یکم اردیبهشت؛ روز بزرگداشت سعدی شیرازی

رویداد۲۴ همه ما اشعاری از سعدی شیرازی را شنیده‌ایم و آثار این شاعر بزرگ با تار و پود زندگی ایرانیان گره‌خورده است. بوستان و گلستان سعدی به عنوان گل سرسبد هنرنمایی شیخ اجل مایه فخر هنر و ادبیات ایران محسوب می‌شود که هر برگی از آن درب ورود به دنیایی از شعر و ادب را به روی هر انسانی می‌گشاید. چند سالیست که 1 اردیبهشت با عنوان روز بزرگداشت سعدی شناخته می‌شود و شیراز در اولین روز از دومین ماه هر سال میزبان عاشقان این شاعر بزرگ از ایران و سایر نقاط جهان است.

در این مقاله همراه باشید تا سعدی شیرازی و آثارش را بیشتر بشناسید و اطلاعات بیشتری درباره روز بزرگداشت سعدی شیرازی کسب کنید.

شیخ اجل را بیشتر بشناسید

ابو محمد مشرف الدین مصلح بن عبدالله بن شرف که به سعدی معروف است از بزرگ‌ترین شاعران و نویسندگان پارسی‌زبان ایرانی به شمار می‌رود. اهل ادب او را شیخ اجل می‌نامند و برخی نیز القابی چون پادشاه سخن، استاد سخن و استاد را به ایشان نسبت می‌دهند. از تاریخ زادروز سعدی اطلاع دقیقی در دسترس نیست اما وی در سال 606 هجری قمری (1210) در شیراز چشم به جهان گشود و در سال 690 هجری قمری (1291 میلادی) در همان شهر چشم از جهان فروبست. وی در دوران جوانی به بغداد رفت و در آن به تحصیل پرداخت و پس از آن به شام و حجاز برای رفت تا به عنوان خطیب فعالیت کند. سعدی در سال 665 هجری قمری به شهر خود شیراز بازگشت و در آن زمان با حاکم فارس (اتابک ابوبکر بن سعد زندگی) ارتباط نزدیکی برقرار کرد و به دربار رفت و آمد می‌نمود.

اگرچه او با پادشاهان نشست و برخاست داشت اما به گواه پژوهشگرانی چون ذبیح‌الله صفا سعدی به هیچ عنوان شاعر درباری نبود. سعدی در این مدت به نگارش و تکمیل آثار خود پرداخت و کتاب بوستان و گلستان را خلق کرد. سعدی قبل از این دو اثر شاعری شناخته‌شده نبود و این دو اثر ارزشمند آوازه‌ای بلند به او هدیه کرد. از نظر تاریخی، دوران حیات سعدی با حکومت اتابکان فارس در شیراز هم‌عصر بود و در طول زندگی او وقایعی همچون حمله مغول به ایران و سقوط حکومت‌های خوارزمشاهیان و عباسیان نیز رخ داد. در آن زمان جریان فکری و فرهنگی تصوف ترویج پیدا کرد و اشعار سعدی نیز از این جریان تأثیر گرفت که امروز این تأثیرات را در اشعار او می‌بینیم. سعدی شیرازی در تاریخ 27 ذی‌حجه سال 690 هجری قمری در شیراز درگذشت و در خانقاه محل سکونتش به خاک سپرده شد.

همان‌طور که می‌دانید، آرامگاه سعدی در شیراز و محله‌ی سعدیه قرار دارد و هر ساله عاشقان این شاعر بزرگ در سفر به شیراز علاوه بر بازدید از جذاب‌ترین دیدنی های شیراز، به مقبره این شاعر بزرگ می‌روند تا لحظاتی را در آرامش آرامگاه سعدی سپری کنند و اشعاری از سعدی بخوانند.

آثار سعدی

سعدی در طول حیات آثار بزرگ زیادی از خود به جای گذاشته است؛ آثار سعدی به دودسته منظوم (در قالب شعر) و منثور (در قالب نثر) تقسیم می‌شود. حتماً نام گلستان و بوستان سعدی به گوشتان خورده است، این دو اثر از برجسته‌ترین آثار سعدی به شمار می‌روند. گلستان سعدی، شاهکار منثور سعدی 8 باب دارد که عبارت‌اند از: در سیرت پادشاهان، در اخلاق درویشان، در فضیلت قناعت، در عشق و جوانی، در فواید خاموشی، در تأثیر تربیت، در ضعف و پیری و در آداب صحبت که بسیاری از صاحب‌نظران ادبیات فارسی گلستان را شیواترین و رساترین نثر فارسی درباره مسائل اجتماعی و اخلاقی می‌دانند. شاهکار دیگری سعدی بوستان نام دارد که در قالب شعر سروده شده است و حکایت از جهان آرمانی خیال سعدی دارد که مملو از نیکی و زیباییست و زشتی و بدی در آن جایی ندارد. بوستان 10 باب دارد که موضع آن‌ها حول محور اخلاق و تربیت می‌چرخد؛ این ده باب عبارت‌اند از عدل، احسان، عشق، تواضع، وفا، ذکر، تربیت، شکر، توبه، مناجات و ختم کتاب.

سعدی همچنین مجموعه‌ای از قصاید عربی سرودهاست که حدود 700 بیت را شامل می‌شود و قصایدی فارسی نیز با موضوع موعظه، توحید و مدح پادشاهان زمان خود نیز دارد. مراثی و غزل نیز در دیگر آثار سعدی به شمار می‌رود که مراثی درباره مرگ معتصم بالله و ابوبکر بن سعد زنگی است و غزل‌هایش نیز احساسات، باورها و عقاید وی را بیان می‌کند. سعدی در طول زندگی خود آثار دیگری به نام ملمعات و مثلثات، طیبات، ترجیعات، غزل قدیم، خواتیم، بدایع و صاحبیه نیز خلق کرده است که هر کدام از آن‌ها از ارزشمندترین آثار ادبی ایران محسوب می‌شود.

روز سعدی

از سال 1381 روز اول اردیبهشت هر سال به کوشش مرکز سعدی شناسی ایران، روز سعدی نام دارد و این مرکز تلاش می‌کند تا با بزرگداشت روز سعدی، این شاعر بلندآوازه پارسی را جاودان نگه دارد. مرکز سعدی شناسی شیراز هر ساله در روز بزرگداشت سعدی شیرازی در ایران و خارج از کشور برنامه‌های فرهنگی و ادبی و پژوهشی بسیاری دارد و فرصت ارزشمندی برای اندیشمندان، هنرمندان و اهالی ادب است تا از سعدی سخن بگویند و آثار هنری و پژوهشی خود را با هدف ارج نهان به حکمت و عشق سعدی ارائه دهند. جالب است بدانید روز اول اردیبهشت در تاریخ به عنوان روز آغاز نگارش گلستان ثبت شده است که به پاس سعدی این روز را برای روز بزرگداشت سعدی شیرازی انتخاب کردند.

به مناسبت روز سعدی و در مراسم روز سعدی، برنامه‌هایی مانند مقاله خوانی، شعرخوانی، خوشنویسی آثار سعدی، نقاشی، تئاتر و موسیقی با حضور مردم و مسئولین برگزار و در پایان مراسم به آثار برتر هر رشته جوایزی اهدا می‌شود؛ همچنین برگزاری شب شعر در محل آرامگاه سعدی نیز از دیگر برنامه‌های این روز به شمار می‌رود که هرساله برگزار می‌گردد. اصلی‌ترین ویژه‌برنامه‌های روز سعدی در شیراز برگزار می‌شود اما دانشگاه تربیت مدرس نیز امسال به مناسبت روز سعدی قصد دارد تا با همکاری انجمن علمی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مراسمی به نام "جهانگیری به تیغ سخن" برگزار کند و در آن با بزرگداشت روز سعدی اهالی ادب و صاحب‌نظران به سخنرانی خواهند پرداخت.

مرکز سعدی شناسی در شیراز

با توجه به جایگاه والایی که سعدی در تاریخ ادبیات فارسی و ادب و فرهنگ ایران دارد، به منظور شناخت سعدی، آثار وی، دوران تاریخی و اجتماعی، اثرگذاری و اثرپذیری سعدی در ادبیات و با هدف ارتقای سطح آگاهی عمومی و ترویج فرهنگ و هنر ایرانی اسلامی، مرکز سعدی شناسی در سال 1378 در شیراز تشکیل شد. این موسسه با اهداف غیر تجاری، غیر سیاسی و غیر انتفاعی فعالیت می‌کند و علاوه بر فعالیت‌های پژوهشی، هرساله برگزاری بزرگداشت روز سعدی در ایران و جهان را بر عهده دارد و طی آن به بهترین آثار پژوهشی فرهنگی و هنری با محوریت سعدی، جوایزی اهدا می‌کند.