتکل‌های بهداشتی خیلی اجازه سفر کاندیدا‌ها و تجمع مردم را نمی‌دهد؛ اما استان‌هایی که مارا دعوت کرده‌اند با مقامات بهداشت استانداری هماهنگی می‌کنند که چه تمهیداتی برای برگزاری نشست‌های انتخاباتی باید اندیشید و چگونه انتظارات مردم را در این خصوص و با وجود پروتکل‌های بهداشتی برآورده کرد و این نشان دهنده گرم شدن فضا می‌باشد.

در چند ماه گذشته، هیج آمادگی برای برگزاری نشست‌های انتخاباتی نبود. اکثرا از عدم حضور در انتخابات می‌گفتند، در حال حاضر خودشان از من برای سفر‌های استانی دعوت کرده و گلایه می‌کنند که چرا اول به شهر ما نیامدید.

به همین دلیل فضا رو به گرم‌تر شدن است البته با توجه به خطر شدید ابتلا به بیماری کرونا، تعطیلات نوروز و در پیش بودن ماه رمضان که همگی از عواملی مهم هستند؛ مانع گرم‌تر شدن فضای اجتماعات می‌شوند، باید در مورد سردی فضای تبلیغاتی به این مسائل هم توجه شود.

بعید است مشارکت در انتخابات بهتر از انتخابات مجلس باشد

* آقا رهامی، به نظر شما مشارکت کم در انتخابات مجلس یازدهم دوباره تکرار می‌شود؟ آن انتخابات در عدم مشارکت رکورد زد.

برای بررسی مشارکت در انتخابات ۹۸، باید شهر‌های بزرگ و شهرستان‌ها را از یکدیگر تفکیک کرد. در شهرستان‌های کوچک، به دلیل وجود رقابت محلی و قومی برای مجلس، ممکن است میزان مشارکت با آمار سال‌های گذشته تفاوتی زیاد نداشته باشد. در کلان شهر‌هایی مانند تهران، اصفهان، کرج، تبریز، مشهد، میزان مشارکت بسیار پایین بود و به دلیل جمعیت زیاد این شهرها، بر روی معدل کل آمار مشارکت تاثیر زیادی داشته و درصد نهایی مشارکت مردم را پایین آورد.

در تهران هم آمار میزان مشارکت در مناطق پایین مانند ۱۷، ۱۸ و ۱۹ نسبتا بهتر از مناطق بالاتر تهران مانند منطقه ۱، ۲، ۳ بود. در این مناطق خبری از حضور مردم پای صندوق‌های رای نبود. من با خانواده برای انتخابات مجلس دهم به حوزه انتخابابیه‌ای در منطقه ۱ رفته بودم، زمان زیادی را در صف مانده بودیم؛ اما در انتخابات مجلس یازدهم اصلا کسی در پای صندوق رای نبود. در انتخابات شورا‌ها نیز، چون رقابت محلی و قومی علی الخصوص در شهرستان‌ها جدی است، احتمالا میزان مشارکت بیشتر باشد، به همین دلیل انتخابات شورا‌ها را با ریاست جمهوری گره زدند تا مردم پای صندوق‌های رای بیایند. اما من فکر نمی‌کنم که در تهران و سایر کلان شهرها، میزان مشارکت مردم بهتر از انتخابات مجلس یازدهم باشد.

ظریف برای وزرات امور خارجه مناسب است، عارف و فرجی دانا برای معاون اولی

* آقای رهامی، فرض کنید که شما رئیس جمهور ۱۴۰۰ شدید. کابینه خود را بر چه اساسی انتخاب می‌کنید؟

در حال حاضر در کمیته‌ها و کارگروه‌های خود عمدتا بر روی برنامه‌های حوزه ها، وزارتخانه و معیار‌های وزرا کار می‌کنیم و درباره مصادیق، هنوز تصمیم قطعی نگرفته ایم. فعلا روی اشخاص مختلف مطالعه می‌کنیم. به نظرم آقای ظریف یا شخصی در حد توانایی او، برای پست وزارت خارجه مناسب است. من عنوان دولت خود را قانون و توسعه نام گذاری کرده‌ام، اگر توسعه را به عنوان یک محور در نظر بگیریم، کسی به عنوان معاون اول باید روی کار بیاید که در این زمینه کار کرده و دیدگاه قوی داشته باشد. نظر من بیشتر روی افرادی مانند آقایان عارف و فرجی دانا، وزیر سابق علوم است. معاون اول ریاست جمهوری باید تکنوکراتی توانمند، دارای جایگاه و حرمت مدیریت باشد و طوری نباشد که حرمت خود را فقط از رئیس جمهور بگیرد.

آقای فانی، وزیر سابق آموزش و پرورش هم یکی دیگر از گزینه‌هایی است که در زمینه تعلیم، تربیت و آموزش و پرورش در حال حاضر همکاری نزدیکی داریم و اگر مجالی فراهم شود به نظرم در این زمینه هم کسی با توانایی ایشان باید در کابینه حضور داشته باشد. در حوزه ورزش و جوانان، هم آقای گودرزی وزیر سابق ورزش و در زمینه وزارت علوم، آقای نصیری، رییس دانشگاه شهید بهشتی از جمله کسانی هستند که از نظریات‌شان در برنامه ریزی‌ها بهره‌مند هستیم و برای وزارت خانه‌های مربوطه، همکاری آن‌ها را مدنظر قرار داده‌ام.

از سوی دیگر، به غیر بحث توسعه متوازن، مسئله قانون است که متاسفانه کشور ما، شدیدا از بی قانونی رنج می‌برد. از آنجایی که من شخصا تجربه فعالیت حقوقی بالایی را دارم، دولتی قانونمند و پاسخگو ایجاد خواهم کرد و از همکارانی استفاده می‌کنم که نشان‌دهنده پایندی دولت به قانون باشند و کشور را از بی قانونی و هرج و مرج نجات دهند. سعی می‌کنم لیست دولت خود را تا قبل از فرصت تبلیغات انتخابات قطعی کنم. در واقع هر کدام از رؤسای کارگروه‌ها ما، بالقوه یک وزیر برای حوزه مربوطه می‌باشد.

معنی ندارد که کسی که کار کرده بعد بگوید خداحافظ

* اخیرا بحث کاندیداتوری آقایان ظریف، محسن هاشمی و جهانگیری بسیار مطرح می‌شود. چقدر احتمال ورود آن‌ها به انتخابات مطرح است و آیا شما به نفع‌شان کنار می‌کشید؟

فعلا آمدن کسی قطعی نیست.

*الآن همه چیز روی احتمالات است.

اتئلاف کردن در انتخابات طبع کار سیاسی است، اما کنار کشیدن از نظر من تعبیر درستی نیست. معنی ندارد که کسی که کار کرده بعد بگوید خداحافظ مانند موردی که بین آقای عارف و آقای روحانی در سال ۹۲ پیش آمد. این روش صحیح کار سیاسی نیست، روش صحیح و قاعده درست کار سیاسی، ائتلاف دو یا چند کاندیدا یا حزب سیاسی برای تشکیل دولت می‌باشد. برای ائتلاف کردن هم باید موقعیت سنجی کرده و دید که با چه کسی می‌توان ائتلاف سیاسی کرد. مانند ائتلاف‌هایی که در همه کشور‌ها مانند آلمان، ایتالیا، یونان و امثال آن ها، مرسوم بوده و احزاب دولت را به دست می‌گیرند.

در کشور‌هایی مثل آمریکا دموکرات‌ها یا جمهوری خواه‌ها برنده انتخابات می‌شوند و دیگر دولت ائتلافی معنی ندارد؛ اما در بیشتر کشور‌ها که یک حزب واجد اکثریت مطلق آرا، برای تشکیل دولت نمی‌شود، موضوع دولت ائتلافی مطرح می‌شود. دولت ائتلافی به این معنا است که به طور مثال، یک حزب یا یک کاندیدا، ۲۰ درصد رای دارد و دیگری ۴۰ درصد رای دارد؛ بنابراین، به نسبت رای و زمینه‌اش، با دولت همکاری می‌کنند. در انتخابات ۲۰۰۴ آلمان نیز خانم مرکل و آقای شرودر، ائتلاف کردند و آقای شرودر صدر اعظمی را به خانم مرکل واگذار کرد، در مقابل وزارت خارجه، وزارت کشور، وزارت صنعت و وزارت اقتصاد به حزب آقای شرودر واگذار شد. پس مدل ائتلافی که شکل می‌گیرد به شرایط ماندن فرد مقابل در صحنه رقابت‌ها و پذیرش قاعده سیاسی توافق، بستگی دارد.

افرادی که خواهان شنیدن حرف نو هستند به من رای می‌دهند

* اگر ائتلاف نکنید و تا آخر انتخابات بمانید، فکر می‌کنید سبد رای که قرار است به شما رای دهند با کدام سرمایه اجتماعی پر می‌شود؟

یک بخش از سبد رای من، قشر متوسط یعنی دانشگاهیان، وکلا و حقوقدانان هستند. بیش از ۳۰ سال در حوزه حقوقی کار کرده و به عنوان وکیل در پرونده‌های حساس کشور نیز حضور داشتم، این قشر تاکنون علاقمندی و حمایت خود را نشان داده‌اند. در حوزه‌های مرکزی، خصوصا تهران و قم، به دلیل سابقه حضور فعالیت طولانی، زمینه رای مناسبی وجود دارد. بخش دیگر سبد رای من توسط مردم مناطقی که در آن کار کرده و زمینه سیاسی و اجتماعی داریم، مانند مردم استان زنجان و سایر استان‌های ترک شمالغرب کشور مانند مردم آذربایجان، اردبیل و ارومیه پر می‌شود. همچنین حوزوی ها، افرادی که خواهان ایده‌ی نو و شنیدن حرف جدیدی هستند، به من رای می‌دهند. البته تا خرداد زمان زیادی باقی مانده و مشخص نیست که چه رخداد‌هایی پیش می‌آید.

* صریح عدد رأی آوری تان را بگویید؟ پیش بینی شما از تعداد آرای خود در انتخابات، چیست؟

در حال حاضر زود است که عدد بگویم، بستگی به رقبای انتخاباتی و سفر‌های استانی که می‌روم دارد. در انتخابات، یک طرف زمین خود فرد است و در طرف دیگر زمین رقبای فرد قرار دارند. به طور مثال کاندیدای اصلاح طلبان چه کسی قرار است باشد، یا آقایان رئیسی و قالیباف کاندیدا می‌شوند یا خیر. مانند مبارزه یک کشتی گیر که از او می‌پرسند، شکست می‌خورد یا پیروز می‌شود. در حالی که اول باید بدانیم با چه کسی کشتیی خواهیم گرفت؛ بنابراین نمی‌توان صریح نظر داد و فضای فعلی غبارآلود است.

اگر رقیبم میرسلیم یا محسن رضایی باشد وضعیت من بهتر است

* مثلا اگر رقیب شما میرسلیم یا محسن رضایی باشند؟

این افراد باشند، وضعیت من بهتر است. اگر بتوان طرح‌ها و دیدگاه هایم را در پشت تریبون و برنامه‌های مناظره بیان کنم، به نظرم می‌شود فضا را مساعد کرد. من یک آدم دانشگاهی هستم که لباس روحانیت به تن دارد، مانند برخی از افراد از حوزه به دانشگاه نیامده ام. تحصیلات دانشگاهی خودرا تا دکتری در معتبرترین دانشگاه‌های کشور طی کرده‌ام و سپس دوره‌های تخصصی پس از دکتری را در آلمان گذارنده و در بعضی از دانشگاه‌های آمریکا هم کار تحقیقی و تخصصی کرده‌ام، سال‌های متمادی به تدریس و تحقیق در دانشگاه تهران و سایر دانشگاه‌های معتبر مشغول هستم و مقالات متعددی در حوزه تخصصی، از من در مجلات علمی خارج و داخل چاپ شده است.

من با کمک سایر همکاران، هزاران وکیل و قاضی و حقوقدان، تربیت کرده و به جامعه تحویل داده ایم و قریب ۳ دهه است که در کسوت وکالت به دفاع از حقوق شهروندی، دستاورد‌های حقوق بشری، آزادی بیان و آزادی قلم مشغول بوده و از تجربه کافی و قوی در نظام قانون گذاری و اجرایی برخوردار هستم.

رئیسی را شکست خواهم داد

* فرض کنید رقیب شما در انتخابات آقای رئیسی و آقای قالیباف است، آن موقع چقدر پیش بینی می‌کنید رای بیاورید؟

اظهار نظر خیلی زود است، اگر اصلاح طلبان بر روی فردی اجماع کرده و از من حمایت کنند، به لحاظ توانایی‌های فردی و زمینه اجتماعی و سیاسی از عهده این اشخاص می‌توانم برآیم. آقای رئیسی ۱۶ میلیون رای آوردند و من بیشتر رای خواهم آورد و ایشان را شکست می‌دهم.

۲۰ میلیون رأی می‌آورم اگر...

* یعنی حداقل ۲۰ میلیون را می‌آورید؟

بله، البته فعلا که وضعیت فضای سیاسی کشور، میزان آرا و شرکت کنندگان معلوم نیست، اما، اگر دوستان اصلاح طلب از من حمایت کنند و خصوصا آرای خاکستری به صحنه بیایند، با توجه به آن که تازه قدم اول را شروع کرده ایم، ولی استقبال خوبی شده است.

مردم بیشتر به سابقه کار افراد توجه می‌کنند. اینکه افراد برای خانواده و آشنایان و کسان خود در مقایسه با دیگران چه اندازه در مدت مسؤلیت خود تفاوت قائل شده و آن‌ها از موقعیت او بهره‌مند شده اند، درباره من به هیچوجه من صدق نمی‌کند. من در دوران نمایندگی مجلس ۸ سال یک پیکان را داشته‌ام و در پایان دو دوره نمایندگی، آن را برای اجاره کردن منزل فروخته‌ام. هیچ یک از اطرافیان و همکاران و دوستان من تا کنون از موقعیت من سوء استفاده نکرده‌اند و اگر هم می‌خواستند عملا امکان نداشت، شما این سبک زندگی را چه اندازه در بین مسئولان مشاهده می‌کنید؟.

پسر و ۲ فرزند دخترم در دانشگاه شاگرد خودم بوده‌اند؛ پسرم برای درس تخصصی که من ارائه می‌کردم؛ از دانشکده ما برای دانشگاه شهید بهشتی نامه گرفت تا در ترم تابستانی آن دروس را بگذراند که این شبهه که نمره او به خاطر موقعیت پدرش بوده پیش نیاید. افرادی که مرا می‌شناسند می‌دانند که در این ۴۰ سال چگونه با پاکدستی زندگی کرده ام.

متاسفانه دید نسل جوان به صنف روحانیت و مسئولان کشور چندان خوب نیست. خیلی مهم است که مردم، خصوصا جوانان بدانند یک نفر می‌خواهد در صحنه انتخابات وارد شود که با تصورات که آن‌ها از روحانیت و مسولان دارند، تفاوت جدی دارد.

به آزادی بیان اعتقاد دارم و هزینه آن را هم داده ام

* آقای رهامی الان موضوعات مختلفی مطرح است، از مذاکره با آمریکا گرفته تا بحث‌های فرهنگی و فضای باز سیاسی که همه قول آن را می‌دهند، ولی این اتفاق نمی‌افتد. برنامه شما برای این مباحث چیست؟

برخلاف دوستانی که از دفاع از آزادی، حقوق بشر و حقوق مردم دم می‌زنند، اما مشخص نیست که دیدگاه آنان چیست و در عمل چه اندازه پایبند وعده هایشان باشند؛ مرور اجمالی بیش از ۴۰ سال از زندگی سیاسی من نشان می‌دهد که همیشه برای دفاع از حقوق مردم در میدان بوده ام. مثلا وقتی روزنامه سلام بسته شد، تنها کسی بودم که با داشتن مسؤلیت ادارهٔ دانشگاه، وکالت از صد‌ها نفر از دانشجویانی را که به تعطیلی روزنامه سلام اعتراض داشتند، ولی با آن‌ها برخورد شده بود و در کوی دانشگاه شدیدا آسیب دیده بودند بر عهده گرفتم و هزینه این حمایت را هم پرداختم. من ده‌ها پرونده از این نوع فعالیت در دفاع از روزنامه‌ها دارم و روزنامه خرداد آقای عبدالله نوری نمونه‌ای از آن‌ها است. البته این کار‌ها را برای ریاست جمهوری نکرده‌ام چرا که بر اساس اعتقادم عمل کرده و نفع مالی هم برای من نداشته است؛ بنابراین همواره نشان داده ام که به آزادی بیان اعتقاد دارم، حرف هایم را گفته و انتقاد نیز کرده‌ام تا جایی که کاری از دستم برآمده دفاع کرد و هزینه‌اش را هم پرداخته ام.

عملکردم در دو دورهٔ مجلس هم نشان می‌دهد که در پارلمان جزء منتقدین جدی بعضی سیاست‌های اول انقلاب بوده ام. در مجامع بین المللی مختلف از جمله در کشور‌هایی مانند آمریکا، چین، آلمان و سوئد به صورت مکرر حضور یافته و دیدگاه‌ها خود را مطرح و مقاله‌های تخصصی در ارائه نظریات خود نوشته‌ام. مدتی هم در دانشگاه پورتلند ایالت اورگان آمریکا، دانشکده جرم شناسی دانشگاه پکن در چین به تدریس دوره‌های تخصصی پرداخته ام؛ بنابراین کسی که به خواهد دیدگاه ها، سابقه تعهد و شجاعت من را ببیند؛ کافی است به خود کمی زحمت داده و با جستجو در فضای مجازی، صد‌ها مطلب در خصوص دیدگاه‌های من در مورد حقوق شهروندی، حقوق بشر، اصلاح مجازات ها، حقوق زنان و توسعه متوازن، عدالت کمی و کیفی آموزشی، عدالت اقتصادی، و ضرورت اصلاح ساختار اداری کشور و امثال آن‌ها را ببیند.

ضمن اینکه دیدگاه‌های من مبنای شرعی داشته و به عنوان یک مجتهد حرف می‌زنم و آرای خود را بر اساس حجت شرعی ارائه می‌کنم. بنابراین، مردم می‌توانند به سابقه بیش از ۴۰ سال فعالیت سیاسی و اجتماعی من مراجعه کرده و ببیند که همواره به صحبت‌هایی که در آستانه انتخابات ریاست جمهوری مطرح می‌کنم، چه اندازه پایبند بوده و عمل کرده ام.

بر این باورم که به عنوان یک وکیل لازم نیست در دفترم بنشینم و مردم بیایند با من قرارداد ببندند، مثلا من پروند‌هایی از کودک آزاری و امثال آنر ا در سوابق کاری خود دارم و دفاع از کسانی را به عهده گرفته ام که نه زبان دفاع داشته‌اند و نه زبان تشکر. به طور مثال در گذشته، از طریق گزارش روزنامه ایران متوجه مورد کودک آزاری دختر بچه دو و نیم ساله شده‌ام که بر اثر شکنجه بیهوش شده و در بیمارستان کودکان بستری بود و وکالت این نوع پرونده‌ها را به عهده گرفته ام.

این مطالب را به این دلیل توضیح می‌دهم که مردم برای تصمیم گیری اطلاعات بیشتری داشته باشند و بدانند که یک شخص در قامت وکیل دادگستری چگونه از حقوق شهروندی و مظلومیت افراد بی پناه دفاع می‌کند.

در عین حال علاوه بر مطالعات مفصلی که در مورد نظام قضایی، دادگاه‌ها و زندان‌ها و وضعیت زندانیان، در ایران دارم. مطالعه میدانی بسیار تخصصی و پیشرفته در مورد زندان‌های آلمان، سوئد و آمریکا، با حضور در دادگاه‌ها و زندان‌های پنسیلوانیا و پورتلند آمریکا، استکهلم سوئد و فرایبورگ آلمان داشتم که چنین فرصت و امکانی تا کنون برای کمتر کسی فراهم گردیده است.

مسائل اساسی را با مراجع عظام و رهبر انقلاب مطرح کرده ام

* شما برای این کار‌ها نیاز به مجلس هم دارید و زمانی که مجلس با شما هماهنگ نباشد نمی‌توانید..

من در زمانی که اختیار چندانی هم نداشته‌ام، روی حقوق جامعه، دفاع از مردم و موضوعاتی که بیان شد کار کرده و برای هر کدام راه حلی پیدا کرده ام. حال اگر به جایگاهی برسم، درباره این موارد وارد تعامل شده و راه را پیدا می‌کنم. تا کنون هم با مقامات و مراکز تصمیم گیری تعامل کلی داشته ام، با مراجع عظام در قم طرح موضوع کرده و خیلی از مسائل اساسی را هم به آن‌ها و هم به رهبر انقلاب گفته ام. بنابراین، اگر رئیس جمهور شوم به طریق بهتری می‌توانم با آن‌ها مذاکره و تعامل کنم.

راه تعامل با مجلس را پیدا می‌کنم

راه حل‌ها را از طریق تعامل می‌توان پیدا کرد و این تعامل را آن زمانی که در حال حاضر که مسؤلیت ریاست جمهوری ندارم، انجام می‌دهم. دفتر من به عنوان مرکز بنیاد بین المللی صلح، مرکز چنین گفتمانی بوده است. در تهران با دوستان سیاسی و اجرایی، در قم با مراجع جلساتی دارم و در سیستان و بلوچستان هم در گذشته با آقای مولوی عبد الحمید شیخ الاسلام اهل سنت جلسه‌ای در مورد همین مسائل داشته‌ام، در کردستان هم با دوستان کرد اهل سنت تعامل دارم؛ بنابراین یک بخشی از مسیر و راه حل برای دفاع از حقوق جامعه، حقوق اقلیت ها، حقوق زنان تعامل با رهبری، مراجع تقلید، مجلس، قوه قضاییه و سایر مراکز تصمیم گیری است. اگر کسی اهل تعامل باشد، وقتی در جایگاهی محکمتر و قوی تری قرار می‌گیرد، این جایگاه قدرت تعامل او را به مراتب قوی‌تر می‌کند.

بخشی از راه حال‌ها هم به جدیت و مصمم بودن خود رییس جمهور، داشتن اراده قاطع در استیفای حقوق، اختیارات مربوط به رییس قوه مجریه، و به عنوان بالاترین مقام رسمی کشور، بعد از مقام معظم رهبری است. قطعا اگر توفیق پیدا کرده و در آن جایگاه قرار بگیرم، تمامی حقوق این جایگاه را با تمامی توان استیفا می‌کنم.

معجزه‌ای در انتخابات رخ نمی‌دهد

* آقای رهامی، اگر قرار باشد اصلاح طلبان برنده انتحابات باشند نیاز به مشارکت مردم دارند. یعنی اگر نرخ مشارکت بالا رود احتمال پیروزی اصلاح طلبان وجود دارد. آیا شما در این شرایط منتظر یک معجزه برای مشارکت مردم در انتخابات هستید یا چقدر روی «تکرار» خاتمی حساب می‌کنید؟ هرچند خودشان گفته اند که دیگر خیلی تاثیری ندارد.

من البته منکر معجزات الهی نیستم، اما در انتخابات معجزه رخ نمی‌دهد. اگر قرار بر رخ دادن معجزه در کار‌های اجتماعی بود، باید آن زمان که مردم از کنار امام حسین پراکنده شده و به سمت عمر سعد رفتند، معجزه‌ای رخ می‌داد و خدا امام حسین را از دست عمر سعد را نجات می‌داد.

مردم کوفه یک زمان سمت امام حسین رفتند و زمانی دیگر پشت ایشان را خالی کرده و به سمت ابن زیاد رفته و امام حسین را به شهادت رساندند. وقایع جامعه بر اساس قواعد طبیعی پیش می‌رود. خداوند گردش عالم را بر اساس اسباب و علل بنا نهاده و به مردم هم حق انتخاب و اختیار داده است؛ بنابراین من به جای نشستن و انتظار کشیدن برای وقوع معجزه، تلاش خواهم کرد. به مثابه یک فعال جدی سیاسی، جلسات بسیاری با فعالان سیاسی داشته، تمام ایام هفته را کار کرده و به استان‌ها نیز سفر می‌کنم که نوعا رسانه‌ای نمی‌شود.

مانند انتخابات سال‌های ۹۲ و ۹۶ تلاش خواهیم کرد که مردم را برای حضور در انتخابات قانع کنیم. در انتخابات مجلس دهم در سال ۹۴، ریاست جمهوری و شورای شهر، به همراه همفکران و دوستان به حدود ۱۹ -۲۰ استان و شهرستان‌های مختلف سفر کردیم تا مردم را تشویق به حضور در پای صندوق‌های رای کنیم. لیست شورای شهر چهارم در دفتر من بسته شد و هیچ کدام از اعضای دفتر و یارآشنا‌ها را در لیست نگذاشتیم. در مجلس دهم هم خودم در آن لیست حضور نداشتم، ولی بیشترین تلاش را برای اقناع مردم و حضور پای صندوق رای کردم.

در انتخابات اخیر هم که برخی از دوستان ما لیست ندادند، جزء معدود کسانی بودم که اطلاعیه داده و از لیستی که سرلیست آن آقای مجید انصاری بود، دفاع کردم. پشیمان هم نیستم.

من معتقد هستم یک کرسی هم در مجلس داشته باشیم یک کرسی است و نباید تریبون مجلس را از دست دهیم. فکر می‌کنم در انتخابات ریاست جمهوری خود رهبری هم این توجه را خواهند داشت، انتخابات ریاست جمهوری در واقع پیشانی و ویترین جمهوریت نظام است. رهبر انقلاب از خرداد ۷۶ تلاش کردند فضای رقابت آزاد در انتخابات را ایجاد کرده تا زمینه حضور اصلاح طلبان را فراهم شود؛ بنابراین علی القاعده باید فضای رقابتی واقعی فراهم گردد. اگر چنین فضایی فراهم شود و کسی در چنین فضایی تبلیغ مناسبی داشته باشد و رسانه‌ها که در این فضای کرونایی خیلی مؤثر هستند، درست کار کنند، خیلی تاثیر گذار در حضور مردم خواهد بود.

ممکن است تکرار خاتمی تاثیر سابق را نداشته باشد

* شما چقدر روی «تکرار» آقای خاتمی حساب کرده اید؟ ظاهرا از میرحسین موسوی هم دعوت شده تا یک فراخوانی برای انتخابات دهند.

هر کدام از این آقایان تاثیرگذاری خود را دارند، اما ممکن است مانند انتخابات قبلی نباشد. در جامعه یک نوع نارضایتی عمومی هم به عملکرد دولت، عملکرد مجلس، شورای شهر و به عبارتی به کلیت نظام وجود دارد. این نارضایتی‌ها و عملی نشدن وعده‌ها تاثیر خود را خواهد گذاشت. خصوصا بعد از ماجرا‌هایی که در آبان ۹۸ و قبل از آن در دی ماه ۹۶ اتفاق افتاد، مردم فکر می‌کنند که حکومت و اصلاح طلبان به آن‌ها توجه ندارند، یعنی نارضایتی‌ها و ناامیدی که در جامعه وجود دارد؛ باعث می‌شود تا «تکرار» آقای خاتمی تاثیر سابق را نداشته باشد.

باید با نخبگان و توده مردم بیشتر صحبت کرد. نمی‌توان گفت اگر حضور پیدا کنند همه مشکلا حل خواهد شد، اما با عدم حضورشان هم مشکلی حل نمی‌شود. ۲ تا ۳ ماه آینده فرصت باقی است و آقایان موسوی و خاتمی نیز می‌توانند تاثیر گذار باشند، اما باید دید در نهایت چه تصمیمی خواهند گرفت.

خاتمی مایل به تعامل با رهبری است

* آقای رهامی، شما و آقای منتجب نیا یکسری دیدار‌ها با رهبری داشتید، این دیدار‌ها همچنان ادامه پیدا می‌کند؟ آیا نامه آقای خاتمی در راستای همان دیدار‌های شما بود؟

ما از محتوای نامه جناب خاتمی اطلاعی نداریم، زیرا اعلام نشد؛ اما چهارچوب آن بر همان صحبت‌هایی که از قبل باهم داشته‌ایم؛ می‌باشد. دیدگاه آقای خاتمی یک چهارچوب کلی دارد؛ ایشان مایل به تعامل با رهبری و حکومت هستند و بار‌ها تاکید کردند که دیدار و تعامل با رهبری را ادامه داده و قطع نکنیم. ادامه دیدار‌ها با رهبری نیز به دلیل شرایط کرونا، با محدودیت مواجه شده، ولی به صورت مکتوب این تعامل ادامه دارد.

در جلسه‌ای که با ایشان داشتیم، ما از ایشان درخواست دیدار و جلسات بیشتری داشتیم و رهبری در پاسخ فرمودند به دلیل محدودیت‌های موجود، اگر ملاقات‌ها زود فراهم نشد، مطالب را بنویسید، البته به دلیل نامه‌های زیادی که برای ایشان ارسال می‌شود؛ رهبری فرمودند برای آنکه فرصت خواندن داشته باشند، نامه‌ها خیلی طولانی نباشد. ایشان فرمودند که مطالب مهم ما را حتما می‌خوانند و به آن توجه می‌کند. ایشان نظرشان این بود که ارتباط ادامه پیدا کند و قطع نشود.

*مشخصا رابطه آقای خاتمی با رهبری مورد بحث قرار گرفت؟

در دیدار‌های ما در مورد مجموعه جریان صحبت شد و بحث جنبه شخصی نداشت.

*یعنی اصلا در مورد خاتمی صحبت نشد؟

ما کمتر به اشخاص پرداختیم. روی اشخاص که می‌رود بحث شخصی می‌شود، مجموعه جریان اصلاحات و کلیات روابط بیشتر مدنظر بوده است، طبیعی است اشخاص هم در این مجموعه قرار می‌گیرند..

درباره حصر موسوی و کروبی با رهبر انقلاب و مراجع تقلید صحبت کرده ایم

*بالاخره آقای خاتمی و حصر میرحسین موسوی یکی از معضلات مهم اصلاح طلبان بود.

درباره موضوع رفع حصر میرحسین موسوی، مهدی کروبی و خانم رهنورد علاوه بر صحبت با رهبر انقلاب، با برخی از مراجع تقلید قم، همچنین با بعضی از مشاوران رهبری و مقامات قضایی در چند مرحله صحبت کرده‌ایم. ما از ارتباط کم خود با رهبر انقلاب و اینکه مسائل و دیدگاه‌های ما غیر مستقیم و به وسیله دیگران به گوش ایشان می‌رسد گلایه کردیم و گفتیم دوست داریم حرف هایمان با قرائت و به وسیله خودمان به گوش ایشان برسد. رهبری هم موافقت کردند که همین روش ادامه پیدا کند و اگر دیدار ما با ایشان به تاخیر اقتاد؛ برایشان نامه بنویسیم.

نامه خاتمی تحلیلی از شرایط جامعه است

* فکر می‌کنید این رایزنی‌ها با رهبرانقلاب و نامه آقای خاتمی می‌تواند راه گشا باشد؟

بله، قطعا در آینده هم تاثیر دارد؛ اما راه گشا به این مفهوم که همه معضلات را حل کند، نبوده و باید تعامل و رایزنی ادامه پیدا کند.

* یعنی می‌تواند مجوزی برای تایید صلاحیت اصلاح طلبان باشد.

ما در صحبت هایمان با رهبر انقلاب، نمی‌گوییم که شما دستور بفرمایید تا ما تایید صلاحیت شویم. بیشتر به تحلیل اوضاع و مسائل کلان کشور می‌پردازیم. نامه‌ای که اعلام شد ۳۷ صفحه است قطعا تحلیلی از اوضاع و شرایط جامعه، تحلیل دیدگاه ما راجع به روابط خارجی و سیاست‌های کلان اداره جامعه است. به طور مثال، یکی از اصول انقلاب، استقلال است و هرگاه صحبت از داشتن روابط صحیح سیاسی را با دنیا مطرح می‌شود، عده‌ای می‌گویند پس شعار‌های انقلاب چه می‌شود؟

در حال حاضر، کسی نمی‌گوید که چین یا هندوستان کشوری وابسته به آمریکا است، استقلال چین و هندوستان حفظ شده و در عین حال مشکلات‌شان نیز با در پیش گرفتن روابط صحیح با دنیا تا حدی حل شده است. ما تلاش خود را برای انتقال دیدگاه‌های خود، در مسائل کلان کشور به مسئولان سطح اول نظام به کار گرفته‌ایم تا در تصمیم گیری‌ها مدنظر قرار گیرد.

یک خاتمی با نگاه نوتر هستم

* آقای رهامی اگر تایید صلاحیت شوید شما یک کاندیدا شبیه میرسلیم، غرضی یا هاشمی طبا هستید یا شبیه آقای روحانی و جهانگیری؟

قطعا مثل آن‌ها نمی‌شوم. اگر تایید صلاحیت شوم، یک روحانی با حرف‌های جدیدتر یا یک خاتمی با یک نگاه نوتر در مسائل حقوقی و اجتماعی هستم. یک خاتمی که در عین حال تکنوکرات است، در دانشگاه‌های داخل و خارج کشور سال‌ها کار کرده، یک وکیل مدافع حرفه‌ای حقوق شهروندی و مدافع آزادی‌های اساسی مردم با سابقه بیش از ۳۰ سال در داخل و خارج از کشور هستم. شاید خیلی از افراد این سوابق را نداشته باشند.