۲۰ نکته تکان دهنده گزارش تحقیق و تفحص از شهرداری تهران در دوره قالیباف/ عیسی شریفی با تهران چه کرد؟

رویداد۲۴ فائزه مومنی: دیروز صبح بالاخره جعبه سیاه تخلف بزرگ دوره مدیریت شهری باز شد. تخلفاتی که هرچند دیر افشا شدند و شاید اگر زودتر به آن پرداخته می‌شد، ترکیب مجلس و شرایط فعلی کشور تا حد زیادی متفاوت بود، اما دریایی از فساد را درون مدیریت شهری گذشته نشان می‌دهد.

بیش از ۴۰ تخلف بزرگ در این تحقیق و تفحص احصا شده است؛ از تبانی در خروج املاک و اموال و وجوه نقد شهرداری تهران تا سوء استفاده از این اموال و مبادرت به اقدامات غیرقانونی بیشمار برای تضییع حقوق بیت‌المال.

۱) تحقیق فقط روی قراردادهای بالای ۵ هزار ملیارد بوده است!

محور‌های گزارش بررسی «مبانی حقوقی» و «گزارش عملکرد» در قرارداد‌ها بوده که در آن توافقنامه‌ها و قرارداد‌های بالای پنج هزار میلیارد ریال بوده و از سال‌های ۱۳۹۰ به بعد بررسی شده است.

اختیارات قانونی و وظایف شهردار و شهرداری تهران در عقد قرارداد‌ها و تفاهمنامه‌ها و همچنین نقش شرکت رسا تجارت بخش دیگر این گزارش است.

به گفته محمود میرلوحی، رییس کمیته اقتصادی شورای شهر تهران؛ محدودیت‎های فراوانی برای اجرای این تحقیق و تفحص که شامل دو تواف‎نامه فاینانس ۱ و ۲ می‎شده، وجود داشته است. این دو توافقنامه محرمانه بودند و تا مدت‎ها در دسترسی به آن با محدودیت مواجه بود و مشخص نبود که چه کسانی، به چه شکل آن را امضا کردند. حتی از مدیران وقت نیز دعوت شده، اما به بهانه‌های مختلف استنکاف کردند.

۲) قرارداد‌های چند ده هزار میلیاردی با نظارت دیگران

در این تحقیق و تفحص ۲ قرار داد ۲ هزار میلیارد تومانی و ۲۰ هزار میلیارد تومانی بررسی شده است. قرارداد اول در ۱۱/۸/۸۸ دو هزار میلیارد تومان بوده و قرار بود که پنج ساله باشد. سپس الحاقیه‎ای به این توافق اضافه شد و ۲۰۰۰ میلیارد به ۲۶۰۰ میلیارد تومان تبدیل شد.

قرارداد بعدی در ۳/۳/۹۳ بین شهرداری تهران و سپاه پاسداران منعقد شد که قرار بود شهرداری ده هزار میلیارد آن را نقدی و باقی را به صورت ملک به سپاه بدهد. زمان آن چهار ساله بود و دو الحاقیه در یک روز شامل سه هزار و دو هزار میلیارد تومان به آن اضافه شده است.

۳) تفویض وظایف شهرداری

در کنار آن نیز تعدادی قرارداد‌های کارگزاری امضا شده است که یکی در ۲۶/۱۱/۹۳ و دیگری در ۲۵/۱۲/۹۵ میان سازمان املاک و موسسه اعتباری ثامن با موضوع تملک املاک واقع در طرح‎ها و تصویه مطالبات طلبکاران منعقد شد. به این ترتیب وظایف اساسنامه‎ای سازمان املاک به این کارگزاران سپرده شده است.

موضوع آن‌ها تملک املاک واقع در طرح‌ها و برنامه‌های شهرداری بنام شهرداری، تسویه مطالبات طلبکاران شهرداری، واگذاری املاک به تعاونی توسط سازمان بر مبنای کارکرد و کارسازی بودجه غیرنقدی روی پلاک‎های معرفی شده تعاونی و کارسازی طلب تعاونی از شهرداری به صورت غیرنقدی است. موضوع این قراردادها، کارگزاری بوده و اصولاً از قرارداد‌های تأمین مالی یا فاینانس ۱ و ۲ مستقل و مجزا هستند.

۴) واگذاری پرتخفیف ۲ هزار میلیارد ملک در قالب طرح سه شهید

در ادامه این گزارش به واگذاری املاک شهرداری تهران طی سال‌های ۱۳۹۱ تا نیمه ۱۳۹۶ در قالب طرح موسوم به سه شهید نیز در قالب ۳۴ فقره قرارداد میان سازمان املاک و مستغلات شهرداری تهران و شرکت بهساز بناگستر وابسته به سپاه پاسداران طی سال‌های ۱۳۹۱ الی ۱۳۹۶ اشاره شده که البته ارتباطی به قرارداد‌های فاینانس ۱ و ۲ یا قرارداد‌های کارگزاری ندارد.

در این قرارداد‌ها ۲۰۳۶ میلیارد ریال ملک واگذار شده است که مبلغ اسمی آن‎ها کمتر از سقف ۵ هزار میلیارد ریال است، اما ارزش واقعی واگذاری‎ها در این قالب بیش از پنج هزارمیلیارد ریال بوده و می‌تواند در شمول تحقیق و تفحص باشد. به این ترتیب ۳۴ فقره املاک شهرداری نیز واگذار شده است.

۵) استفاده از کلمه موافقت‌نامه به جای قرارداد برای دور زدن شورا

گرچه در تعبیر حقوقی، «قرارداد» به توافق چند اراده در ایجاد یک اثر حقوقی اطلاق می‌شود و از این جهت موافقت نامه‌های موسوم به فاینانس ۱ و ۲ را با توجه به آثار حقوقی مترتب بر آن‌ها بایستی «قرارداد» تلقی کرد. اما شهرداری تهران در این موارد عامدانه از «موافقتنامه» به جای «قرارداد» استفاده کرده تا بتواند شورای شهر تهران را دور بزنند.

توافقنامه روی سربرگ کارگزار به جای دو یا سه امضا، با امضای یک طرفه بوده که در آن بیش از ۱۲۰۰۰ میلیارد تومان املاک شهرداری را واگذار شده است. این قرارداد سه ضلع کارفرما (شهرداری) و پیمانکار (قرارگاه خاتم) و فایننسر (سپاه پاسداران) دارد، اما ضلع چهارم یعنی موسسه انصار در مراحل بعدی اضافه شده است.

۶) اضافه شدن یک عضو نامعلوم به قرارداد

بر اساس توافقنامه تاریخ ۱۳۸۸ قرارداد واجد سه طرف شامل شهرداری تهران، قرارگاه خاتم الانبیا و بنیاد تعاون سپاه است، اما در موافقتنامه تأمین منابع مالی پروژه‌های شهرداری تهران مورخ ۱۳۸۸ قرارداد شامل چهار طرف مشتمل بر شهرداری تهران، قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا، بنیاد تعاون سپاه و موسسه مالی و اعتباری انصار است.

۷) بنیاد تعاون سپاه به جای سپاه!

در مقدمه موافقتنامه موسوم به فاینانس ۲ صراحت شده «موافقتنامه بین شهرداری تهران و سپاه» منعقد شده، اما در ماده ۱ بعد از معرفی شهرداری تهران به عنوان طرف اول، طرف دوم قرارداد بنیاد تعاون سپاه معرفی شده است.

۸) تغییر طرفین امضای قرارداد!

در ماده ۱ از توافقنامه موسوم به فاینانس ۲ در مقام معرفی طرفین قرارداد طرف اول شهرداری تهران به نمایندگی آقای عیسی شریفی و آقای سیددادوش هاشمی به عنوان کارفرما و طرف دوم بنیاد تعاون سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به نمایندگی سرتیپ پاسدار جمال الدین آبرومند و سید پرویز فتاح ذکر شده است؛ اما توافقنامه به امضای محمد باقر قالیباف شهردار تهران و سرلشکر محمد علی جعفری فرمانده کل سپاه رسیده است.

۹) انحصار پروژه‌های شهری با قرارگاه خاتم

قرارداد‌های موسوم به فاینانس ۱ و ۲ با توجیه «استفاده از ظرفیت‌های اجرایی و مالی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی جهت بهبود و توسعه شهر تهران» و تحت عنوان «تأمین مالی پروژه‌های عمرانی شهرداری تهران» بین شهرداری تهران و بنیاد تعاون سپاه منعقد شده است.

در نتیجه انعقاد این قرارداد‌ها با ترک تشریفات مناقصه اجرای پروژه‌های عمرانی شهرداری تهران به صورت انحصاری به قرارگاه خاتم الانبیاء سپاه واگذار شده است. به عبارت روشن‌تر در فرایندی محرمانه به بهانه تأمین مالی، بخش خصوصی و اجرای پروژه‌های عمرانی شهرداری تهران از گردونه رقابت خارج شده و اجرای این پروژه‌ها به صورت انحصاری و با قیمتی بالاتر از قیمت‌های حاصل از برگزاری مناقصه به قرارگاه خاتم الانبیاء سپاه واگذار شده است.

نکته قابل توجه اینکه داعیه و پیشنهاد تأمین مالی پروژه‌های عمرانی شهرداری تهران توسط بنیاد تعاون سپاه صرفاً منجر به انعقاد قرارداد شده و پس از انعقاد توافقنامه‌های مذکور در مرحله اجرا بنیاد تعاون سپاه از تأمین منابع مالی لازم برای اجرای پروژه‌های عمرانی شهرداری تهران (یعنی توجیه اصلی واگذاری اجرای پروژه‌های عمرانی شهر تهران به قرارگاه خاتم) سر باز زده است.

۱۰) دارایی‌های شهرداری به عنوان آورده نقدی بنیاد تعاون سپاه

قرارداد‌ها به لحاظ عنوان ناظر بر تأمین مالی پروژه‌های عمرانی شهرداری تهران هستند در چارچوب این قرارداد‌ها بنیاد تعاون سپاه متعهد شده از طریق بانک عامل مبادرت به ایجاد یک خط اعتباری در سقف مقرر کند تا در هر مرحله معادل مجوز‌ها (تراکم، پروانه و عوارض و هولوگرام) صادره و املاک واگذار شده ازسوی شهرداری تهران به درخواست بنیاد تعاون سپاه این خط با امکان پرداخت اقساطی فعال و صورت وضعیت‌های پیمانکاران طرف شهرداری پرداخت شود.

با وجود این در اقدامی عجیب ذیل تبصره ۱ توافقنامه سال ۱۳۸۸ مقرر شده منابع مذکور یعنی پرداخت‌های بنیاد تعاون سپاه که اساساً غیرنقدی‌اند به عنوان آورده نقدی بنیاد تعاون در خرید ملک و تراکم و مجوز‌های صادره محسوب و شامل تخفیفات پرداخت‌های نقدی در فروش ملک یا تراکم محسوب شود.

۱۱) سود تسهیلات در پروژه‌ها

به گزارش رویداد۲۴ مطابق با گزارشی که میرلوحی در صحن شورا قرائت کرد بنیاد تعاون سپاه، ۱۲۰۰۰ میلیارد شهرداری را گرفته و پس نداده و حتی در آورده نقدی خود، تخفیف هم گرفته‎اند. همچنین با وجود آنکه طبق قرارداد مقرر شده بود بانک عامل در هر مرحله به میزان مجوز‌های (تراکم، پروانه، هولوگرام) صادره و املاک واگذار شده به صورت قطعی با درخواست بنیاد تعاون در قالب اقساط نسبت به تأمین مالی پروژه‌های شهرداری اقدام کند و در پرتو چنین سازوکاری اصولاً بنیاد تعاون سپاه یا بانک عامل تسهیلاتی جهت اجرای پروژه‌های عمرانی در اختیار شهرداری تهران یا پیمانکار قرار نمی‌داده‎اند که مشمول سود شود، اما در اقدامی عجیب ذیل تبصره ۲ از توافقنامه مورخ ۳۰/۷/۱۳۸۸ مقرر شده بود هر گونه پرداختی از طریق بانک‌های عامل به پروژه‌ها مشمول محاسبه ۲۵% سود تسهیلات شود.

۱۲) پرداخت نقد تراکم، پروانه و هولوگرام به سپاه

درعین حال اساس قرارداد‌های تأمین مالی استفاده از خطوط اعتباری جهت تأمین سرمایه لازم به منظور اجرای طرح‌ها و پروژه‌ها یا خرید تجهیزات و دانش فنی است. در این چارچوب ابتدا سرمایه‌گذار سرمایه لازم برای اجرای پروژه یا خرید تجهیزات و دانش فنی مورد نیاز طرف سرمایه‎پذیر را تأمین می‌کند و متعاقباً و پس از آن طرف سرمایه‎پذیر سرمایه دریافتی را به همراه سود مقرر به سرمایه‌گذار یا تأمین‌کننده مالی به صورت قسطی عودت می‎دهد.

در موافقتنامه‌های موسوم به فاینانس ۱ و ۲ منعقد شده بین شهرداری تهران و بنیاد تعاون سپاه در فرایندی وارونه مقرر شده ابتدا و ظرف مدتی محدود املاک و مجوز‌های (تراکم، پروانه، هولوگرام) مورد درخواست بنیاد تعاون سپاه تا سقف مبلغ قرارداد به صورت قطعی از سوی شهرداری تهران به بنیاد تعاون سپاه واگذار شود، سپس در دو مرحله به میزان مجوز‌های صادره و املاک واگذار شده با درخواست بنیاد تعاون سپاه بانک عامل مبادرت به فعال کردن خط اعتباری کرده و به صورت قسطی هزینه‎های اجرای پروژه‌های عمرانی شهرداری تهران را پرداخت کند.

۱۳) بنیاد تعاون سپاه چگونه شهرداری تهران را دور می‌زد

شورای شهر تهران معتقد است قرارداد‌های موسوم به فاینانس ۱ و ۲ از نقطه نظر تعهدات طرفین متوازن نیستند. طی این قرارداد‌ها شهرداری تهران موظف شده بلافاصله پس از امضای توافقنامه بدون محدودیت نسبت به واگذاری املاک و مجوز‌های مورد نیاز بنیاد تعاون سپاه آنهم به صورت قطعی و تا سقف قرارداد اقدام کند. در مقابل مقرر شده بود بنیاد تعاون سپاه از طریق بانک عامل به صورت مرحله‎ای و طی اقساط ماهانه و ظرف مدت قرارداد (۴ تا ۵ سال) نسبت به تأمین مالی پروژه‌های شهرداری اقدام کند. به این ترتیب و ظاهراً در قالب باصطلاح تأمین مالی، ابتدا بنیاد تعاون سپاه املاک و مجوز‌های لازم را در سقف قرارداد، بر اساس قیمت کارشناسی روز، با اعمال تخفیف مربوط به خرید نقدی و به صورت قطعی از شهرداری تهران دریافت می‎کرد، پس از آن منابع مالی لازم جهت اجرای پروژه‌های عمرانی شهرداری تهران را به صورت مرحله‎ای، با اقساط ماهانه و طی ۴ یا ۵ سال آنهم با دریافت سود تسهیلات حسب درخواست بنیاد تعاون سپاه از سوی بانک عامل تأمین می‎شد.

شورای شهر اعلام کرده هر چند مستنداتی درباره دلایل کناره گیری قرارگاه خاتم (پیمانکار) از پروسه تأمین مالی موضوع قرارداد‌های فاینانس و چرایی و چگونگی موافقت شهرداری تهران با درخواست پیمانکار جهت پرداخت مستقیم هزینه‌های اجرای پروژه‌ها موجود نیست، اما مسلم است که هم اقدام قرارگاه خاتم در خروج از قرارداد فاینانس و پروسه تأمین مالی و هم موافقت شهردار تهران با این امر و با درخواست قرارگاه خاتم جهت پرداخت مستقیم هزینه‎‌های اجرای طرح‌های عمرانی هر دو مغایر با مفاد قرارداد فاینانس و فاقد وجاهت قانونی هستند.

۱۴) تبدیل سرمایه گذار به پیمانکار

اما در اینجا این پرسش مطرح می‌شود چطور شهرداری به این سادگی چنین موضوعی را پذیرفته و سرمایه گذار را به پیمانکار‎ تبدیل کرده است. جدای از عدم وجاهت اقدامات مذکور، مسأله مهمتر نتایج ناخوشایند و آثار زیانبار مترتب بر این اقدامات است: در حالیکه شهرداری تهران همچنان در اجرای قرارداد فاینانس اقدام به واگذاری املاک و مجوز‌ها به بنیاد تعاون سپاه می‌نماید در فرایندی موازی نیز هزینه‌های اجرای پروژه‌های عمرانی واگذار شده به قرارگاه خاتم مستقیما توسط شهرداری و از محل منابع مالی شهرداری پرداخت می‌شود.

۱۵) پرداخت ۶۰۰ میلیارد تومان بالاتر از سقف قرارداد با سپاه از سوی شهرداری

طی سال‌های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۳ در اجرای موافقتنامه فاینانس ۱ شهرداری تهران در قالب ۴۳ فقره قرارداد واگذاری ملک و مجوز (عوارض نقدی صدور پروانه) مبلغ ۲۶۴۵۴ میلیارد ریال یعنی بیشتر از سقف قرارداد به بنیاد تعاون سپاه پرداخت کرده است.

بنیاد تعاون سپاه به استناد دفاتر اداره کل امور مالی، و سازمان املاک و مستغلات شهرداری تهران بابت این قرارداد با احتساب سود تسهیلات مبلغ ۲۰۱۷۰ میلیارد ریال به صورت اقساطی صرف تأمین هزینه پروژه‌های عمرانی شهرداری تهران کرده است.

مازاد پرداخت شده از سوی شهرداری تهران به بنیاد تعاون سپاه به قیمت سال اجرای قرارداد یعنی ۱۳۸۸ مبلغ ۴/۶۲۸۳ میلیارد ریال است. با پیگیری شورای اسلامی شهر سازمان املاک و مستغلات شهرداری تهران طی سال‌های ۹۸ و ۹۹ موفق شده است معادل ۲۹۶۲ میلیارد ریال از مازاد پرداختی به بنیاد تعاون سپاه را اقاله کرده و باز پس بگیرد.

۱۶) انتقال بیش از ۴ هزار میلیاردی منابع شهرداری به سپاه با پوشش پروژه‌های عمرانی!

در اجرای موافقتنامه فاینانس ۲ نیز طی سال‌های ۱۳۹۳ الی ۱۳۹۶ شهرداری تهران در قالب تعداد ۲۷ فقره قرارداد مبادرت به واگذاری املاک (عوارض صدور پروانه) و مجوز‌هایی به ارزش ۴۶۴۲۲ میلیارد ریال به بنیاد تعاون سپاه کرده است. در مقابل مستنداً به دفاتر اداره کل امور مالی، و سازمان املاک و مستغلات آنچه بنیاد تعاون سپاه در اجرای این موافقتنامه تأمین کرده، مبلغ ۱۳۹۳ میلیارد ریال است؛ بنابراین مازاد پرداخت‌های شهرداری تهران به بنیاد تعاون سپاه در اجرای قرارداد فاینانس ۲ مبلغ ۴۵۰۲۹ میلیارد ریال است. طی سال‌های ۹۶ تا ۹۹ رقمی معادل ۳۹۳۶۱ میلیارد ریال از مازاد واگذاری‌ها به بنیاد تعاون سپاه اقاله شده و بازپس گرفته شده است.

۱۷) بدهی ۴ هزار و ۲۰۰ میلیاردی بنیاد تعاون سپاه به شهرداری تهران

بررسی سازمان املاک که منجر به صورت حساب رفع مغایرت ۱۳/۱۲/۱۳۹۹ شده نشان می‌دهد در اجرای قرارداد‌های موسوم به فاینانس ۱ و ۲ و کارگزاری که بالغ بر ۱۲۹.۴۰۰ میلیارد ریال از منابع مالی شهرداری تهران (املاک، عوارض، هولوگرام، حواله، پرداخت‌های نقدی) به بنیاد تعاون واگذار شده و در قبال آن معادل ۳۲/۰۰۰ میلیارد دریافت شده است. این یعنی بدهی ۶۰۰/۹۷ میلیارد ریالی که به اندازه بودجه یکسال شهرداری تهران در همین سال‌ها بوده است.

پس ازسه سال پیگیری واقدام و اقاله برخی املاک، و طبق آخرین صورتجلسه اسفند ۹۹ بدهی بنیاد تعاون سپاه به شهرداری تهران به مبلغ ۴۲۹۴۱ میلیارد ریال وبه قیمت سال‌های واگذاری است.

۱۸) احصای بیش از ۴۰ تخلف در قرارداد‌های فاینانس ۱ و ۲

تخلفات مربوط به انعقاد قرارداد‌های فاینانس، عدم اختیار قانونی شهردار و قائم مقام ایشان در انعقاد قرارداد، عدم تصویب قرارداد‌های مذکور توسط شورای اسلامی شهر تهران، عدم رعایت صرفه و صلاح شهرداری تهران در انعقاد قراردادها، تخلف مربوط به ترک تشریفات مناقصه در واگذاری پروژه‌های عمرانی به قرارگاه خاتم الانبیا سپاه، خلف در محرمانه قلمداد کردن قراردادها، عدم پیش‌بینی ساز و کار نظارت، کنترل و ارزیابی اجرای قراردادها، عدم اخذ ضمانت از بنیاد تعاون سپاه، پرداخت مستقیم به قرارگاه خاتم الانبیاء سپاه بدون تسویه مطالبات شهرداری از بنیاد تعاون سپاه، واگذاری املاک، مستغلات و سهم الشرکه و پروانه (هولوگرام) مازاد بر میزان واریزی بنیاد تعاون سپاه، پرداخت خسارات و جرایم ناشی از عدم ایفای تعهدات بنیاد تعاون سپاه، حذف بدهی بنیاد تعاون سپاه در گزارش حسابرسی‌های سازمان املاک و مستغلات، عدم اعمال نظارت در خصوص این قرارداد‌ها از سوی مراجع نظارتی بالادستی، صدور حواله‌های کارگزاری غیر قانونی، پرداخت بابت خرید‌های انجام نشده، عدم ثبت معاملات واگذاری املاک به بنیاد تعاون بدون قرارداد از جمله تخلفاتی است که در این گزارش احصا شده است.

۱۹) املاکی که هنوز آزاد نشده است

بخشی از این املاک باز پس گرفته شده شامل ساختمان روزنامه اطلاعات و دوازده قطعه املاکی که بازپس گرفته شد. همچنین ابعاد و آثار دو توافقنامه (درعمل قرارداد‌های فاینانس ۱ و ۲) آنقدر وسعت داشته که طبق آخرین صورتجلسه اسفندماه ۱۳۹۹ بین شهرداری و تعاون سپاه هنوز و تا امروز به ‎میزان ۴۵۰۰ میلیارد تومان منابع شهرداری پس از سالیان آزاد نشده است.

۲۰) بازپس‌گیری املاک و وجوه

در گزارش شورای شهر تهران قرار شده موضوع از طریق دادگاه پیگیری شود و شهرداری هم با جدیت بیشتر استرداد اصل وجوه و معوض املاک واگذارشده به تعاون سپاه را پیگیری کند. همچنین استرداد تفرجگاه میرحسینی و ملک طرشت نیز با جدیت پیگیری شود.