افتتاح ۶ ایستگاه مترو تا پایان شهریور ۱۴۰۰

رویداد۲۴ نگاهی به برنامه اجرایی شرکت راه‌آهن شهری تهران و حومه (مترو) در سال ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که با افتتاح قریب‌الوقوع ۶ ایستگاه دیگر تا پایان شهریور ماه امسال، شمار ایستگاه‌های بهره‌برداری شده در ۴ سال اخیر به ۳۲ ایستگاه خواهد رسید؛ این اتفاق یعنی افتتاح میانگین ۸ ایستگاه در هر سال از دوره کنونی مدیریت شهری.

اما اهمیت و ارزش این تلاش جمعی که به کارنامه کنونی شرکت مترو منجر شده است، زمانی بیشتر مشخص می‌شود که از دو منظر دیگر نیز مسئله را واکاوی کنیم؛ یکی اینکه در کنار این ۳۲ ایستگاه، اقدامات ارزشمند دیگری همچون احداث و بهره‌برداری از ۴۰ کیلومتر مسیر تونل‌های مترو به همراه ساخت ۱۲ ورودی جدید، ۵ پست برق، تعبیه ۶۲ دستگاه آسانسور، ۲۸۰ رشته پله‌برقی و ۷۸ سامانه تهویه هوا در ایستگاه‌های مختلف، بهره‌برداری از ۱۹ رام قطار (۱۳۳ واگن) و ۳۰ مورد رفع نواقص و تجهیز ایستگاه‌ها نیز صورت پذیرفته است و این‌ها صرفاً فعالیت‌های اجرایی و سخت‌افزاری مترو در کمتر از ۴ سال گذشته تلقی می‌شود.

نکته مهم دیگر، محاسبه راندمان و بهره‌وری تلاش‌های انجام شده از طریق مقایسه بین بودجه و هزینه صورت گرفته با ارزش سرمایه‌های اضافه شده به شبکه حمل و نقل ریلی پایتخت است؛ به عبارت ساده‌تر اینکه متوجه شویم چه میزان پول خرج شده و چه مقدار خروجی کار بوده است.

از آبان ماه سال ۱۳۹۶ تا کنون، بودجه‌های تزریق شده به شرکت مترو تهران در ۳ قالب کلی و به شرح ذیل خلاصه می‌شود؛ یکی بودجه سنواتی دریافت شده از سوی دولت که میزان آن در مجموع ۴ سال گذشته ۲۴۶ میلیارد تومان بوده است. از این مبلغ البته ۹۳ میلیارد تومان به خط مترو تهران – شهر جدید پرند اختصاص داشته و ۱۵۳ میلیارد تومان در خطوط هفتگانه درون شهری هزینه شده است.

منبع مالی دیگر، بودجه تخصیص یافته از سوی شهرداری تهران به شرکت مترو است که میزان آن در این دوره مدیریت شهری ۴۳۸۰ میلیارد تومان، در قالب ۸۳۰ میلیارد تومان بودجه غیرنقد و ۳۵۵۰ میلیارد تومان بودجه نقد بوده است. نکته بسیار مهم در این بخش از سرفصل‌های بودجه مترو آن است که از کل مبلغ یاد شده، حدود یک هزار و ۲۰ میلیارد تومان صرف تادیه بدهی طلبکاران پیشین و نیز پرداخت هزینه‌های جاری شرکت از قبیل مالیات، بیمه و حقوق و دستمزد پرسنل شده است؛ به تعبیر دیگر عملاً حدود ۳۳۶۰ میلیارد تومان برای پیشبرد عملیات اجرایی ایستگاه‌ها و خطوط باقی مانده است.

منبع مالی سوم که در سال‌های اخیر و با تلاش فراوان متولیان امر به بودجه مترو اضافه شده، پول حاصل از فروش اوراق مشارکت است. البته در سال ۱۳۹۶ شرکت مترو هیچ‌گونه عایدی از این محل نداشته و صرفاً بابت فروش اوراق در سال‌های بعد در مجموع ۲۰۸۰ میلیارد تومان دریافت کرده است.

با جمع‌بندی ۳ منبع مالی فوق، به این نتیجه می‌رسیم که در کل، بودجه دریافتی مترو تهران (اعم از نقد و غیرنقد و با احتساب هزینه‌کرد امور جاری و ...) مبلغی در حدود ۶۷۰۰ میلیارد تومان بوده است.
این رقم را باید با هزینه‌های امروزی فعالیت‌های ساخت و سازی و تجهیزاتی و افزایش بیش از چهار برابری آن نسبت به سال ۱۳۹۶ مقایسه کرد؛ شرایط سختی که در آن هزینه احداث و تجهیز یک کیلومتر تونل مترو به همراه ناوگان مورد نیاز از یک هزار میلیارد تومان فراتر رفته است و یا اینکه ساخت و تجهیز هر ایستگاه به طور تقریبی حدود ۳۰۰ میلیارد تومان پول نیاز دارد؛ هر پست برق با هزینه‌های امروزی حداقل ۱۵۰ میلیارد تومان پول نقد می‌خواهد و ورودی‌های جدید نیز کمتر از ۵۰ میلیارد تومان خرج برنمی‌دارد.

در حساب و کتاب‌های آماری، مقایسه ارزش امکانات و دارایی‌های اضافه شده به یک تشکیلات اجرایی نسبت به هزینه‌های صرف شده را، راندمان و بهره‌وری ریالی آن مجموعه می‌نامند. برآورد ارزش ریالی سرمایه‌های افزوده شده به شبکه خطوط مترو برحسب قیمت‌های پیشین (میانگین قیمت‌ها در ۴ سال گذشته) مبلغی بیش از ۹۶۳۰ میلیارد تومان تخمین زده شده است؛ با این اوصاف حتی اگر بخواهیم بهره‌وری فعالیت‌های عملیاتی انجام شده را با در نظر گرفتن قیمت‌های زمان انجام آن‌ها نیز محاسبه کنیم، به عدد ۱۴۴ درصد برای راندمان شرکت مترو می‌رسیم.

این در حالی است که اگر ارزش تجهیزات و امکانات الحاق شده به شبکه خطوط هفتگانه مترو را با قیمت‌های امروز ارزیابی کنیم، به رقمی در حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان می‌رسیم که مبلغ قابل‌توجهی است. برآورد ارزش ریالی ایستگاه‌ها و متعلقات آن‌ها (ورودی‌ها، پله‌برقی و آسانسورها، پست‌های برق، سامانه‌های تهویه هوا و سایر تجهیزات تاسیساتی) براساس قیمت‌های کارشناسی روز انجام شده و عددی خیالی یا طبق حدس و گمان نیست.

با آنچه عنوان شد، می‌توان گفت شرکت مترو تهران در ۴ سال اخیر علیرغم تمام تلاش‌های صورت گرفته توسط اعضای شورای اسلامی پایتخت و مدیران ارشد شهرداری تهران برای تامین به‌موقع و مکفی منابع مالی، اما به دلیل شرایط وخیم اقتصادی کشور که با مشکلات ناشی از بروز و همه‌گیری بیماری کرونا همراه شد، تقریباً با دست نیمه خالی دست به کار‌هایی زد که یکی از آن‌ها ثبت رکورد افتتاح میانگین ۸ ایستگاه در هر سال از دوره کنونی مدیریت شهری بود البته تمام اقدامات و تلاش‌های صورت پذیرفته در قیاس با صبر، تحمل و متانت مردم شریف تهران که مشکلات را با بزرگ‌منشی تحمل کرده و همواره همراه خادمان خود در نهاد‌های خدمتگزار بوده‌اند، انجام وظیفه‌ای بیش نبوده و مانع عذرخواهی متولیان امر از همشهریان پایتخت‌نشین نمی‌شود.