آیا می‌توان لغو تحریم‌ها را راستی آزمایی کرد؟

رویداد۲۴  مسیر پیش روی ایران و امریکا برای بازگشت به توافق هسته‌ای مسیری پیچیده و احتمالا طولانی خواهد بود. با این حال بسیاری اغاز گفتگو‌های جداگانه دو کشور با ۴+۱ را اغازی مناسب برای این راه می‌دانند که می‌تواند به بهبود اوضاع و در راس آن برداشته شدن تحریم‌های ظالمانه علیه تهران بیانجامد. با وجود آنکه ایالات متحده مدعی شده که مایل است تحریم‌های متناقض با توافق هسته‌ای را لغو کند، اما به نظر می‌رسد که طرف ایرانی چندان به این حرف اعتمادی ندارد. ایران به دنبال آن است تا تضمینی برای قول و قرار‌هایی که از سوی غرب داده می‌شود بیابد.

گفتگو با دیاکو حسینی کارشناس مسائل بین الملل:

بعد از جلسه‌ای که روز جمعه در وین برگزار شد، آقای عراقچی در مصاحبه‌ای گفت که آمریکا تمایلی به برداشتن تحریم‌هایی که در دوران ترامپ علیه ایران وضع شده نشان نمی‌دهد و این را مانعی برای پیشبرد مذاکرات دانسته است. در ده روز گذشته، اما مقامات امریکایی می‌گویند که مایلند تحریم‌هایی که مانعی بر سر راه برجام هستند را بردارند. ماجرا از چه قرار است؟

تا جایی که من می‌توانم بگویم این است که طرف آمریکایی طبیعتا ترجیح می‌دهد که تحریم‌های کمتری را لغو کند. به خاطر اینکه فکر می‌کنند عده‌ای ممکن است در دولت امریکا تصور کنند که تحریم‌ها می‌تواند باعث گرفتن امتیازات بیشتری از تهران باشد و این طبیعت هر نوع مذاکره‌ای است، چون طردار نیاز به اهرم‌های چانه زنی هستند.

از سوی دیگر دولت بایدن در داخل امریکا با مخالفت‌های گسترده‌ای به ویژه از سوی کنگره و جمهوری خواهان رو به روست که می‌خواهند مانع برداشته شدن تحریم‌ها باشند؛ بنابراین آن‌ها تلاش خواهند کرد تا مقدار کمتری از تحریم‌ها برداشته شود. این اختلافات قابل پیش بینی است. تا به امروز برای آمریکایی‌ها روشن شده تا قبل از برداشته شدن همه تحریم‌های ناقض برجام، که در دوره ترامپ اعمال شده، امکان احیای برجام به نحوی که ایالات متحده آن را مطلوب می‌داند وجود ندارد. این انتخاب سختی است که آن‌ها باید انجام بدهند. به نظر من یک مقدار از این مقاومت‌هایی می‌بینیم که به لغو میل امریکا اتاق می‌افتد به خاطر فشار‌های داخلی و استنباطی است که دارند و طبیعی است.

عراقچی می‌گوید در چهارتا شش هفته پیش رو آمریکایی‌ها باید ۱۵۰۰ تحریم علیه ایران را لغو کنند. آیا این تعداد همان تحریم‌هایی هستند که ترامپ آن‌ها را علیه ایران وضع کرده؟

همینطور است. ما در حال حاضر وقتی از برداشته شدن تحریم‌های ناقض برجام صحبت می‌کنیم منظورمان همین تحریم‌هایی است که ترامپ علیه تهران وضع کرده است. به ویژه بعد از خروج آمریکا از برجام. البته از نظر ایران تحریم‌هایی هم در دوران اوباما وضع شد که نقض برجام بود. اما آنچه الان مورد بحث اصلی است تحریم‌های سه سال اخیر است. طبق محاسباتی که توسط وزارت خارجه انجام شده عددی حدود ۱۶۰۰ تحریم دیده می‌شود.

بیشتر بخوانید: آیا قرارداد ایران و چین، آمریکا را تحریک کرد تا برای تحریم‌های تهران اعلام آمادگی کند؟

ایران نیاز به راستی آزمایی دارد تا مطمئن شود و خودش هم به اردیبهشت ۹۸ برگردد. این مسیر چگونه است و چطور تهران می‌تواند مطمئن باشد که ایالات متحده در گام‌های خود صادق است؟

تحریم‌ها به دو شیوه اعمال می‌شوند. یک شیوه این است که قانونی بر اساس قوانین داخلی امریکا یا قوانین بین المللی تصویب می‌شود و تحریم‌ها جنبه قانونی از نگاه تحریم کننده پیدا می‌کنند. دوم شکل سیاسی اعمال تحریم‌ها است. ممکن است برای سلسله‌ای از فعالیت‌ها رسما قانونی وجود نداشته باشد، اما ایالات متحده با ابزار‌های مختلف و روابطی که با دیگر کشور‌ها دارد می‌تواند مسائلی را برای روابط تجاری با ایران پیش بیاورد؛ بنابراین راستی ازمایی صرفا جنبه قانونی ندارد. اما تجربه هر دو استفاده از این ابزار‌ها را داشته ایم.

ایران باید متوجه بشود که هم جنبه قانونی تحریم‌ها لغو شود و هم از نظر سیاسی ایالات متحده امریکا متعهد شود که اختلالی در روابط اقتصادی ایران ایجاد نکند و مانع تجارت نشود. این روند پیچیده است و راستی ازمایی آن هم ساده نیست. برای مثال ممکن است ان‌ها قانونی را لغو کنند و برای مدتی از اخلال دست بردارد و بعد از مدتی امریکا به دلایل مختلف که برای خودش موجه است شروع به ایجاد اختلال کند در حالی که مساله قانونی وجود ندارد. ما باید مطمین باشیم که اگر امریکا به هر نحوی از تعهدات خودش امتناع کرد. جه رسمی و چه غیر رسمی ما باید بتوانیم از ابزار‌های قانونی داخل برجام را استفاده کنیم و اگر کافی نبودند، مقابله به مثل کنیم و برخی از تعهدات خودمان را همچنان مستند بر بند ۳۶ برجام تعلیق کنیم. اگر این شرایط ایجاد شده و بشود چنین توازنی ایجاد کرد، کفایت می‌کند.

مخالفان برجام می‌گفتند که توافق هسته‌ای باعث شده تا توان هسته‌ای ایران کاهش یافته یا نابود شود. اما امروز می‌بینیم که اقای صالحی از بالا رفتن توان هسته‌ای ایران و پیشرفت‌های چشم گیر صحبت می‌کند. داستان چیست؟

از ابتدایی که این بحث‌ها در ایران ایجاد شد، کاملا روشن بود که شبهاتی در این تصمیم رخ می‌دهد و کسانی که مخالف برجام بودند به مستندات نادرستی اشاره می‌کردند. برجام به هیچ وجه به لحاظ فنی به گفته کارشناسان این حوزه و در راس آن‌ها سازمان انرژی اتمی اسیبی به پیشرفت‌ها وارد نکرد و راه را هموار‌تر کرد برای بخش کلیدی فناوری هسته‌ای ایران. یعنی بخش تحقیق و توسعه. براساس برجام ایران این مجوز را پیدا کرده تا بر روی تحقیق و توسعه کار کند. زمانی که برجام منعقد شد ما بر روی IR۱ کار می‌کردیم، اما اکنون مشغول به کار با طیف گسترده‌ای از سانترفیوژ‌های پیشرفته‌تر هستیم. هدف امریکا در دوران اوباما متوقف کردن فعالیت‌های هسته‌ای و عقب راندن آن بود. اما هیچ کدام اتفاق نیفتاد. نه تنها ایران متوقف نشد و عقب نرفت، بلکه به جلو حرکت کرد. وضعیت اماری و محسوسی که در مورد برنامه‌های اتمی ایران وجود دارد صحت این موضوع را تایید می‌کند.

همانطور که اقای صالحی اشاره کردند حداکثر غنی سازی ایران پیش از برجام ۱۳ هزار سو بود. امروز حداقل به ۱۶۵۰۰ سو رسیده است و همین نشان می‌دهد که ما کاملا به جلو حرکت کرده ایم. این امار‌ها اثبات می‌کند که انتقاد‌هایی که انجام می‌شد، نادرست بودند و نیات سیاسی را دنبال می‌کردند.

سفر وزیر دفاع دولت بایدن به اسراییل میتواند بر جلسه‌ای که روز چهارشنبه در وین اتفاق خواهد افتاد اثر بگذارد. به نظر می‌رسد که با اقدامات و فعالیت‌های اخیر اسراییلی‌ها که تلاش می‌کنند تا امریکا نتواند به برجام برگردد، ممکن است اوضاع پیچیده شود.

ببینید اسراییل یک مانع عمده برای بازگشت امریکا به برجام است و دولت بایدن هم آن را به خوبی می‌داند. آن‌ها تا جایی پیش رفته اند که دست به نوعی باج گیری هم زده اند و می‌گویند اگر بایدن به برجام برگردد تلاویو به تنهایی علیه فعالیت‌های هسته‌ای ایران اقدام خواهد کرد. این بلوف در خدمت منصرف کردن بایدن از بازگشت است. اما آن‌ها زیر بار حرف اسراییل نخواهند رفت، چون منافعشان ایجاب نکند. این سفر به دو دلیل انجام می‌گیرد. اول اطمینان دادن وزیر دفاع آمریکا به اسراییل برای اینکه با وجود بازگشت به برجام واشنگتن از منافع امنیتی اسراییل در برابر خطرات دست نمی‌کشد و دوم برای اطمینان از اینکه آن‌ها در صورت برگشت ایالات متحده به توافق با ایران دست به اقدامی نخواهند زد. چرا که این اتفاق برای اسراییل نوعی از دست دادن منافع محسوب می‌شود. در عین حال فکر می‌کنم که هیچ تاثیر مستقیمی در مسیر بازگشت به برجام نخواهد داشت.